Talk:ཙོང་རིལ།

གནམ་ས་གོ་འབྱེད།

                                                                                            ཞོགས་དུང་། 

_______ས་བྱི་ཞི་བའི་གསར་བརྗེ་ལ་བྲིས་པ། བདེ་སྐྱིད་ནི་རང་དབང་གི་འབྲས་བུ་ཡིན་ལ། རང་དབང་ནི་དཔའ་སྤོབས་ཀྱི་འབྲས་བུ་ཡིན་ནོ།། ——གནའ་བོའི་ཀེ་རི་སེའི་དམངས་གཙོའི་ཆབ་སྲིད་མཁན་ཕེ་རི་ཁི་ལེས།

      ༢༠༠༨ ལོའི་བོད་ཀྱི་ཞི་བའི་གསར་བརྗེ་འདིར་དབང་སྒྱུར་པས“3.14 དོན་རྐྱེན་དང་། “ལྷ་སའི་དོན་རྐྱེན། ལྷ་སའི་ 3.14 དོན་རྐྱེན།”3.14 ལྷ་སའི་ཟིང་།”ལྷ་སའི་ 3.14 རྡུང་གཅོག་འཕྲོག་སྲེག་དོན་རྐྱེན་སོགས་བཏགས་འདུག་པ་དང་། བོད་ཀྱི་གསར་ལམ་ཁག་དང་རྩོམ་པ་པོའི་ཁྲོད་དུ། “ཞི་རྒོལ་ལས་འགུལ་ཆེན་མོ་དང་།“ས་བྱི་ཞི་རྒོལ་ཆེན་མོ།”ཞི་བའི་འོས་ལངས། སྒེར་ལངས།“སྡེབ་ལངས་ཞེས་སོགས་བཏགས་མིང་གང་མང་འདུག་མོད། ཁོ་བོས་མིང་དེ་ལྟར་འདོགས་དོན་ནི། དབང་སྒྱུར་པའི་བཏགས་མིང་རྣམས་ཁྱབ་ཆུང་བ་དང་། ངོས་བཟུང་མེད་པ། ཕྱོགས་རེ་བའི་སྐྱོན་འདུག་ཅིང་། ཕལ་ཆེ་བ་ཕྱོགས་རིས་འཐེན་འཁྱེར་དང་གླེང་ཕྱོགས་ངན་དམོད་ཀྱིས་བཏགས་ཕྱིར། བཏགས་མིང་དོན་ལ་མི་གནས་པས་དབྱུགས། བོད་མིས་བཏགས་པ་ལྟར་ན། ཞི་བའི་གསར་བརྗེ་འདིར“རྩ་འཛུགས་ཡོད་པ་དང་། དམིགས་ཡུལ་ཡོད་པའི”དོན་ཅན་གྱི་ལས་འགུལ་གྱི་ཁྱད་ཆོས་མེད་པ་དང་། “གཉའ་གནོན་པ་ལ་ངོ་རྒོལ་བྱས་པ་ཙམ་མ་ཡིན་པར་གྱེན་ལོག་གི་ཁྱད་ཆོས་འདུག་པ་དང་། “ལོག་སྤྱོད་དབང་སྒྱུར་ལ་རྒོལ་ཕྱིར་ཐུན་མོང་གིས་དྲག་པོས་སྦྱོར་བ་བརྩམས་པའི་ དོན་ཅན་གྱི་འོས་ལངས་མ་ཡིན་པར་ཞི་བའི་ཁྱད་ཆོས་འདུག་ཕྱིར། བཏགས་མིང་དེ་རྣམས་ཀྱང་དོར། ཁོ་བོས་དུས་ས་བྱི་དང་རྣམ་པ་ཞི་བ། ངོ་བོ་གསར་བརྗེ་སྟེ། རང་བྱུང་ཁམས་བཅོས་སྒྱུར་དང་སྤྱི་ཚོགས་བཅོས་སྒྱུར་ཁྲོད་གསར་བཅོས་ཆེན་པོ་བྱས་ པ་དང་། སྤྱི་ཚོགས་ལམ་ལུགས་རྙིང་པ་གཏོར་ཏེ་སྤྱི་ཚོགས་ལམ་ལུགས་གསར་པ་གཞི་ཚུགས་པར་ བྱེད་པ་དང་། སྤྱི་ཚོགས་མདུན་སྐྱོད་འཕེལ་རྒྱས་གཏོང་བ་ཡིན་ཞེས་པའི་ཐ་སྙད་ཀྱི་མཚན་ཉིད་ལྟར་ དང་། བོད་ཀྱི་གདགས་སྟངས་ལྟར་དང་། རྒྱལ་སྤྱིའི་ཡོངས་གྲགས་ཁྱབ་སྤྱོད་ཀྱི་བརྗོད་པ་དང་ཡང་བསྟུན་ཏེ་ས་བྱི་ཞི་བའི་ གསར་བརྗེ་ཞེས་བཏགས་པ་ཡིན།  གཏམ་གྱི་འགོ་མ།  ད་ལོར། ཁོ་བོར་ཚོར་ཤེས་ཆེན་པོ་གསུམ་བྱུང་ཡོད་པ་ཡིན། དེ་ཡང་དགའ་བའི་ཚོར་པ་དང་། སྐྱོ་བའི་ཚོར་པ་དང་། འཇིགས་པའི་ཚོར་པ་བཅས་སོ།། 

ཁོ་བོས་ཐོག་མར་འདི་གསུམ་བཤད་པའི་རྗེས་ལ། དེ་འབྲེལ་རང་བཞིན་གྱིས་བཤད་དགོས་བྱུང་བའི་བསླབ་པ་འཚེ་མེད་ཞི་བའང་བཤད་རྒྱུ་ཡིན།

      སྤྱིར་ ཚོར་ཤེས་ཞེས་པ་ནི་ཇི་མ་ཇི་བཞིན་བརྡ་སྤྲོད་ནུས་པ་ཞིག་མ་རེད། རྒྱུ་མཚན་གཉིས་ཡོད་དེ། གཅིག་ནི་མི་རྣམས་ལ་རྗོད་བྱེད་ཀྱིས་ཁེགས་པས་དང་། གཉིས་ནི་མི་རྣམས་ལ་ཉམས་མྱོང་གིས་ཁེགས་པས་སོ།། དེ་ ཡང་ཚོར་ཤེས་གང་རུང་བརྗོད་མཁན་ལ་ཐ་སྙད་ཀྱིས་སྟོངས་པར་གྱུར་པ་དང་། ཚོར་ཤེས་གང་རུང་ཉན་མཁན་ལ་ཉམས་མྱོང་དང་བྲལ་བར་གྱུར་པ་ན། ཚོར་ཤེས་གང་ཡང་དཔྱོད་ཤེས་ཀྱིས་བཤད་ནུས་པ་ཞིག་མ་རེད། མི་རྣམས་ཀྱིས་ཚོར་ཤེས་གོ་བྱེད་དུ་མིང་བརྡ་ཐ་སྙད་གང་ཇི་སྙེད་ཅིག་བཟོས་ཤིང་། གདོང་གི་ཉམས་འགྱུར་དང་། ལག་གི་ཕྱག་རྒྱ། སྐད་ཆའི་གདངས་དབྱངས་དང་བཅས་ཏེ་བརྡ་སྤྲོད་པར་བྱེད་མོད། བརྡ་སྤྲད་པ་ཇི་བཞིན་འཕྲོད་པར་འགྱུར་བ་ནི་དཔེ་མི་སྲིད་པ་ཞིག་རེད། དེ་ལྟ་ནའང་། ཚད་འདི་ནས་བཤད་ན། འགྲོ་བ་མིའི་རིགས་ཀྱི་ཤེས་བྱ་ཡོད་ རྒུ་དཔྱོད་ཤེས་ཀྱིས་བཤད་ཁུལ་བྱས་པ་ཙམ་མམ་རྗོད་པ་ཙམ་པོ་བའི་ངོས་ནས་མ་དར་བ་ མེད་ པ་འདྲ་བས། ཁོ་བོས་ཀྱང་འདི་ཉིད་ཆོས་ཉིད་ཅིག་ལ་ཆ་བཞག་སྟེ་ཚོར་ཤེས་གང་རུང་ཨུ་ཚུགས་ཀྱིས་ བཤད་འདོད་པ་ཡིན།

ངག་རྒྱུན་དུ། སྔོན་གྱི་དུས་སུ་བོད་དུ་ཉི་མ་གཅིག་ལ་སྐྱིད་སྡུག་ཐེངས་གསུམ་བྱུང་མྱོང་བའི་ བཤད་སྲོལ་ཞིག་འདུག དེ་ཡང་། རྒྱལ་དབང་ལྔ་པའི་དུས་ཏེ། ཉིན་ཞིག་རྒྱལ་དབང་ལྔ་པ་སྐུ་མྱ་ངན་ལས་འདས་པའི་གཏམ་ངན་ཐོས་པས་མི་རྣམས་སྐྱོ་ སྡུག་གིས་ནོན་ཏེ་ཡོད་པ་ལ། ཡང་སྲིད་བཙལ་རྙེད་བྱུང་ཡོད་ཅེས་པའི་གཏམ་བཟང་དེ་མུར་ཐོས་པས་དགའ་བ་རྒྱས་པ་ དང་། ཡང་ཡུད་ཙམ་དུ་ཁྲི་འདོན་མཛད་སྒོ་གྲུབ་པའི་བརྡ་ཡང་ཐོས་པས་ཐམས་ཅད་སྤྲོ་བ་བརྟས་ སོང་ཟེར་བའི་བཤད་རྒྱུན་ཞིག་དམངས་ཁྲོད་དུ་འདུག བོད་མིའི་ལོ་རྒྱུས་བཤད་རྒྱུན་ལ་མ་གཞི་ནས་ལྷ་སྒྲུང་དང་རྟོག་བཏགས་འདྲེས་ཕྱིར་ ཡིད་ཆེས་དཀའ་ནའང་། རྒྱལ་དབང་ལྔ་པ་འདས་དུས་ཕྱི་ནང་རྒྱུ་རྐྱེན་དུ་མའི་དབང་གིས་སྡེ་སྲིད་སངས་ རྒྱས་རྒྱ་མཚོས་ལོ་ངོ་བཅུ་ཕྲག་ལྷག་ལ་གསང་རྒྱ་བསྡམས་ཞེས་ལོ་རྒྱུས་ལ་འཁོད་ འདུག་པ་ལྟར་ན། དམིགས་བསལ་གྱི་དུས་སྐབས་དེ་དག་ལ་དམིགས་བསལ་གྱི་བྱུང་བ་དེ་འདྲ་མ་བྱུང་བའི་ ངེས་པའང་མེད་པས་འདིར་དགོས་དབང་གིས་རྩོམ་གྱི་རྒྱུ་ཆར་བཏུས་ནས། བོད་དུ་ཉི་མ་གཅིག་གི་ནང་ལ་སྐྱིད་སྡུག་ཐེངས་གསུམ་བྱུང་བ་ནང་བཞིན། ང་ལ་ད་ལོ་ལོ་གཅིག་གི་ནང་ལ་དགའ་སྐྱོ་འཇིགས་གསུམ་གྱི་དམིགས་བསལ་ཚོར་པ་བྱུང་བ་ རེ་རེ་བཞིན་བཤད་ན།

དང་པོ། དགའ་བ་སྙིང་སྟོབས་ས་བོན་དགུ་འགྱུར། ལོ་རྒྱུས་ཀྱི་མཐོ་ས་ནས་བལྟས་ན། དུས་རབས་ཉེར་གཅིག་པའི་དུས་མགོར་སླེབས་པ་ན། བོད་མི་རྣམས་ཀྱིས་ད་གཟོད་རང་དབང་དང་འདྲ་མཉམ། ཐོབ་ཐང་དང་དམངས་གཙོ། དད་མོས་སོགས་སོ་སོའི་ཐོབ་ཐང་རྣམས་གཞི་རྒྱ་ཆེན་པོ་དང་། ཁ་ཞེ་གཉིས་མེད་དང་། བློ་ཐག་རྦད་ཆོད་ཀྱིས་བརྩད་བྱུང་བ་ནི་དངོས་གནས་དགའ་འོས་པ་ཞིག་རེད། ཐོབ་ཐང་གི་ཕྱིར་དུ་ཞི་བའི་གསར་བརྗེ་བསླངས་པ་འདིས་ཆེ་ས་ནས་བཤད་ན་མི་བུ་སྒེར་ གྱི་ཐོབ་ཐང་བརྩད་པ་དང་། ཆུང་ས་ནས་བཤད་ན་མི་རིགས་ཀྱི་ཁོག་དཔུང་ལ་རྒྱ་བརྩད་བྱུང་བས། ཆེ་ས་ཆུང་ས་གང་ནས་བསམས་ཀྱང་བསུབ་ཏུ་མེད་པའི་བོད་མིའི་ལོ་རྒྱུས་ཀྱི་རྡོ་རིང་ ལྟར་སོང་འདུག་ཕྱིར། སྒེར་གཅོད་པའི་ལག་རོགས་ཤིག་མིན་ཚེ་ཐམས་ཅད་དགའ་འོས་པའི་དོན་དག་གལ་ཆེན་ཞིག་ ཏུ་ཅི་ལ་མི་རྩི། ཕྱིར་དྲན་ཞིག་བྱས་ན། བཙན་པོའི་རྒྱལ་རབས་མཇུག་རྫོགས་པ་ནས་བཟུང་། བོད་མི་ཚོའི་ཤེས་རབ་དང་བློ་གྲོས། འཇོན་ནུས་མཐའ་དག་ནང་སེམས་ཀྱི་ཕྱིར་དུ་ཤུགས་ཕུལ་ཏེ་སེམས་ཀྱི་དེ་ཉིད་བཙལ་ཅིང་ ཆོས་དང་ཆོས་ལུགས་མཐའ་གཅིག་ཏུ་བསྒྲུབས་ཏེ་མི་ལོ་སྟོང་ཕྲག་ཡས་མས་འགོར། དུས་ཡུན་རིང་པོ་དེ་འདྲའི་ནང་ལ། ཁོང་ཚོས་དེ་སྔའི་བཙན་པོའི་སྐབས་ཀྱི་ས་ཁོངས་འདུ་ཤེས་དང་རིགས་རྒྱུད་འདུ་ཤེས། ཁྱིམ་སྲིད་འདུ་ཤེས། དཔའ་བོའི་འདུ་ཤེས་རྣམས་རིང་དུ་སྤངས་ཏེ། མར་གྱུར་སེམས་ཅན་ཐམས་ཅད་ཀྱི་ཕྱིར་དུ་འཚང་རྒྱ་བའི་གདམས་པ་གཅིག་པུ་དེ་གཞི་ རྒྱ་ཆེན་པོ་དང་། ཁ་ཞེ་གཉིས་མེད་དང་། བློ་ཐག་རྦད་ཆོད་ཀྱིས་ལྷུར་བླངས་པ་སྟེ། བློ་སྦྱོང་ཞེན་པ་བཞི་བྲལ་གྱིས་བདེན་པ་བཞི་དང་ལྟ་བ་བཀར་བཏགས་ཀྱི་ཕྱག་རྒྱ་ བཞི་སོགས་བཤད་ཅིང་བསྒྲུབས་ཏེ་འོངས་པ་དེ་འདྲ་རེད། དེ་ཡང་མི་ཆོས་རིག་གནས་དང་ལྷ་ཆོས་རིག་གནས་གཉིས་དང་། འཇིག་རྟེན་རིག་གནས་དང་འཇིག་རྟེན་ལས་འདས་པའི་རིག་གནས་གཉིས། སྲིད་པའི་རིག་གནས་དང་ཞི་བའི་རིག་གནས་གཉིས། མངོན་གྱུར་རིག་གནས་དང་ལྐོག་གྱུར་རིག་གནས་གཉིས་བཅས་ལས་སྔ་མ་རྣམས་སྤངས་ཏེ་ ཕྱི་མ་རྣམས་བླངས་པ་དང་། མ་མཐར་ཡང་ཕྱི་མ་གཙོ་ལ་སྔ་མ་ཕལ་བར་བསྐྱུར་བཞག་པ་རེད། དེ་བས། སངས་རྒྱས་དང་ཆོས་དང་དགེ་འདུན་ཞེས་ཡང་ཡང་བཟླས་ཤིང་བསྒོམས་ཏེ་ཆོས་ལུགས་ བསྒྲུབས་པ་མ་གཏོགས། རང་དབང་དང་འདྲ་མཉམ་དང་ཐོབ་ཐང་དང་དམངས་གཙོ་ཞེས་སྲིད་ཀྱི་དོན་བྱས་ མི་འདུག ཁྱིམ་སྲིད་བརླག་མི་རུང་ཞེས་པའི་བཙན་པོའི་སྐབས་ཀྱི་ཁྱིམ་སྲིད་འདུ་ཤེས་ཀྱི་ རྒྱུན་ཞིག་ཡོད་པའི་དབང་དུ་བཏང་ནའང་། ཕྱི་ཕྱིར་སླེབས་དུས“ཆོས་སྲིད་ཟུང་འབྲེལ”ཞེས་ཕལ་བའི་གནས་སུ་དེད་སོང་བས། མི་རྣམས་ལ་མཚོན་ན་རང་དབང་ཞེས་པ་དང་འདྲ་མཉམ་ཞེས་པ་དང་ཐོབ་ཐང་ཞེས་པ་དང་དམངས་ གཙོ་ཞེས་པའི་ཁྱིམ་སྲིད་ཀྱི་དོན་རྣམས་ནི་ཟ་རྒྱུ་ཞིག་གམ་འཐུང་རྒྱུ་ཞིག་ཡིན་ མིན་ཡང་ཧ་གོ་མེད་པའི་ཚོད་རེད། རང་དབང་དང་འདྲ་མཉམ། ཐོབ་ཐང་དང་དམངས་གཙོ་སོགས་ནི་གཞི་རྩའི་ཆ་ནས་ཆབ་སྲིད་ཀྱི་བརྡ་ཆད་ཅིག་ཡིན་ ནའང་། ཆབ་སྲིད་ཀྱི་འདུ་ཤེས་དང་། ས་ཁོངས་ཀྱི་འདུ་ཤེས། མི་རིགས་ཀྱི་འདུ་ཤེས་དབེན་པའི་ཡུལ་དུས་སུ་བརྡ་ཆད་དེ་དག་ལ་ཤེས་རྟོགས་འབྱུང་ བ་ནི་དཔེ་མི་སྲིད་པ་ཞིག་རེད། འདུ་ཤེས་དེ་དག་ཡོད་མ་མྱོང་བའི་རྟགས་ནི་ལོ་ཚིགས་སྐོར་ཞིག་གཞན་དང་བསྡུར་བས་ ཀྱང་ཤེས་ཏེ། སྤྱི་ལོ1215ལོར་དབྱིན་ཇི་པ་རྣམས་ ཀྱིས《རང་དབང་རྩ་འཛིན་ཆེན་མོ》བཟོས་ ཤིང་། དེར་རང་དབང་དང་ཐོབ་ཐང་གི་གོ་དོན་རྩ་འཛིན་དུ་ཕབ་པའི་དུས་རབས་སུ། བོད་རྣམས་སིལ་བུར་ཐོར་ཏེ་སིལ་བུར་གནས་ཤིང་སོ་སོའི་ས་ནས་ཡོན་རྒྱལ་པོ་དང་ རྒྱལ་སྲས་ལ་མགོ་བཏགས་ཞུས་ཞོར་ཆོས་སྡེ་གསར་རྒྱག་ལ་བྲེལ་བའི་གནས་སྐབས་སུ་ལུས་ སོང་། དེ་ནས་མི་ལོ་མང་པོ་ཕྱིན་པ་སྟེ་མུན་ནག་ལྟ་བུའི་ དུས་རབས་བར་མ་མཇུག་རྫོགས་ནས་ཡུན་རིང་མ་ལོན་པའི་སྤྱི་ལོ1689ལོར། དབྱིན་ཇི་པ་རྣམས་ཀྱིས་ཡང་བསྐྱར《ཐོབ་ཐང་ཁྲིམས་འཆར》བཟོས་ ཏེ་རང་དབང་དང་འདྲ་མཉམ་དག་ཁྲིམས་ཀྱི་འཆར་ཟིན་དུ་བཅས་དུས་སུ། བོད་རྣམས་ཀྱིས་རང་ཉིད་སིལ་བུ་ནས་སིལ་བུར་འཐོར་བྱེད་ཀྱི་ལྟ་བའི་ནང་རྐྱེན་ཏེ། ཆོས་ལུགས་གྲུབ་མཐའ་རྩོད་པའི་སྒང་རེད། ཧམ་པ་སྟག་རྐྱང་གིས་ཟ་སེམས་ཆེ་བའི་གཞན་རིགས་ཀྱིས་ཚུལ་དེ་ལ་གནས་དུས་ཚོད་རྩིས་ ཀྱིས་སྲིད་དབང་གཡོ་འཛིན་བྱེད་པའི་སྦྱོར་བ་མངོན་ལྐོག་ཀུན་ནས་བསྟར་ནའང་། བོད་རྣམས་ཀྱིས་ཆོས་ལུགས་གྲུབ་མཐའ་ཙམ་བརྩད་དེ་རྩོད་ཉོག་གི་རྒྱལ་ཕམ་ཤན་མ་ ཕྱེད་པར་ཡོད་ཚུལ་ནི་འཇམ་དབྱངས་བཞད་པའི་རྡོ་རྗེས《གྲུབ་མཐའ་ཆེན་མོའི་རྩ་བ》མཛད་པའི་དུས་ལ་ཁེལ་འདུག་པས་ཤེས་འོང་། དེ་ནས་མི་ལོ་ཆིག་བརྒྱ་མ་ལོན་པའི་དུས་ཏེ་སྤྱི་ལོ1776ལོར་ ཨ་རི་པ་རྣམས་ཀྱིས《རང་བཙན་གསལ་བསྒྲགས》སྤེལ་ ཅིང་། མི་བུའི་རང་དབང་དང་འདྲ་མཉམ་གྱི་ཐོབ་ཐང་རྣམས་ཟིན་ཐོར་བཀོད་དེ་འཛམ་གླིང་ཡོངས་ ལ་གསལ་བསྒྲགས་བྱས་དུས་ནི། སྐབས་དེར་མཚན་སྙན་མཐོ་བའི་པཎ་ཆེན་སྐུ་ཕྲེང་དྲུག་པ་དཔལ་ལྡན་ཡེ་ཤེས་ཆིང་ཆན་ ལུང་གིས་རྒྱ་ནག་པེ་ཅིང་དུ་གདན་ཞུའི་ཡི་གེ་འབྱོར་བའི་ལོ་ལ་ཁེལ་འདུག་ཅིང་། མ་འགྱངས་པར(1779ལོ)ཕེབས་འབྱོར་བྱུང་ནས་གསུང་ཆོས་མང་པོ་བསྩལ་པའི་ དུས་རེད། བོད་གཞུང་དབང་ཆ་ཚོད་འཛིན་དང་བོད་སྡོད་ཨམ་བན་གྱི་དབང་ཆ་སྲ་བརྟན་བཏང་བའི《ཆུ་ གླང་རྩ་ཚིག》དོན་ཚན་ཉེར་དགུ་ཅན་གཏན་འབེབས་བྱེད་མཁན་ནམ། སྲིད་དོན་མགོ་མཇུག་གོ་ལྡོག་བྱེད་མཁན་དེ་རིགས་ལ་བོད་རྣམས་ཀྱིས“གོང་མ”ཞེས་ འབོད་ཅིང་། འཇམ་པའི་དབྱངས་ཀྱི་སྤྲུལ་པ་ཡིན་ཟེར་ནས་བུ་སྟོར་མ་ལ་དུངས་པ་ བཞིན་ཞབས་ལ་མགོ་བོས་ཕྱག་བྱེད་དུ་སོང་ངོ་།། འབྱོན་ དོན་ནི“མཆོད་ཡོན་འབྲེལ་བ”ཟེར་བའི་བླ་མེད་ཀྱི་འབྲེལ་བར་རློམ་པ་དེའི་ཟམ་མཐུད་ དུ་བྱོན་པ་ཡིན་ཟེར་ལས་ཆེ་མོད། དོན་དངོས་སུ་སོ་སོའི་བདག་པོས་འབངས་ལ་བསྩལ་པའི་ཐམ་ག་དང་། འཇའ་ས། གོ་གནས། རྒྱུ་ནོར་སོགས་ཀྱི་ཕྱིར་དུ་རེད། གདན་ཞུས་ཕེབས་འབྱོར་དེ་ལྟ་བུ་ནི“མཆོད་ཡོན་འབྲེལ་བ”ཡི་བྱུང་བ་བརྒྱ་ལས་དཔེ་ མཚོན་གཅིག་སྟེ། དེས་གོང་མ་དང་འོག་མ། སྟེང་མ་དང་འགབ་མའི་འབྲེལ་བ་མཚོན་པ་མ་གཏོགས། འདྲ་མཉམ་དང་རང་དབང་མཚོན་མེད་པ་མངོན་གསལ་རེད། ཡང་མི་ལོ་མང་པོ་མ་ཕྱིན་པའི་སྤྱི་ལོ1789ལོར། ཧྥ་རན་སི་པ་རྣམས་ཀྱིས་མི་བུའི་ཐོབ་ཐང་དེ་དག་ཁོ་ཚོའི《མི་བུའི་ཐོབ་ཐང་གསལ་ བསྒྲགས》སུ་གསལ་པོར་བཀོད་དུས་སུ། བོད་རྣམས་ཀྱིས་རང་དབང་དང་འདྲ་མཉམ་ཞེས་པ་གོ་ཐོས་ཡོད་པ་ལྟ་ཞོག འཛམ་གླིང་ཞེས་པའང་ག་འདྲ་ཞིག་ཡིན་པ་ཧ་གོ་མེད་པའི་ཚོད་རེད། རྒྱུ་མཚན་ནི། འཛམ་གླིང་ཞེས་པ་ངོ་སྤྲོད་རགས་རིམ་མཛད་མཁན་གྱི་བཙན་པོ་ནོ་མིན་ཧན་འཇམ་དཔལ་ ཆོས་ཀྱི་བསྟན་འཛིན་འཕྲིན་ལས་འཁྲུངས་མ་ཐག་པའི་ལོ་རེད། ཁོང་གིས་ཕྱིས་སུ《འཛམ་ གླིང་རྒྱས་བཤད》(1830ལོ)བརྩམས་གནང་ནའང་། འཛམ་གླིང་ཧྲིལ་པོ་མ་ཡིན་པའི་ཡུལ་གྲུ་སྐོར་ཞིག་གི་སྣོད་བཅུད་དག་ལྷ་སྒྲུང་དང་ གནའ་ཐོས། མཚར་གཏམ་གྱིས་བཅིངས་ཏེ་ལྷ་ཆོས་ཀྱི་ཕྱག་མཛུབ་གཡོས་པ་ཙམ་ལས་མི་ཆོས་ཀྱི་བློ་ མིག་སྤྱོད་ཐུབ་མེད་པ་འདྲ། དེ་འདྲ་ཡིན་ཕྱིན། འཛམ་གླིང་ཡུལ་གྲུ་གཞན་ན་ཆེས་གལ་ཆེན་གཙིགས་ཆེན་དུ་བརྩི་ཞིང་སྲིད་ཆོས་སུ་ གྱུར་པའི་མི་བུའི་རང་དབང་དང་འདྲ་མཉམ་སོགས་ནི་བོད་རྣམས་ཀྱིས་སྣང་ལ་ཅི་ལྟར་ ངེས་ཏེ་ངེས་སྲིད་པ་མ་རེད། སྲིད་ཆོས་རྩྭ་བཞིན་དོར་ལ་ལྷ་ཆོས་གསེར་བཞིན་བླངས་ཏེ་ལྷོད་གཡེང་འཐུས་ཤོར་ གྱིས་མི་ལོ་སྟོང་ཕྲག་སོང་བ་སྟེ། སྤྱི་ལོ1948ལོར་ སླེབས་པ་ན། འཛམ་གླིང་སྒང་དུ་མཉམ་འབྲེལ་རྒྱལ་ཚོགས་བཙུགས་ཏེ། རྒྱལ་ཁབ་དང་མི་རིགས་གང་ཡང་བཙན་གཉོམ་དང་དབུལ་ཕྱུག་ལ་མ་ལྟོས་པར་སོ་སོའི་གོ་ ཐང་ཉེ་སྙོམས་བབ་འབྲེལ་འབྱུང་བའི《འཛམ་གླིང་མི་བུའི་ཐོབ་ཐང་གསལ་བསྒྲགས》བྲིས་ ཏེ་འདྲ་མཉམ་དང་རང་དབང་གི་རྩ་དོན་སྐྱེ་འགྲོ་ཡོངས་ལ་བསྒྲགས་དུས་སུ། མར་གྱུར་སེམས་ཅན་ཐམས་ཅད་ཀྱི་དོན་དུ་འཚང་རྒྱ་བར་འདོད་པའི་བོད་མི་ནི་དེ་དུས་ ད་གཟོད་གཉིད་ལས་ས་མ་སད་དུ་འཛམ་གླིང་ཞེས་པ་ངོས་འཛིན་དུ་ཕྱི་རོལ་ལ་ལྟ་སྐོར་ དུ་འགྲོ་ཁུལ་བྱས་པ་སྟེ། རལ་པོར་ལྷན་པའི་སྐྱོ་རོགས་ཀྱི་དཔེ་བཞིན་ཨ་རི་དང་དབྱིན་ཇིའི་རྒྱབ་སྐྱོར་འོག་ ཚོང་དོན་སྐུ་ཚབ་ཚོགས་པ་ཞེས་པ་ཞིག་རྩ་འཛུགས་ཀྱིས་ཨ་རི་སོགས་ཕྱི་རྒྱལ་ཁག་ལ་ བཏང་སོང་བ་དེ་ཙམ་རེད། བོད་ཀྱི་བརྟན་གཡོ་རྣམས་དེ་ལྟའི་མུར་ཅི་མིན་འདི་མིན་དུ་སྟག་གི་སྟེང་ལ་ཝ་མོ་ བསྣན་པ་ལྟ་བུའི་གཞན་རིགས་ཀྱིས་རྡོག་བརྫིས་བྱེད་ས་ཞིག་ཏུ་གྱུར་ཅིང་། ད་ལྟའི་བར་དུ་ཅི་ཡིན་འདི་ཡིན་མེད་པར་ཕ་བསད་པ་ལ་རྒྱལ་རྔ་བརྡུངས་ནས་སོས་དལ་ བག་ཕེབས་སུ་བསྡད་སོང་བ་དེ་འདྲ་རེད། (གོང་གི་བོད་ཀྱི་གནས་ཚུལ་རྣམས《བོད་རྒྱ་ཚིག་མཛོད་ཆེན་མོ》ཡི《བོད་ཀྱི་ལོ་ རྒྱུས་འདས་པའི་ལོ་ཚིགས་དང་སྦྱར་ཏེ་ བསྒྲིགས་པའི་རེའུ་མིག》དང《དུང་དཀར་ཚིག་མཛོད་ཆེན་མོ》ཡི《ལོ་ཚིགས་དྭངས་ཤེལ་མེ་ ལོང》དག་གཞིར་བཟུང་ནས་བྲིས་པ་ཡིན།) ང་ཚོས་གོང་གི་ལོ་ཚིགས་འདི་ཙམ་གཤིབ་བསྡུར་བྱས་པས་ཀྱང་བོད་ཀྱི་ལོ་རྒྱུས་ཀྱི་ གནད་འགའ་ཟིན་ཡོད་སྙམ་སྟེ། བོད་ཀྱི་ལོ་རྒྱུས་ནི་མགོ་འདོགས་རིང་ལུགས་དང་། གྲུབ་མཐས་འཐེན་འཁྱེར། མཆོད་ཡོན་འབྲེལ་བ། ཁ་རུབ་སྒོ་བསྡམས་ཀྱི་ལོ་རྒྱུས་ལས་མ་འདས་པའི་ཚུལ་དེ་རེད། དེ་ནི་འཛམ་གླིང་ཡུལ་གྲུ་གཞན་དུ་མི་བུའི་མི་ངོ་ཤེས་ཏེ་སོ་སོའི་བདེ་སྡུག་གི་ ཕྱིར་དུ་རང་དབང་དང་འདྲ་མཉམ་ལ་སོགས་སྲོལ་དུ་ བཙུགས་ཤིང་ཁྲིམས་རྩར་བཅས་པའི་ལོ་རབས་སུ། བོད་རྣམས་ནི་སྔར་བཞིན་ཆོས་ཀྱི་ཐར་ལམ་བགྲོད་ཀྱང་ལམ་སྣེ་མ་རྙེད་པ་དང་སྲིད་ ཀྱི་མགོན་སྐྱབས་བཙལ་ཀྱང་སྲིད་དོན་མ་འཁྱོངས་པའི་ལོ་རྒྱུས་གནས་སྟངས་ཏེ། འདི་ཙམ་གྱིས་ཀྱང་བོད་ཀྱི་ལོ་རྒྱུས་ཕྱོགས་བསྡོམས་བྱེད་ནུས་པ་འདྲ། ཡིན་ནའང་། སྤྱི་ལོ་དུས་རབས་ཉེར་གཅིག་པའི་དུས་མགོར་སླེབས་པ་ན། མི་བུ་སྒེར་གྱི་ཐོབ་ཐང་གི་གོ་རྟོགས་སད་པའི་རྟགས་སུ་མཐོང་དཀའ་ནའང་། མི་རིགས་དང་རིག་གནས། ས་ཁོངས་སོགས་ཀྱི་འདུ་ཤེས་རྙེད་པའི་དན་རྟགས་སུ། དེ་སྔའི་ལྷ་ས་ཁོ་ན་ཙམ་མ་ཡིན་པར་མདོ་དབུས་ཁམས་གསུམ་དུ་རང་དབང་དང་འདྲ་མཉམ་ གྱི་སྐད་གསང་མཐོན་པོར་བསྒྲགས་པའི་ཞི་བའི་གསར་བརྗེ་གཞི་ཁྱོན་ཆེན་པོ་ཞིག་བློ་ ཐག་རྦད་ཆོད་དང་ཁ་ཞེ་གཉིས་མེད་ཀྱིས་འཕྱུར་བ་དང་། ལྷ་སར་གསུམ་བཅུའི་དུས་དྲན་ནས་དབུ་བརྩམས་པའི་གསར་བརྗེ་དེ་ནི་རྫིང་ལ་རྡོ་བ་ དབྱུགས་པ་བཞིན་ཕྱོགས་བཅུར་མཆེད་ཅིང་། དགོན་གྲོང་དང་ཕོ་མོའི་དབྱེ་བ་མེད་པར་སྟོད་མངའ་རིས་ནས་སྨད་མདོ་ཁམས་བར་དུ་ འབྲོག་གི་རྩྭ་ཐང་དང་རོང་གི་སྲང་ལམ་གང་ལའང་གནམ་ལ་སྐར་འོད་འཚེར་བ་བཞིན། ས་ལ་མེ་ཏོག་གད་པ་བཞིན་ཤིན་ཏུ་རབ་ཏུ་རྣམ་པར་གཡོས་སོ།། བྲག་དང་སྒོ་ང་། ཁྲ་དང་བྱེའུ། ར་དང་སྤྱང་ཀིའི་ངང་ཚུལ་ཡིན་པ་ཤེས་བཞིན་དུ། སྟག་དམར་ཡག་རྒྱ་རྫོང་ནགས་དང་འབྲོང་བྲེ་སེར་ཁྲ་ཡག་རྫ་ལ་འཇུག་པ་ལྟ་བུའི་ རྟོགས་སད་འདི། མ་གཞི་དུས་ཡུན་རིང་པོར་ཡིད་མཁར་བརྣགས་པའི་རེ་བའི་འདོད་པ་སྐར་མདའ་བཞིན་གནམ་ ནས་ལྷུང་བ་དང་། མི་ལོ་མང་པོར་སེམས་ལ་བཅངས་པའི་བདེན་པའི་ན་ཟུག་ཆུ་མིག་བཞིན་ས་ནས་བརྡོལ་བ་ ཡིན་ནའང་། སྣོག་རྫུན་འཕྲུལ་གསུམ་གྱིས་སྣ་ནས་ཁྲིད་ཅིང་གཡོ་སྒྱུ་ཁྲམ་གསུམ་གྱིས་རྩིབ་ནས་ བསྐྱོར་ལ། གཏུམ་དྲག་བཙན་གསུམ་གྱིས་རྗེས་ནས་བཤར་བའི་མི་ཡུལ་སྒེར་གཅོད་ཀྱི་གཤིན་རྗེའི་ འཁོར་ལོ་དེས། རྡུང་འཚིར་གནོན་གསུམ་ནམ་ལངས་པ་འདྲ་བ་ཞིག་དང་སྒྲོ་སྐུར་རྩད་གསུམ་ས་རུབ་པ་ལྟ་ བུའི་ལས་ཀྱིས། སྐད་ཅིག་ཉིད་ལ་ཚ་དང་ཚ་བ་ཡང་སོས་དང་གྲང་དང་གྲང་བ་པད་ཆེན་ལྟར་གས་པའི་གནས་ལ་ ཁྲེལ་བག་མེད་པར་མངོན་སུམ་གྱིས་བརྫངས་སོང་། འོན་ཀྱང་། རྒྱུག་པ་ལེབ་རྡུང་བྱས་ཀྱང་དངངས་མ་སྐྲག དཀར་པོ་རུས་རྐང་གཏོར་ཡང་འཇིགས་མ་ཡེར། དམར་པོ་ཁྲག་ལ་བརྫིས་ཀྱང་དཔའ་མ་ཞུམ། རྣོ་ལྕགས་ངར་མ་དང་ལྕགས་སྒྲོག་ཁོལ་མ། མདའ་མདེའུའི་ཚ་དབལ་ལ་བྲང་ཁོང་དང་གདོང་པ་གཏོད་ནུས་པའི་སྙིང་སྟོབས་འདིས། རང་ས་མ་མོའི་བྲང་མགོ་འདྲ་བོ་རང་གིས་སྲུང་ཞིང་། རང་ཐང་གསེར་གྱི་ཐུ་ལུམ་འདྲ་བོ་རང་གིས་འཚོས་པ་ཡིན་ཕྱིར། མི་ཡུལ་འཇིག་རྟེན་འདིའི་སྙིང་སྟོབས་གང་གིས་ཀྱང་འདི་ཡི་ཁྲི་ཆའི་ཆར་ཡང་ག་ལ་ འོང་། སྟག་གཟིག་དོམ་དྲེད་དཔའ་བ་གཟན་ལ་དཔའ་བ་ཙམ་དང་། ལྕགས་ཀྱི་མི་བུ་དཔའ་བ་འཕྲུལ་ལ་དཔའ་བ་ཙམ་རེད། ལྷ་འཛུམ་མདངས་གྲོལ་ཞིང་འདྲེ་ཞེད་སྣང་ལངས་ལ། མི་བུས་སྨོན་པ་ཤོར་པའི་སྙིང་སྟོབས་འདི་ལྷ་ཡི་བྱིན་རླབས་དང་འདྲེ་ཡི་ཆོ་ འཕྲུལ་མིན་ལ། མི་བུས་བཤུག་སྤྲོད་ཀྱང་མ་ཡིན་པར། ཕ་རྒན་གྱི་ལྕེ་སྣེ་ནས་གསུངས་ཤིང་མ་རྒན་གྱི་ལག་སྣེ་ནས་སོན་པས། སྤྱན་རས་གཟིགས་དབང་གཟིགས་ན་སྟོད་རི་རབ་ཀྱི་རྩེ་མོ་ནས་འཛུམ་ཆོག་ཅིང་སྣང་བ་ མཐའ་ཡས་ཐོས་ན་སྨད་རྒྱ་མཚོའི་གཏིང་རིམ་ནས་བཞད་ཆོག་ཨང་། “བདག་བློའི་ཏི་སེའི་རི་བོར་བག་ལ་ཉལ་བའི་གངས་སེང་དཀར་མོས་གནམ་ས་གཡོ་བའི་གཡུ་ རལ་གསིག”པའི་སྙན་ངག་པའི་བརྗོད་པ་དེ། ད་ལྟ“བདག་བློའི་ཏི་སེའི་རི་བོར་མཁའ་ལ་འཕྱོ་བའི་གངས་སེང་དཀར་མོས་གནམ་ས་གཡོ་ བའི་གཡུ་རལ་གསིག”ཏུ་ངང་ཤུགས་ཀྱིས་བཅོས་པ་མ་ཡིན་ནམ། འཇིག་རྟེན་ཐམས་ཅད་ཧྲིག་ཧྲིག་པོ་དང་འཛམ་གླིང་ཧྲིལ་པོ་ཡེར་ཡེར་བོར་བཟོས་པའི་ མི་ཡུལ་གཟི་བརྗིད་ཡོད་ཚད་ཀྱི་དྭངས་མ་འདིའི་ རྒྱུ་རྐྱེན་ནི། ལ་ལས་དབང་སྒྱུར་འགོངས་པོའི་སྲིད་ཇུས་མ་རུངས་པ་ཡིན་པར་བཞེད་པ་ལྟར་ན། གནོན་ཤུགས་གང་ཞིག་ཐེགས་པར་དཀའ་བས་ཞབས་ནས་གྱེན་ལ་ལྡོག་པར་རྩོམ་པའི་སྙིང་ སྟོབས་ལ་བསམ་ན་དེ་ལ་རྒྱུ་མཚན་ཞིག་ལོས་ཡོད་སྙམ་ཞིང་། འགའ་ཤས་ཧམ་པ་ཅན་གྱིས་རྒྱུ་ནོར་བགོ་སྐལ་ཕྲོགས་པས་ཡིན་པར་བཞེད་པ་ལྟར་ན། ཞིང་གི་རྡུལ་སྙེད་རང་ལ་དབང་བས་རྐུན་ཇག་ཚོགས་ལ་རྒོལ་བར་རྩོམ་པའི་འུ་ཐུག་ལ་ བསམ་ན་དེ་ལའང་གཏན་ཚིགས་ཤིག་ལོས་ཡོད་སྙམ་བྱུང་། ཁ་ཅིག་གིས་དངོས་གཙོ་སྨྲ་བ་སེམས་གཙོ་སྨྲ་བ་ལས་ཕམ་པའི་འབྲས་རྟགས་སུ་བཞེད་པ་ ལྟར་ན། ཤིན་ལྐོག་རིག་གནས་ཀྱི་ལྟ་གྲུབ་ལ་དཔྱད་མི་བཟོད་པས་དད་པའི་སྟོབས་ནི་སྟོབས་ ཤུགས་ཀུན་ལས་ཀྱང་ལྷག་པར་བསམ་ན་དེ་ལའང་གནས་ལུགས་ཤིག་མི་འདུག་བསམ་གྱི་མེད། དེ་ལྟར། ཆབ་སྲིད་ཀྱི་ཚ་གཅུན་གནོན་སྡོམ་དང་། དཔལ་འབྱོར་གྱི་ཧམ་ལེན་བཙན་འཕྲོག རིག་གནས་ཀྱི་སིམ་ཟོས་འདྲ་སྒྱུར་བཅས་ཟུར་གང་ནས་བལྟས་ནའང་ཞི་བའི་གསར་བརྗེ་ འདི་འདྲ་སློང་བའི་རྒྱུ་རྐྱེན་དུ་མ་སོང་བ་འགའ་ཡང་མེད་པ་འདྲ། ཡིན་ནའང་། ཁོ་བོས་དེའི་ཕན་ཆད་ནས་མཐོང་བ་ནི། བཙན་པོའི་སྐབས་ཀྱི་བག་ཆགས་ཏེ་བག་ལ་ཉལ་བའི་ཁྱིམ་སྲིད་འདུ་ཤེས་གཏིང་ནས་སད་དེ། རིགས་རྒྱུད་དང་ས་ཁོངས་ཀྱི་“བདག”འཚོལ་བའི་སྙིང་སྟོབས་དེ་ཡིན་སོང་། རྒྱུ་མཚན་ནི། སྤྱི་ལྡོག་ནས་བལྟས་ན། བོད་རྣམས་ལ་ད་ལྟའི་དུས་ནའང་སྲིད་འབྱོར་རིག་གསུམ་གྱི་རྟོགས་པ་ཆེར་རྒྱས་མེད་ པ་དང་གཅིག དད་པ་ཅན་དུ་ཁས་འཆེས་པའི་མི་འབོར་མང་ཤོས་གསར་བརྗེ་རུ་མ་ཞུགས་པ་དང་གཉིས། ལས་ཞུགས་མི་སྣ་གཙོ་བོ་ན་གཞོན་ཡིན་པ་དང་གསུམ་བཅས་ལ་དཔག་ན། གསར་བརྗེ་འདིའི་རྒྱུ་རྐྱེན་གཙོ་བོ་ནི་དད་པ་ལས་གཞན་སོ་སོའི་བག་ཆགས་ཕུགས་ སྦུབས་ཀྱི་སྙིང་སྟོབས་སོས་པ་ཡིན་པར་ཐག་བཅད་ཆོག་པ་འདྲ། ལྟོས་བཅས་ཀྱིས་བཤད་ན། ལས་ཞུགས་ཀྱི་མི་བུ་དཔའ་བོ་དཔའ་མོ་ཕལ་ཆེ་བ་ནི་ཁྱིམ་གྱི་འཚོ་ཚིས་ཀྱི་ཁུར་ཆེན་ པོ་མེད་པ་དང་། བརྡ་འཕྲིན་དང་དུས་སྐད་དུས་ཐོག་ཏུ་ཐོས་པ། སྤོབས་པ་ཆེ་ཞིང་མིག་རྒྱང་རིང་བ། རིགས་ཞེན་གྱི་ཁོག་དཔུང་དང་ལ་རྒྱས་ཕྱུག་པ་བཅས་ཀྱི་ཕྱིར། ནམ་ཞིག་སྙིང་སྟོབས་ཀྱི་བག་ཆགས་སད་ཚེ་ཡུལ་དུས་དང་འཚམ་པའི་རང་དབང་དང་འདྲ་མཉམ་ གྱི་སྐད་བརྒྱབ་ཅིང་གསར་བརྗེ་དེ་འདྲ་མི་འབྱུང་རང་འབྱུང་ཆགས་པ་རེད་སྙམ། ལོ་རྒྱུས་ནི་ངེས་ཅན་རྒྱུ་འབྲས་ཀྱི་ཆོས་ཅན་ཡིན་ ནམ་ཡང་ན་ངེས་མེད་སྟེས་དབང་གི་ཆོས་ཅན་ཡིན་ཞེས་པ་ནི་འཛམ་གླིང་ལོ་རྒྱུས་སྨྲ་བ་ དག་གི་བརྗོད་གཞི་ཆེན་པོ་ཞིག་ཡིན་སྐད་དེ་ཁོ་བོས་དེ་ལ་དཔྱད་པ་བརྗོད་མི་འདོད། ཧར་གྱིས་བལྟས་ན། གསར་བརྗེ་འདི་ནི་ངེས་མེད་སྟེས་དབང་གིས་བྱུང་བའི་དོན་རྐྱེན་གློ་བུར་བ་ཞིག་ ཡིན་པ་འདྲ་ཡང་། དོན་དམ་དུ་རུས་རྐང་དང་ཟུངས་ཁྲག་ལ་བརྒྱུད་པ་ཟམ་མ་ཆད་པའི་བཙན་པོའི་སྐབས་ཀྱི་ རིགས་རྒྱུད་འདུ་ཤེས་དང་དཔའ་བོའི་སྙིང་སྟོབས་ཀྱི་བག་ཆགས་སད་པ་ཡིན་པར་འདོད། གསར་བརྗེའི་འབྱུང་རྐྱེན་ནི་དད་སྟོབས་ཁོ་ན་ལ་རག་ལས་པ་ཡིན་ཟེར་ན། དད་ལྡན་ཡོད་དོ་ཅོག་འདི་ལ་ཞུགས་མ་སོང་བས་ཁས་ལེན་དཀའ་བའི་ཚོད་དུ་སྣང་ཕྱིར། ཁོ་བོས་དད་པ་ལས་ལྷག་སྙིང་སྟོབས་རྒྱས་པའི་འབྲས་བུར་ཁ་ཚོན་གཅོད་དོ།། ས་བྱི་ཞི་བའི་གསར་བརྗེ་ནི་ཁ་དོག་གསར་བརྗེ་ཡི་རྒྱུན་མཐུད་པའི་གསར་བརྗེ་ཞིག་ རེད་ཅེས་འཛམ་གླིང་མཐོང་བའི་སྤྱན་མིག་ཅན་དག་གིས་བཞེད། འཛམ་གླིང་གཞི་ཁྱོན་གྱི་ངོས་ནས་བལྟས་ན་དེ་ལ་རྒྱུ་མཚན་ངེས་ཅན་འདུག་པ་བསྙོན་ མེད་རེད་དེ། 1989ལོར། ཅེ་ཁེ་སི་ལོ་ཝ་ཁེ་རུ་རྣམ་པ་ངང་པའི་ཁུལ་ལྟར་འཇམ་པའམ་རྣམ་པ་དར་ཟབ་ལྟར་འཇམ་ པའི་ཆ་ནས་བཏགས་པའི“ངང་ཁུལ་གསར་བརྗེ”འམ“དར་ཟབ་གསར་བརྗེ”བྱུང་བ་སྟེ། འཚེ་མེད་ཞི་བའི་ཐབས་ལམ་གྱིས་གུང་ཁྲན་ཏང་ངམ་ཐུན་མོང་ཐོན་སྐྱེད་ཚོགས་པའི་དབང་ སྒྱུར་ལ་ངོ་རྒོལ་གྱིས་དམངས་གཙོར་ཕྱིན་པའི་གསར་བརྗེ་བྱུང་བའི་རྗེས་སུ། དུས་རབས21པའི་དུས་མགོར་སླེབས་པ་ན། ཡོ་རོབ་ཤར་མ་དང་ཨེ་ཤ་ཡ་དབུས་མའི་རྒྱལ་ཁབ་ཁག་ལ་ཁ་དོག་གསར་བརྗེ་བསྟུད་མར་ བྱུང་བ་དཔེར་ན། 2004ལོར་ཀེར་རྗེ་ཡ(Georgia)ཡི་མེ་ཏོག་རྒྱ་ སེའི་གསར་བརྗེ་སྟེ། ཁོ་ཚོའི་གསར་བརྗེ་ནི་མེ་ཏོག་རྒྱ་སེ་ཡིས་མཚོན་ཞིང་། ཁ་དོག་ཟིང་དམར་ཡིན་པའི་ཆ་ནས་ཁ་དོག་གསར་བརྗེ་རུ་བཏགས་པ་དང་། ཡང2004ལོའི་ ཡོ་ཁི་རན(Ukraine)གྱི་མེ་ཏོག་ཨ་འབྲུམ་གྱི་གསར་བརྗེ་སྟེ། ཁོ་ཚོའི་གསར་བརྗེ་ནི་མེ་ཏོག་ཨ་འབྲུམ་གྱིས་མཚོན་ཞིང་། ཁ་དོག་ཁམ་ནག་ཡིན་པའི་ཆ་ནས་ཁ་དོག་གསར་བརྗེ་རུ་བཏགས་པ་དང་། 2005ལོའི་ཁེར་རྗེ་སི་སི་ཐན(Kyrgyz)གྱི་མེ་ཏོག་ཡུལ་རྒྱན་གསར་བརྗེ་སྟེ། ཁོ་ཚོའི་གསར་བརྗེ་ནི་མེ་ཏོག་ཡུལ་རྒྱན་གྱིས་མཚོན་ཞིང་། ཁ་དོག་སེར་པོ་ཡིན་པའི་ཆ་ནས་ཁ་དོག་གསར་བརྗེ་རུ་བཏགས་པ་དང་། 2007ལོའི་ འབར་མའི་ཆོས་གོས་གསར་བརྗེ་སྟེ། འབར་མའི་དམག་གཞུང་ལ་རྒོལ་བའི་གཙོ་ཤུགས་གྲྭ་པ་ཡིན་ཞིང་། ཆོས་གོས་ཀྱི་ཁ་དོག་ངུར་སྨྲིག་ཡིན་པའི་ཆ་ནས་ཁ་དོག་གསར་བརྗེ་རུ་བཏགས་པ་ལྟ་ བུས་མཚོན་ཏེ། ཉེ་བའི་ལོ་འདི་འགར་བྱུང་བའི་ཁ་དོག་གསར་བརྗེ་ནི་སྒེར་གཅོད་དང་དམངས་གཙོ་མ་ ཡིན་པའི་སྲིད་དབང་བརྗེ་སྤོར་བྱེད་པའི་གསར་བརྗེའི་ལས་འགུལ་ཤ་སྟག་དང་། དེ་ཡང་གསར་བརྗེ་ལ་ཞུགས་མཁན་རྣམས་ཀྱིས་མེ་ཏོག་འཆང་ཞིང་། འཚེ་མེད་ཞི་བའི་ཐབས་ལམ་ལ་བརྟེན་ནས་རང་དབང་དང་དམངས་གཙོ་ནན་སྲུང་དང་དོན་གཉེར་ བྱས་པའི་ཞི་བདེའི་རིམ་འགྱུར་ཞིག་རེད། ང་ཚོས་བོད་ཀྱི་ས་བྱི་ཞི་བའི་གསར་བརྗེ་འདི་འཛམ་གླིང་གཞི་ཁྱོན་གྱི་རང་དབང་དང་ དམངས་གཙོར་བགྲོད་པའི་ཞི་བདེའི་རིམ་འགྱུར་གྱི་ གྲས་སུ་བཞག་སྟེ་བལྟས་པ་ཡིན་ན། གསར་བརྗེ་འདིའི་རྒོལ་ས་སྒེར་གཅོད་རིང་ལུགས་པ་ཡིན་པ་དང་། ཐབས་ལམ་འཚེ་མེད་ཞི་བ་ཡིན་པ། དམིགས་ཡུལ་རང་དབང་དང་དམངས་གཙོ་ཡིན་པ་བཅས་ཀྱི་ཕྱིར། ཁ་དོག་གསར་བརྗེའི་རྗེས་སུ་སོང་ཞིང་ཁ་དོག་གསར་བརྗེའི་གྲས་སུ་བགྲང་རུང་བ་སྟེ། སྒེར་གཅོད་དྲག་དཔུང་ལ་ཁ་གཏད་བཅག་པའི་གསར་བརྗེ་ཡི་གཙོ་ཤུགས་གྲྭ་པ་ཡིན་པ་དང་། ཆོས་གོས་ཀྱི་ཁ་དོག་ངུར་སྨྲིག་ཡིན་པས་བོད་ཀྱི་ཆོས་གོས་གསར་བརྗེའམ་བོད་ཀྱི་ ངུར་སྨྲིག་གསར་བརྗེ་ཞེས་གདགས་འོས་འདུག ཁོ་བོས་བཏགས་པའི་བོད་ཀྱི་ངུར་སྨྲིག་གསར་བརྗེའམ་ས་བྱི་ཞི་བའི་གསར་བརྗེ་འདི་ ཕྱི་གླིང་གསར་ལམ་དག་ཏུ2008ལོའི་དོན་ཆེན་གཅིག་ཏུ་བགྲང་གི་འདུག་ཅིང་། བགྲངས་པ་གང་ལ་གནས་ལུགས་ཆེན་པོ་འདུག་པ་དེ་དེ་བཞིན་དུ་འཛམ་གླིང་ལོ་རྒྱུས་སུ་ ཐེབས་པ་ཡིན་ན། གསར་བརྗེ་ལ་རེ་ཞིག་འབྲས་བུ་མ་ལོན་ཀྱང་། གསར་བརྗེ་ལ་རེ་ཞིག་རྒྱལ་ཁ་མ་ཐོབ་ཀྱང་། གྲུབ་པར་གྱུར་ན་ལྟ་ཅི་སྨོས།། མ་ གྲུབ་ན་ཡང་མཛེས་པའི་རྒྱུ།། ཞེས་པ་ལྟར། བོད་རྣམས་ཀྱིས་འགྲོ་བ་མིའི་རིགས་ཀྱི་རང་དབང་དང་འདྲ་མཉམ་དང་ཐོབ་ཐང་དང་དམངས་ གཙོ་དང་ཞི་བདེ་ཡི་ལོ་རྒྱུས་སུ་ཁ་བཤད་ཙམ་མིན་པ་དང་། སྨོན་ལམ་ཙམ་མིན་པ་དང་། སྔ་ན་མེད་པ་དང་། བསུབ་ཏུ་མེད་པའི་ བྱས་རྗེས་བཞག་སོང་ཞེས་ཁོ་བོས་ཁ་ ཚོན་བཅད་དེ་སྨྲ། བོད་རྣམས་ཀྱིས་དུས་ཡུན་རིང་པོར་གཞི་ཁྱོན་ཆེན་ པོའི་ཆབ་སྲིད་གྱེན་ལོག་བྱས་མྱོང་མེད་ཅིང་། དེ་བཞིན་དུ་ཆབ་སྲིད་འོས་ལངས་དང་། ཆབ་སྲིད་འཐབ་རྩོད། ཆབ་སྲིད་གསར་བརྗེ་གང་ཡང་བྱས་ མྱོང་ཡོད་པ་མ་རེད། ཁོ་བོས་བསམ་ན་དེ་ལ་རྒྱུ་རྐྱེན་གསུམ་ཡོད་དེ། གཅིག་ནི་ས་ཁོངས་དང་མངའ་དབང་གི་ཆབ་སྲིད་འདུ་ཤེས་མེད་པ་དང་། གཉིས་ནི་ཆོས་དང་ཆོས་ལུགས་མ་གཏོགས་དོན་གཉེར་མེད་པ། གསུམ་ནི་སྡེ་བ་དང་ཚོ་བའི་ཁ་ཐོར་སྤྱི་ཚོགས་ཆུང་ངུ་མ་གཏོགས་འདུས་སྡོད་ཀྱི་ སྤྱི་ཚོགས་ཆེན་པོ་ཆགས་མ་མྱོང་བ་བཅས་ཀྱིས་རེད་འདོད། ད་ལྟའི་མི་རྣམས་ཀྱིས་གྱེན་ལོག་དང་། འོས་ལངས། འཐབ་རྩོད། གསར་བརྗེ་སོགས་ཆབ་སྲིད་ཀྱི་བརྡ་ཆད་དུ་སོང་བའི་མིང་འདི་དག་ཐོས་ཚེ། ཁ་སྙེར་སྣ་སྙེར་བྱེད་ཅིང་འཇིགས་སྐྲག་དངངས་སྐྲག་ཏུ་འགྲོ་བ་ནི་དམར་པོའི་གསར་ བརྗེ་ཞེས་པའི་མཇུག་འབྲས་ཏེ། དམར་པོའི་གསར་བརྗེའི་སྒང་ལ་མི་རྣམས་གསར་བརྗེའི་ངོ་ལོག་པ་དང་ཇག་པར་བཏགས་ནས་ འཐབ་རྩོད་དང་། རྡུང་རྡེག འཚིར་གནོན། ཉམ་ཉེས། རྩ་གཏོར། རྨེག་མེད། ཁ་བཏགས་པར་བྱས་ སོང་བས། ད་དུང་ཡང་འཇིགས་སྣང་གི་རྒྱུན་མ་ཡལ་བར་ཡོད་པས་རེད། དེ་ལྟ་བུའི་འཐབ་རྩོད་ལ་འཐབ་རྩོད་དང་དེ་ལྟ་བུའི་གསར་བརྗེ་ལ་གསར་བརྗེ་རུ་ འབོད་ནའང་། དེ་ནི་དྲག་པོའི་འཐབ་རྩོད་དང་དྲག་པོའི་གསར་བརྗེ་སྟེ་དྲག་པོའི་འཐབ་རྩོད་དང་ དྲག་པོའི་གསར་བརྗེ་ཡིས་རྒྱལ་ཁ་ལོན་པའི་དབང་དུ་བཏང་རུང་། སླར་ཡང་དྲག་པོའི་དབང་སྒྱུར་བྱེད་པ་ཆོས་ཉིད་རེད། ས་བྱི་ལོའི་གསར་བརྗེ་ནི་ཞི་བའི་གསར་བརྗེ་དང་། ཞི་བའི་འཐབ་རྩོད། ཞི་བའི་གྱེན་ལོག་ཡིན་ཞིང་། མི་བུའི་གནས་ལུགས་དང་མ་འགལ་བའི་གསར་བརྗེ་ཞིག་སྟེ། འདི་འདྲའི་གསར་བརྗེ་ནི་དབང་སྡེམ་སྒེར་གཅོད་རིང་ལུགས(集权专制主义)པ་ ཞིག་མིན་ཚེ། རླབས་ཆེ་ལ་གཟི་བརྗིད་ལྡན་པའི་གསར་བརྗེ་ཞིག་ཏུ་འཛམ་གླིང་ཤར་ནུབ་ཀུན་གྱིས་ཁས་ ལེན་སྲིད་པ་རེད། དེ་ལྟར་ཞིབ་ཏུ་བསམ་ན། ཁོ་བོ་དགའ་བའི་ཚོར་པ་སྐྱེས་པ་ལ་རྒྱུ་མཚན་བཞི་ཡོད་དེ། གཅིག་ནི་གསར་བརྗེའི་དོན་སྙིང་དང་། གཉིས་ནི་གསར་བརྗེའི་ཤུགས་རྐྱེན། གསུམ་ནི་གསར་བརྗེའི་དམིགས་ཡུལ། བཞི་ནི་བདེན་མཐའ་གསལ་རྒྱུའི་རྟགས་མཐོང་བ་བཅས་སོ།།

གཅིག གསར་བརྗེའི་དོན་སྙིང་ལ་སྙིང་སྟོབས་དང་། རྟོགས་སད། གྱེན་ལོག ཟིན་ཐོ། དྲིལ་བསྒྲགས་བཅས་ལྔ་ཡོད་དེ། 1.སྙིང་ སྟོབས་ཞེས་པ་ནི་གསར་བརྗེ་འདིར་དཔའ་བོའི་སྙིང་སྟོབས་མ་ཉམས་པའི་དགེ་མཚན་དོན་ སྙིང་ཡོད་པ་ལ་གོ་བ་ཡིན། བཙན་པོའི་སྐབས་ཀྱི་སྟག་འདྲ་གཟིག་འདྲའི་དཔའ་བོའི་སྙིང་སྟོབས་བག་ལ་ཞ་བ་དེ་ རྐྱེན་དང་ཕྲད་པས་དགུང་དུ་འཕྱོ་ཞིང་། རྒོད་ཀྱི་སྟོང་སྡེ་དྲུག་ཅུ་རྩ་གཅིག་གི་སྤྲུལ་པ་དང་ཡང་སྤྲུལ་ལྟ་བུར་སོང་བའི་ གསར་བརྗེའི་ནང་ཞུགས་ཀྱི་ཤི་གསོན་བཙོན་བཞུགས་གནང་མུས་ཀྱི་མི་བུ་རྣམས་ནི་དཔའ་ བོ་དང་དཔའ་མོར་མ་གྱུར་པ་མེད་པ་དང་། དཔའ་བོའི་སྙིང་སྟོབས་གཟུགས་ཡིན་ན། ས་གཞི་འདིའང་སྣོད་དུ་ཆུང་བའི་ཚུལ་འདི་ནི། མི་ལོ་སྟོང་ཕྲག་ཡུན་གྱི་བདག་མེད་དང་སྟོང་ཉིད་བཤད་པའི་ཆོས་ཀྱི་ཞི་བས་མ་ཐུབ་ ཅིང་། མི་ལོ་ལྔ་བཅུའི་རིང་གི་བཙན་གནོན་དང་ཚ་གཅུན་རྒོད་པའི་སྲིད་ཀྱི་དྲག་པོས་མ་ ཐུལ་བར། བྲག་རི་རྦད་ཀྱིས་ཉིལ་བའི་རྔམ་བརྗིད་དང་། འབྲུག་སྟོང་ཅིག་ཅར་ལྡིར་བའི་ཟིལ་ཤུགས། རྦབ་ཆུ་དྲག་ཏུ་རྒྱུག་པའི་འཁྱོམ་སྒྲ། རིམ་པ་དགུ་རུ་གཡོ་བའི་ས་འགུལ་གྱི་ཤུགས་ཀྱིས་སྟོད་ནས་སྨད་ལ་སྦར་ཞིང་སྨད་ནས་ སྟོད་ལ་མཆེད། གནམ་ནས་ས་ལ་བབས་ཤིང་ས་ནས་གནམ་ལ་འཕྱོ། རི་རབ་བཞིན་ལྕི་བའི་གནོན་ཤུགས་དང་། ཡང་སོས་བཞིན་གཟིར་བའི་མནར་གཅོད། ཡི་དྭགས་བཞིན་གདུང་བའི་བཀྲེས་སྐོམ་ཡོད་པ་ཤེས་བཞིན་དུ། དོན་སྙིང་ལྷོག་ལྷོག་དང་། ཁྲག་དམར་འཛར་འཛར། དཔུང་རྡང་ཤིག་ཤིག་གིས་འཕྱུར་བའི་སྙིང་སྟོབས་ས་བོན་དགུ་འགྱུར་འདི་ནི་བཙན་ པོའི་སྙིང་སྟོབས་ཀྱི་བག་ཆགས་རྨང་ནས་སད་པ་ཡིན་ཏེ། སྟག་གི་སྤྱིལ་པོ་ཕུབ། འོག་རྟ་གཡུལ་དུ་བསད། གདོང་ཁྲག་གིས་བྱུགས་ཏེ་སླར་མི་ལྡོག་པའི་རྩིས་སུ་བྱས་ པའི་སྟོད་ཀྱི་དཔའ་ཚན་དང་། རལ་གྲི་ལ་རི་མོ་བྲིས། དུར་རྒྱགས་ལྟོར་ཟོས། ཚེ་སློག་རྒྱབ་ཏུ་གོན་ཏེ་ཕྱིར་མི་ལྡོག་པའི་རྩིས་སུ་བྱས་ པའི་བར་གྱི་དཔའ་ཚན་དང་། རལ་གྲིའི་ཤུབས་བཅག ཁ་ཆེམས་ཉེ་བ་ལ་ཕོག བུ་སྨད་ཉེ་དྲུང་ལ་བཅོལ་ནས་ཕྱིར་མི་ལྡོག་པའི་རྩིས་སུ་བྱས་ པའི་སྨད་ཀྱི་དཔའ་ཚན་ཇི་བཞིན། ཚེ་སྲོག་གཏའ་མ་ལ་བཞག མི་ཚེ་རིན་དོད་དུ་ཕུལ། བདེ་སྡུག་ལ་ཅི་སྙམ་པར་རང་དབང་དང་ཐོབ་ཐང་གི་རྒྱལ་ས་དམིགས་པའི་ཕྱིར་མི་ལྡོག་ པའི་ལམ་ལ་རྩ་བརྟན་རྦད་ཆོད་ཀྱིས་འཇུག་པའི་དབུ་བརྩམས་པ་ཡིན་ཞིང་། འདི་ལ་ཕོ་བ་དང་ལྟོ་བ་འགྲངས་པ་ཙམ་གྱིས་ཡིད་ཚིམ་དུ་སྡོད་པའི་ཙི་ནའམ་རྒྱ་ནག་ པས་བསྒྲུན་དུ་མེད་ཅིང་། འབྱོར་པ་དང་ཁེ་ཕན་རག་པ་ཙམ་གྱིས་གནས་ལུགས་དབྱུགས་བཞག་པའི“སྐྲ་སེར་ སྤྲེའུས”ཀྱང་དོ་བ་མིན། ལོ་རྒྱུས་མཁན་དག་གིས་དཔའ་བོ་དཔའ་མོ་རྣམས་ཀྱི་ལོ་རྒྱུས་གནས་ཚུལ་དང་ཐ་ན་རུས་ མིང་ཙམ་ཡང་ཟིན་ཐོར་འགོད་པ་བརྗེད་མི་རུང་བའི་གསར་བརྗེའི་ནང་ཞུགས་ཀྱི་སྙིང་ སྟོབས་ཅན་ཁོང་ཚོས་སྣེ་དྲངས་པ་ནས་བཟུང་། བོད་མིའི་ལོ་རྒྱུས་ཀྱི་ཤོག་ལྷེ་གསར་པ་ཞིག་གི་མཆོད་བརྗོད་བརྩམས་སོང་བ་དང་། བོད་མིའི་ལོ་རྒྱུས་ཀྱི་རྡོ་རིང་གསར་པ་ཞིག་གི་རྨང་གཞི་བཏིངས་སོང་བས་ན། སྙིང་སྟོབས་སྲོག་ཏུ་བྱས་པའི་མི་རིགས་ཤིག་དང་སྙིང་སྟོབས་སྲོག་གིས་ བཟུང་བའི་མི་བུ་ཞིག འཛམ་གླིང་འདིར་སུ་དང་གང་གིས་ཀྱང་གཞོམ་གཞིག་མེད་པའི་ཆོས་ཉིད་བདེན་པ་དྲན་པས་ དཔའ་བོའི་སྙིང་སྟོབས་མ་ཉམས་པའི་དོན་སྙིང་འདི་ཡིས་མི་དགའ་གང་གིས་དགའ། 2.རྟོགས་སད་ཅེས་པ་ནི་གསར་བརྗེ་འདིར་ཁྱིམ་སྲིད་ཀྱི་འདུ་ཤེས་གང་རུང་རྙེད་ཅིང་ ཁྱིམ་སྲིད་ཀྱི་གོ་རྟོགས་གང་རུང་སད་པའི་དགེ་མཚན་དོན་སྙིང་ཡོད་པ་ལ་གོ་བ་ སྟེ། རྒྱལ་ཁབ་ཀྱི་འདུ་ཤེས་དང་། མངའ་དབང་གི་འདུ་ཤེས། ཆབ་སྲིད་ཀྱི་འདུ་ཤེས། ས་ཁོངས་ཀྱི་འདུ་ཤེས། མི་རིགས་ཀྱི་འདུ་ཤེས། མི་བུའི་འདུ་ཤེས་སོགས་རྙེད་ པ་དང་། རང་དབང་གི་གོ་རྟོགས་དང་། འདྲ་མཉམ་གྱི་གོ་རྟོགས། ཐོབ་ཐང་གི་གོ་རྟོགས། བདག་ཉིད་ཀྱི་གོ་རྟོགས། དམངས་གཙོའི་གོ་རྟོགས་སོགས་སད་པའི་འགོ་བརྩམས་པ་ཡིན་ཞིང་། བོད་རྣམས་ལ་འདུ་ཤེས་དང་གོ་རྟོགས་དེ་དག་སད་པ་ནི་ཕྱི་ཕྱིར་རྗེས་ལ་འོངས་པ་ཞིག་ སྟེ། ད་ལྟ་ལ་ཐུག་གི་བར་དུ་ཁོ་ཚོར་སངས་རྒྱས་བྱང་སེམས་དང་། སེམས་ཅན་ཐམས་ཅད། བསྐལ་པ་འཇིག་རྟེན། སྐྱབས་འགྲོ་ཕྱག་ འཚལ། རྒྱལ་པོ་གོང་མ། ལྷ་ཆོས་འདྲེ་ཆོས་སོགས་ཀྱི་འདུ་ཤེས་དང་གོ་རྟོགས་ཡོད་པ་མ་གཏོགས། གོང་གསལ་ཁྱིམ་སྲིད་ཀྱི་འདུ་ཤེས་དང་གོ་རྟོགས་དེ་རིགས་ཡོད་པ་མ་རེད། བརྒྱ་ལ་ཡོད་པའི་དབང་དུ་བཏང་ནའང་རེ་འགའ་ཙམ་ལས་མེད། དལ་ཅིང་འགོར་བའི་ངང་ལ་ཕྱིན་པའི་འདུ་ཤེས་དང་གོ་རྟོགས་རྣམས་ད་ནི་ཚང་མ་དང་། ཧྲིལ་པོ་དང་། ཡོད་ཚད་དང་། ཡོངས་རྫོགས་དང་། ཀུན་ཁྱབ་ཀྱི་ཚུལ་གྱིས་བོད་དུ་རྙེད་ དང་རྙེད་བཞིན་ལ། ག་ལེ་ག་ལེར་འབྱོར་བའི་འདུ་ཤེས་དང་གོ་རྟོགས་འདི་དག་ཧ་ལས་པ་སྟེ། འདི་ཡི་དབང་གིས་དུས་རྣམ་ཀུན་ཏུ་བྲན་གཡོག་ལྟར་དབང་སྒྱུར་འདོད་པའི་སྒེར་གཅོད་ དབང་སྒྱུར་པ་ལ་ན་ཟུག་བཟོད་གླགས་མེད་པ་བྱིན་ཡོད་པ་དང་། འདི་ཡི་དབང་གིས་རྒྱལ་ཁབ་དང་མི་རིགས་ཀྱི་འདུ་ཤེས་རྗེས་ལུས་ཡིན་པར་སྒྲོག་པའི་ ཕྱི་གླིང་གི་མཁས་པ་དེ་ཚོར་བསམ་ཞིབ་ཡང་བསྐྱར་གཏོང་བའི་གསལ་བཏབ་ཡོད་པ་དང་། འདི་ཡི་དབང་གིས་ཁོ་ཚོ་རང་དབང་དང་དམངས་གཙོར་ཕྱིན་ཀྱང་གཞན་གྱི་བདེ་སྡུག་ལ་ཁ་ ཡ་མི་བྱེད་པའི་ཕྱི་གླིང་གི“མིའི་རིགས་ཀྱི་ཕུ་ནུ”དེ་ཚོ་ཁ་སྐྱེངས་ངོ་སྐྱེངས་ བཟོས་ཡོད་ལ། འདི་ཡི་དབང་གིས་སྒེར་གཅོད་དབང་སྒྱུར་འོག་སྟག་འཛུམ་དྲུག་ཉིལ་ལེར་འཆི་བ་ལས་ཝ་ རྔ་མ་ཤལ་ལེར་གསོན་ན་དགའ་ཟེར་བའི་ཙི་ནའི་རིགས་རྣམས་ཧ་ལས་ཧང་སང་དུ་བཏང་བ་དང་། འདི་ཡི་དབང་གིས་འཁོར་པ་སྙིང་པོ་མེད་པར་སྒྲོག་པའི་རང་རེའི་སྤྲུལ་སྐུ་ དང“རྒྱལ་ཁབ་ཀྱི་རིགས་གཞུང་ལས་གཞི”སྒྲིག་པར་བརྩོན་པའི་རང་རེའི་མཁས་པ་དེ་ཚོ་ དགོས་མེད་དོན་མེད་དུ་བྱས་སོང་བ་དང་། འདི་ཡི་དབང་གིས་སྒེར་གཅོད་དབང་སྒྱུར་པའི་བྲན་གཡོག་རྒྱུག་ཅིང་ལྐོག་ཟ་རུལ་ སུངས་ཀྱིས་མགུ་ཁ་མ་ཁེངས་པའི་རང་རེའི་དཔོན་པོ་དེ་ཚོ་ཅི་དཀའ་གང་དཀའ་རུ་བཏང་ སོང་ལ། འདི་ཡི་དབང་གིས་ཁོ་བོ་ཐེ་བའི་ལར་ཞེན་གདུང་སེམས་བསམ་གཞིག་མེད་ཀྱང་ཡོད་མདོག་ སྟོན་པའི་རང་རེའི་ཡི་གེ་རྩོམ་པ་པོ་རྣམས་སྨྲ་མེད་དགུན་གྱི་ཁུ་བྱུག་ལྟར་བཟོས་ པ་ནི། ཡ་མཚར་རྟོགས་སད་གཅིག་གི་དོན་སྙིང་གིས་ཏེ། འདི་ཡིས་མི་དགའ་གང་གིས་དགའ། 3.གྱེན་ ལོག་ཅེས་པ་ནི་གསར་བརྗེ་འདིར་དབང་སྡེམ་སྒེར་གཅོད་རིང་ལུགས་ཀྱི་དབང་སྒྱུར་ལ་ འདོད་མོས་མེད་པ་དང་ཁས་ལེན་མེད་པའི་གྱེན་ལོག་གི་དགེ་མཚན་དོན་སྙིང་ཡོད་པ་ལ་གོ འདི་ལ་དེང་དུས་ཀྱི་ཡིག་ཆའི་སྐད་དུ་ན་ངོ་རྒོལ་ཞེས་འབྲི་བ་རྒྱུགས་ཆེ་ཡང་དོན་ ལ་བསམ་ན་གནའ་སྐད་དུ་ཡོད་པ་དེ་སྤྱད་པས་འཚམ། དུས་དང་རྣམ་པ་ཀུན་ཏུ་ཁོ་ཚོའི་དབང་ཆ་དང་ཁེ་ཕན་བསམ་པ་མ་གཏོགས་མང་ཚོགས་ཀྱི་རང་ དབང་དང་ཐོབ་ཐང་ལ་ཅི་མི་སྙམ་པ་ནི་དབང་སྡེམ་སྒེར་གཅོད་རིང་ལུགས་དང་དབང་མཐའ་ སྒེར་གཅོད་རིང་ལུགས(极权专制主义) ཀྱི་ཁྱད་གཤིས་རེད། ཁོ་ཚོས་མི་རྣམས་རྟག་ཏུ་བསླུ་བྲིད་དང་། མགོ་སྐོར། རྨོངས་འཐོམས་ཀྱིས་འཚོ་བར་བྱེད་པ་དང་། སུ་དང་གང་ཞིག་ཁོ་ཚོའི་དབང་སྒྱུར་ལ་འདོད་མོས་མེད་པ་དང་ཁས་ལེན་མེད་པ་ཡིན་ན། གང་དེ་དྲག་གནོན་དང་བཙན་ཤུགས། འཇིགས་སྐུལ་གྱིས་ཚར་གཅོད་པ་རེད། ཁོ་བོས་བལྟས་ན། སྒེར་གཅོད་དེ་དག་གི་དབང་སྒྱུར་མཇུག་སྒྲིལ་བ་ལ་ཐབས་ལམ་རྣམ་པ་གཉིས་ཡོད་དེ། གཅིག་ནི་དབང་སྒྱུར་འཕྲུལ་འཁོར་ཁོ་ལས་ཆེ་བའི་སྟོབས་ཤུགས་ཅན་དང་ཕྲད་པས་དྲག་ པོས་དྲག་པོ་འདུལ་བའི་ཚུལ་གྱིས་ཕམ་པར་གྱུར་པ་དཔེར་ན། ན་ཙི་དབང་མཐའ་སྒེར་གཅོད་རིང་ལུགས་དང་། ཧྥ་ཤི་སི་དབང་མཐའ་སྒེར་གཅོད་རིང་ལུགས་ལྟ་བུ་དང་། ཅིག་ཤོས་ནི་རང་དབང་དང་དམངས་གཙོའི་གོ་རྟོགས་སད་པའི་མང་ཚོགས་ཀྱི་སྟོབས་ཤུགས་ ཆིག་སྒྲིལ་གྱིས་ཞི་བའི་ཐབས་ལམ་ལ་བརྟེན་ནས་སྒེར་གཅོད་དབང་སྒྱུར་མཇུག་སྒྲིལ་ བར་བྱེད་པ་དཔེར་ན། གོང་དུ་སོང་བའི་ཁ་དོག་གསར་བརྗེའི་རྒྱལ་ཁ་ལྟ་བུ་རེད། དེ་དག་ལས་གཞན་པའི་ཐབས་ལམ་གསུམ་པ་ཞིག་མཐོང་དཀོན་ཏེ། རང་དབང་དང་དམངས་གཙོ་ལ་མོས་པའི་རྒྱ་ནག་གི་མཁས་པ་ལིའུ་ཞའོ་པོ་སོགས་ཀྱིས་ད་ལོར 《08རྩ་འཛིན》ཞེས། རྒྱ་ནག་དེ་རྒྱལ་ཕྲན་མཉམ་འབྲེལ་རྒྱལ་ཁབ་ཅིག་ཆགས་རྒྱུའི་དམངས་གཙོའི་རྩ་འཛིན་ དོན་ཚན་བཅུ་དགུ་ཅན་སྤེལ་པར་དྲ་ཐོག་མིང་རྟགས་འགོད་མཁན་མི་གྲངས་ཁྲི་ལ་ཉེ་བ་ ཡོད་ནའང་། དབང་སྡེམ་སྒེར་གཅོད་པས་འབྲེལ་ཡོད་མི་སྣ་འཛིན་བཟུང་བཀག་ཉར་དང་འགུག་འབོད་ འདྲི་གཅོད་བྱས་དང་བྱེད་བཞིན་པས་རེ་བ་འཆང་རྒྱུ་ཡོད་པ་མ་རེད། རྒྱ་ནག་འདི་ཞི་བའི་ལུགས་འགྱུར(和平转型)དང་དམངས་གཙོའི་ལུགས་འགྱུར(民主转型) གྱི་ དུས་སྐབས་སུ་ཡོད་ཟེར། ཚུལ་དེ་དོན་ལ་གནས་པ་བདེན་དུ་ཆུགས་ཀྱང་། མང་ཚོགས་ཀྱི་ཆབ་སྲིད་འདུ་ཤེས་དང་ཐོབ་ཐང་གོ་རྟོགས་མ་སད་ཚེ། ཤེས་ཡོན་ཅན་ཉུང་ཤོས་ཀྱི་རེ་ཞུས་ཙམ་གྱིས་རྔོ་ཅི་ཡང་མི་ཐོགས་པ་བདེན་རྒྱབ་ར་ འཕྲོད་ཡོད། སྒེར་གཅོད་དབང་སྒྱུར་པས་མི་བུ་མི་བུར་མི་བརྩི་ཞིང་ཚེ་སྲོག་ཚེ་སྲོག་ཏུ་མི་ མཐོང་གཤིས། མི་བུའི་ཐོབ་ཐང་རྣམས་འདོད་མོས་བཞིན་རང་བསམ་གྱིས་སྤྲོད་མི་སྲིད་པས་ན། ཁོ་ཚོའི་དབང་སྒྱུར་མཇུག་སྒྲིལ་མིན་ནི་མང་ཚོགས་ཀྱི་གོ་རྟོགས་སད་མིན་ལ་རག་ལས་ འདུག ས་བྱི་ཞི་བའི་གསར་བརྗེ་ནི་ཐབས་ལམ་སྔ་ཕྱི་གཉིས་ལས་ཕྱི་མར་གཏོགས་ཤིང་། མང་ཚོགས་ཀྱི་ཆབ་སྲིད་འདུ་ཤེས་དང་ཐོབ་ཐང་གོ་རྟོགས་སད་པའི་འབྲས་རྟགས་སུ་མཐོང་ འོས་ལ། འབྲས་རྟགས་ཡོད་པ་དེ་བཞིན་གསར་བརྗེ་ལ་རྒྱལ་ཁའི་འབྲས་བུ་རེ་ཞིག་མ་ལོན་ནའང་ དོན་སྙིང་ཤིན་ཏུ་ཆེ་བ་མིག་མཐོང་ལག་ཟིན་རེད། བོད་རྣམས་ཀྱིས་དུས་ཡུན་རིང་པོའི་ནང་ལ་གྱེན་ལོག་བྱས་ མྱོང་མེད་པ་སྟེ། བཙན་པོའི་རྒྱལ་རབས་མཇུག་རྫོགས་པ་ན་འབངས་གྱེན་ལོག་བྱུང་བའི་ལོ་རྒྱུས་ཤིག་ འདུག་པ་མ་གཏོགས། ད་ལྟ་ལ་ཐུག་གི་བར་དུ་ཆབ་སྲིད་གྱེན་ལོག་བྱས་ མེད་ཅིང་། ཁྱད་པར་དུ། རང་དབང་དང་འདྲ་མཉམ། ཐོབ་ཐང་དང་དམངས་གཙོ་ཞེས་པའི་དེང་རབས་རང་བཞིན་གྱི་གྱེན་ལོག་དེ་བས་ཀྱང་བྱས་ ཡོད་པ་མ་རེད། 2008ལོར་སླེབས་དུས། སྒེར་གཅོད་དབང་སྒྱུར་ལ་འདོད་མོས་མེད་པའི་གྱེན་ལོག་བྱས་ པར་མ་ཟད། རང་དབང་དང་དམངས་གཙོར་བགྲོད་པའི་གསར་བརྗེ་བྱས་སོང་བ་འདི་ཤིན་ཏུ་རབ་ཏུ་རྩ་ཆེ་ བའི་དོན་སྙིང་སྟེ་འདི་ལས་དགའ་བ་གཞན་ཡོད་དམ། 4.ཟིན་ཐོ་ཞེས་པ་ནི་གསར་བརྗེ་འདི་རྒྱལ་སྤྱིའི་འགྲོ་བ་མིའི་རིགས་ཀྱི་རང་དབང་ དང་ དམངས་གཙོའི་ལོ་རྒྱུས་ཟིན་ཐོ་ལ་ཐེབས་པའི་དགེ་མཚན་དོན་སྙིང་ཡོད་པ་ལ་ཟེར། བོད་རྣམས་ཀྱིས་འཛམ་གླིང་ལོ་རྒྱུས་འཕེལ་རྒྱས་དང་། ཆབ་སྲིད། དཔལ་འབྱོར། རིག་གནས་སོགས་མདོར་ན་མིའི་རིགས་ཀྱི་དཔལ་ཡོན་ཡར་རྒྱས་ལ་ཕན་པའི་དགེ་མཚན་དོན་ སྙིང་ཅན་གྱི་ལས་ཤིག་ད་ལྟའི་བར་དུ་ བྱས་ཡོད་པ་མ་རེད་ལ། གཞན་གྱི་གྲུབ་འབྲས་ལ་སྤྱོད་རྐྱང་གིས་ཚེ་རབས་ནས་མི་རབས་རྫོགས་པ་ནི་གནས་ཚུལ་ ངོ་མ་རེད། བརྒྱ་ལ་དགེ་མཚན་དོན་སྙིང་ཅན་གཅིག་རྩི་བའི་དབང་དུ་བཏང་ནའང་། རང་ཉིད་ཀྱི་བཙན་པོའི་རྒྱལ་རབས་རྩ་བ་ནས་འཇིག་པར་བྱས་ ཤིང་སོག་པོའི་བཙན་རྒྱལ་སྐེད་པ་ནས་ཆད་པར་བྱས་པའི་སངས་རྒྱས་ཆོས་ ལུགས་སམ་ནང་ཆོས་མ་གཏོགས་ཡོད་པ་མ་རེད། ད་ལྟའི་དུས་སུ། བོད་རྣམས་ཀྱིས་སངས་རྒྱས་ཆོས་ལུགས་ཤེས་པ་རྒྱུ་མཚན་དུ་བྱས་ ནས། བོད་ལ“འོད་སྟོང་ལྡན་པའི་རིག་གནས་ཡོད” “རིན་ཐང་བྲལ་བའི་ཆོས་ལུགས་ཡོད” “འཛམ་གླིང་ཞི་བདེར་ཕན་པ་ཡོད”སོགས་ཟེར་ནས་རང་སེམས་གསོ་བྱེད་ཀྱི་ཚིག་ཁ་ལ་མ་ ཎི་བཞིན་ཟློ་ཞིང་ཤོག་བུར་རི་མོ་བཞིན་འབྲི་ནའང་། ཁོ་བོས་བལྟས་ན་ད་དུང་བསྡོམས་ཚིག་ཁ་ཚོན་གཅོད་སྔ་བར་ཡོད། དེ་ལ་ལྟོས་པས་ད་ལོའི་ཞི་བའི་གསར་བརྗེ་འདིས་འཛམ་གླིང་གི་མིའི་རིགས་ཀྱི་རང་ དབང་དང་དམངས་གཙོའི་ལོ་རྒྱུས་སུ་འོད་སྟོང་ལྡན་ལ་རིན་ཐང་བྲལ་བའི་ཤོག་ལྷེ་གསར་ པ་ཞིག་སྣོན་པ་བརྒྱབ་ཡོད་སྙམ། བོད་རྣམས་མི་ལོ་ལྔ་བཅུའི་ཡུན་ལ་རང་དབང་དང་འདྲ་མཉམ་དང་དམངས་གཙོ་དང་ཐོབ་ཐང་ སོགས་ཡོངས་ཁྱབ་རིན་ཐང(普世价值) མི་འདོད་པ་དང་མི་མཁོ་བ་དང་མི་དགོས་པ་ལྟར་བསྡད་ པ་ནི། དོན་གྱིས་ཁོ་ཚོས་དེ་དག་གི་རིན་ཐང་མ་རྟོགས་པ་དང་དེ་དག་གི་རྟོགས་པ་མ་སད་པ་ཙམ་ མ་གཏོགས། “གལ་ཏེ་མི་རིགས་ཤིག་གཞན་གྱིས་དབང་དུ་བསྡུས་ཀྱང་། གང་ལ་ངན་ལྟུང་བྱུང་མེད་པ་ཡིན་ན། དེའི་གནས་སྟངས་ལེགས་བཅོས་འབྱུང་བའི་སྲིད་པ་ཡོད་ཅིང་། ལམ་འགྲོ་རྒྱུག་པའི་གོ་སྐབས་ཤར་ཙམ་གྱིས་གང་དེས་གོ་སྐབས་དེ་རིགས་ཆུད་ཟོས་སུ་ གཏོང་མི་སྲིད།……”(《古代人的自由与现代人的自由》［法］贡斯当贡斯当著商雾印书馆出版 1999年12月第1版 P294 )ཅེས་པ་ལྟར་རྒྱུ་རྐྱེན་དང་དུས་སྨིན་ཚེ་འདོད་པ་གང་གི་ཕྱིར་དུ་གཅེས་པའི་སྲོག་ ཀྱང་ཕངས་མེད་དུ་སྦྱིན་པའི་སྤོབས་གདེང་ཡོད་པ་འདི་བཞིན། སྔོན་ཆད་ཆོས་ལུགས་ལ་གཞོལ་ཆེ་བས་རྒྱལ་ཁབ་ཀྱི་མངའ་དབང་ཡང་སྟོངས་པར་བྱས་ སོང་བ་ལྟ་བུ་རེད། རང་དབང་དང་འདྲ་མཉམ་འཐོབ་རེ་བྱེད་པ་དང་། ཐོབ་ཐང་དང་དམངས་གཙོ་དོན་གཉེར་བྱེད་པའི་མི་དམངས་དང་མི་རིགས་དང་མི་བུ་གང་ཡང་ རླབས་ཆེན་གྱི་མི་དམངས་དང་མི་རིགས་དང་མི་བུར་བགྲང་འོས་ཞེས་བཤད་ཕོད་ནའང་། དེ་སྐད་དུ་ཞིབ་འཇུག་ཆེད་མཁས་པ་དག་གིས་གསུངས་ན་བློ་འགུག་གོ་སྐོན་འབྱུང་བ་མ་ གཏོགས། ཁོ་བོའི་ངག་ལ་ཡིད་ཆེས་མཁན་དུ་ཡོད། ངས་ཤེས་པ་ནི། བོད་འདིས་བསམ་དོན་མ་གྲུབ་པར་ནམ་ཞིག་འཇིག་པར་གྱུར་པའི་དབང་དུ་བཏང་ནའང་། མིའི་རིགས་ཀྱི་རང་དབང་དང་དམངས་གཙོའི་ལོ་རྒྱུས་སུ། དེ་དུས་བོད་ཅེས་པའི་རི་སུལ་གྱི་མི་རིགས་ཤིག་གིས་ཀྱང་རང་དབང་དང་དམངས་གཙོ་ སོགས་འགྲོ་བ་མིའི་རིགས་ཀྱི་གལ་འགངས་ཆེ་བའི་ཡོངས་ཁྱབ་རིན་ཐང་གི་ཕྱིར་དུ་དཀའ་ ལས་བརྒྱབ། བརྩོན་པ་བསྐྱེད། སྲོག་ལ་བསྡོས་མྱོང་ཕྱིར། མིའི་རིགས་ཀྱི་དཔལ་ཡོན་ཡར་སྐྱེད་ཀྱི་རྒྱུ་རུ་གྱུར་ཡོད་ཅེས་པ་ལྟ་བུའི་ཚིག་ འབྱུང་སྲིད་པས་དགེ་མཚན་དང་དོན་སྙིང་ཆེ་བར་སྙམ་སྟེ་དགའ་འོས་པ་དང་། ཡང་གཅིག་བཤད་ན། དེང་དུས་རང་དབང་དང་དམངས་གཙོར་བགྲོད་པའི་ལམ་ཇེ་ཆེ་དང་། ཁོད་ཇེ་ཡངས། ཐབས་ཇེ་མང་། ཡུན་ཇེ་རིང་ཡིན་ལ། རང་དབང་དང་དམངས་གཙོ་དེ་རྒྱུགས་ཆེ་བའི་ཆབ་སྲིད་ལམ་ལུགས་སུ་ཆགས་འདུག་ཕྱིར། ཕྱིར་མི་ལྡོག་པའི་ལམ་དུ་ཞུགས་པའི་བོད་མི་རེ་རེས་ཁ་ཏོན་མ་ཎིའི་ཞར་ལ་རང་དབང་ དང་དམངས་གཙོ་བཟླ་བ་ཡིན་ན། ཁ་ཏོན་མ་ཎིའི་ཕན་ཡོན་མི་ཤེས་པ་དེ་བཞིན་རང་དབང་དང་དམངས་གཙོའི་ཕན་ཡོན་མི་ཤེས་ ཀྱང་ནམ་ཞིག་བདེན་དོན་མཐའ་གསལ་འོང་བར་ཁོ་བོར་ཡིད་ཆེས་བརྟན་པོ་ཡོད་པ་ཡིན། རྒྱུ་མཚན་ནི། ཡ་ཧུ་དཱ་པ་རྣམས་ཀྱིས་མི་ལོ་ཉིས་སྟོང་གི་རིང་ལ་གསོད་གཏུབ་དང་། མནར་གཅོད། སྤྲང་འཁྱམས། ཁ་ཐོར། ཆག་འཇིག་མྱངས་མཐར། 1948ལོ་ ལ་སླེབས་དུས། ཤར་དབུས་སུ་རྐང་ཚུགས་ཤིང་རང་དབང་དང་དམངས་གཙོའི་རྒྱལ་ས་ཟིན་ཏེ་འདུག་པས་སོ།། 5.ས་ བྱི་ཞི་བའི་གསར་བརྗེ་ནི་དྲིལ་བསྒྲགས་ཀྱི་འབྲས་བུ་ཆེན་པོ་ལོན་པའི་དགེ་མཚན་ དོན་སྙིང་ཅན་གྱི་གསར་བརྗེ་ཞིག་རེད། ཐོག་མ་གསུམ་བཅུའི་དུས་དྲན་ནས་བཟུང་དུས་ཡུན་རིང་པོའི་ནང་ལ། འཛམ་གླིང་གསར་འགྱུར་བརྒྱུད་ལམ་ཆེ་མ་ཆུང་གསུམ་ཀུན་ཏུ“བོད”དང་། “བོད་ཀྱི་གནས་བབ” “3•14དོན་རྐྱེན” “ཏཱ་ལའི་བླ་མ”སོགས་ཞི་བའི་གསར་བརྗེའི་གནས་ཚུལ་བརྗོད་པའི་གསར་འགྱུར་གྱིས་ ཁེངས་ཤིང་། གསར་ལམ་ཁ་ཤས་སུ་གསར་བརྗེའི་འབྱུང་རྐྱེན་དང་། ཁྱབ་རྒྱ། དུས་རིམ། རྣམ་པ་སོགས་བརྗོད་པའི་གསར་འགྱུར་གྱིས་བརྒྱ་ཆའི་ལྔ་བཅུ་ཡན་ཟིན་སོང་བ་དང་། དུས་མཚུངས་སུ། བོད་དང་བོད་ཀྱི་ས་བྱི་གསར་བརྗེར་འབྲེལ་ཡོད་ཀྱི་གཏམ་བརྗོད་དང་། སྙན་ཞུ། དཔྱད་བརྗོད། ངོ་སྤྲོད་ཀྱི་རྩོམ་ཡིག་དང་པར་རིས་ལྟ་བས་གྲངས་མི་ཟིན་པ་བཀོད་པ་མཐོང་། དེ་ལ་བདེན་རྫུན་གཉིས་དང་། དྲང་ལྡོག་གཉིས། དངོས་མིན་གཉིས་ཅི་རིགས་སྣང་ནའང་། སྤྱི་ལྡོག་ནས་བལྟས་ན་བོད་དྲིལ་བསྒྲགས་ཤུགས་ཆེན་བྱས་ སོང་བ་དང་། བོད་ཅེས་པ་མ་མཐོང་བ་དང་། མ་ཐོས་པ་དང་། མ་ཤེས་པ་དང་། དོ་སྣང་མ་བྱས་ པ་རྣམས་ལ་དོ་སྣང་དང་མཐོང་ཐོས་ཤེས་རྒྱ་བསྐྱེད་སོང་བའི་དགེ་མཚན་དོན་སྙིང་འདུག ཁྱད་པར་དུ། སྒེར་གཅོད་སྲིད་གཞུང་གིས་རླུང་འཕྲིན་དང་བརྙན་འཕྲིན། ཚགས་པར། དུས་དེབ་སོགས“ཚོགས་པའི་མགྲིན་ངག”ཟེར་བའི་གསར་ལམ་བརྒྱུད་དེ། དང་པོ་བོད་ཀྱི་དམྱལ་བ་མུན་ནག་གི་བྲན་གཡོག་སྤྱི་ཚོགས་ཟེར་བ་ནས་དེང་དུས་བོད་ ཀྱི་འོད་ཟེར་སྟོང་ལྡན་གྱི་སྤྱི་ཚོགས་རིང་ལུགས་ཟེར་བའི་བར་དང་། ཏཱ་ལའི་བླ་མའི་ནག་ཉེས་སྤྱོད་པ་ཟེར་བ་ནས་རྒྱལ་སྤྱིའི་རྒྱ་རྒོལ་སྟོབས་ཤུགས་ ཟེར་བའི་བར་དང་། བཙན་བྱོལ་སྲིད་གཞུང་གི་སྲིད་འཛིན་སྒྲིག་གཞིའི་གནས་སྟངས་ནས་གཞུང་འབྲེལ་མ་ ཡིན་པའི་ཚོགས་པ་ལྔའི་གནས་ཚུལ་བར་ལ་གསར་འགྱུར་གྱི་ཚུལ་དང་། དངོས་བཤུས་ཀྱི་ཚུལ་དང་། སྙན་ཞུའི་ཚུལ་དུ་བསྟན་སོང་བར་མ་ཟད། རྒྱ་བོད་སོག་གསུམ་གྱི་མཁས་པ་དང་། ཆེད་མཁས། ཞིབ་འཇུག་པ། དཔོན་པོ། བླ་སྤྲུལ། མི་སེར་སོགས་ཆེད་དམིགས་ཚགས་བཙུགས་ཀྱིས་བོས་ཏེ། བོད་ཀྱི་སྔར་སོང“བྲན་གཡོག་སྤྱི་ཚོགས”ལ་དགག་རྒྱག་དང་། མཚང་འབྲུ། སུན་འབྱིན། ཐེར་འདོན། དམའ་འབེབས། སྐྱོན་རྗོད་བྱེད་ཐུབ་ཚོད་ཅིག་བྱས་ ཤིང་། བོད་ཀྱི་ད་ལྟའི“སྤྱི་ཚོགས་རིང་ལུགས་ཀྱི་སྤྱི་ཚོགས”ལ་གཟེངས་བསྟོད་དང་། བསྔགས་བརྗོད། ཡིན་འཇོག་བྱེད་ཐུབ་ཚོད་ཅིག་བྱས་ཏེ་བོད་རྣམས་ལེགས་པ་ ཆེན་པོའི་དུས་རབས་སུ་གནས་ཡོད་པར་སྒྲོག་པ་དང་། ལྷག་དོན་ཏཱ་ལའི་བླ་མ་ཟེར་བ་ནི“མི་གདོང་གཅན་གཟན་གྱི་སེམས་ཅན་ཡིན་པ”དང་། “ཆོས་གོས་གྱོན་པའི་སྤྱང་ཀི་ཡིན་པ”སོགས་སྔ་ན་མེད་པའི་སྒྲོ་སྐུར་དང་མཚན་སྨོད་ བྱས་ པ་ན། དྲ་འབུ་མགོ་སྟོང་ཀླད་མེད་དག་གིས་ཏཱ་ལའི་བླ་མ་ཟེར་བ་དེར་བཤད་རྒྱུའི་ཡིག་ འབྲུ་གསུམ(རྒྱ་ཡིག)ཡོད། དེ་ནི“ཁོ་བསད་ཞོག”ཅེས་པ་དེ་ཡིན་ཟེར་བ་དྲ་བར་བཀོད་པ་མཐོང་བ་དང་། དཔོན་ཕྱོགས་ཀྱིས་ད་དུང་འཐབ་རྩོད་འདི་ནི“རྒྱལ་ཁབ་གཅིག་གྱུར་དང་རྒྱལ་ཁབ་ཁ་ ཕྲལ་བར་གྱི་འཐབ་རྩོད་ཡིན་པ”དང་། “དགྲ་དང་རང་ཕྱོགས་བར་གྱི་ཁྱོད་ཤི་ང་གསོན་གྱི་འཐབ་རྩོད་ཡིན་པ” “རྒྱ་བོད་གཉིས་ལག་ཐུག་མ་མྱོང་བ་མིན། ལག་ཐུག་པའི་འབྲས་བུ་ག་འདྲ་ཡིན་པ་སུ་ལའང་གསལ”སོགས་དགྲ་བོ་ཤ་སྟག་ཏུ་བལྟས་ནས་ འཇིགས་སྐུལ་དང་བཅས་ལངས་ཕྱོགས་སྟོན་པ་བཅས། དཔྱོད་ཤེས་དང་ཚོར་ཤེས་གང་དུ་གྱུར་ཀྱང་གཞུང་སྒེར་ཀུན་གྱིས་རྣམ་འགྱུར་སྟོན་པ་ གང་ཡང་བོད་ཀྱི་གནས་སྟངས་དྲིལ་བསྒྲགས་སུ་མ་སོང་བ་མེད་པའི་བོད་ནང་གི་གནས་ཚུལ་ དང་། དེ་ག་ནང་བཞིན་ཕྱི་གླིང་གི་ཡུལ་གྲུ་སོ་སོར་བོད་མི་རྣམས་ཀྱིས་ཞི་བའི་གོམ་ བགྲོད་སོང་བ་ནས་རྔམ་སྟོན་ཁྲོམ་སྐོར་ བྱས་པའི་བར་དང་། ཁ་གཡང་སྐད་འབོད་བརྒྱབ་པ་ནས་སྙན་ཞུ་རེ་ཞུ་ཕུལ་བའི་བར། དེ་བས་ཀྱང་། ཨོ་ལིམ་པིག་གི་དཔལ་འབར་ལག་བརྒྱུད་སྐབས་སུ། རང་དབང་ལུང་པར་སྡོད་པའི་བོད་མི་མང་པོས་བོད་ཀྱི་གནས་བབ་དང་འདོད་མོས་གང་ཡིན་ དཔལ་འབར་དེ་དང་འགྲོགས་ཏེ་འཛམ་གླིང་སྒང་ལ་ཚ་ཚ་འུར་འུར་གྱིས་བརྒྱུད་སྒྲོག་ བྱས་ པ་ཧ་ལས་པའི་ཚད་དུ་སླེབས་པ་བཅས། མདོར་ན། ཞི་བའི་གསར་བརྗེ་ཡིས་བོད་འདི་རང་དབང་དང་དམངས་གཙོར་མོས་པ་འཛམ་གླིང་ཡོངས་ལ་ ངོ་ཤེས་སུ་བཅུག་པ་དང་། ཕྱི་ནང་ཀུན་གྱི་དྲང་ལྡོག་གཉིས་དང་། བདེན་རྫུན་གཉིས། དངོས་དང་དངོས་མིན་གཉིས་ཀྱི་ཡིག་རིས་དང་པར་རིས་དང་བརྙན་ རིས་དང་བརྡ་འཕྲིན་གང་ཡང་བོད་ཀྱི་གནས་བབ་དྲིལ་བསྒྲགས་ཀྱི་རྒྱུ་རུ་མ་སོང་བ་ མེད་གཤིས། ད་ལོའི་ཞི་བའི་གསར་བརྗེ་འདིར་དྲིལ་བསྒྲགས་ཀྱི་རྒྱལ་ཁ་ཆེན་པོ་ལོན་པའི་དགེ་ མཚན་དོན་སྙིང་འདུག་པ་བསྙོན་དུ་མེད་པས། འདི་ཡིས་མི་དགའ་གང་གིས་དགའ། གཉིས། གསར་བརྗེའི་ཤུགས་རྐྱེན་ལ་བཞི་ཡོད་དེ། དཔེ་བརྗོད་དང་། ཐ་ཚིག གསལ་འདེབས། སྐུལ་མ་བཅས་སོ།། 1.དཔེ་ བརྗོད་ཅེས་པ་ནི་ཞི་བའི་གསར་བརྗེ་འདིས“སྒྲོམ་གཞི་གཅིག”གམ“ཁྱིམ་ཚང་གཅིག”ཏུ་ ཆབ་སྲིད་འཚོ་བ་རོལ་བའི་མི་རྣམས་ལ་དེང་རབས་ཀྱི་གསར་བརྗེ་ཞེས་པའི་དཔེ་བརྗོད་ གསོན་པོ་ཞིག་བསྟན་ཏེ་གསར་བརྗེ་བྱེད་པའི་ཤུགས་རྐྱེན་བག་ཆགས་བཞག་པ་ལ་ཟེར། འདི་ལྟ་སྟེ། ཝ་རྔ་མ་ཤལ་ལེར་གསོན་པ་ལས།། སྟག་ འཛུམ་དྲུག་ཉིལ་ལེར་ཤི་ན་དགའ།། ཞེས་པ་ནི་བོད་ཀྱི་བཤད་སྟངས་ཤིག་རེད། རྒྱ་ལའང་དེ་མཚུངས་ཀྱི་བཤད་སྟངས་ཤིག་ཡོད་པ་བོད་སྐད་དུ་དོན་བསྒྱུར་བྱས་ ན། སྟག་འཛུམ་དྲུག་ཉིལ་ལེར་ཤི་བ་ལས།། ཝ་རྔ་མ་ཤལ་ལེར་གསོན་ན་དགའ།། ཞེས་ པའོ།། བཤད་ཚུལ་འདི་ལས་བོད་རྒྱ་གཉིས་ཀྱི་རིན་ཐང་ལྟ་ ཚུལ་དང་ཤི་གསོན་ལྟ་ཚུལ་མཐོང་ཐུབ་ལ་དེ་དག་ལྡོག་ཟླ་རྐྱང་རྐྱང་ཡིན་ཚུལ་ཀྱང་ རྟོགས་ནུས། ད་ལོའི་ཞི་བའི་གསར་བརྗེ་ཡིས་བོད་མི་རྣམས་ཀྱི་བཤད་ཚུལ་དེ་དཔང་རྟགས་ཁུངས་ འཕེར་ཡོད་པ་བསྟན་ཅིང་ཁ་མིན་དོན་ལ་གནས་པ་ར་འཕྲོད་པར་བྱས། སྒྲོམ་གཞི་གཅིག་ཏུ་ཡོད་པའི་མི་རྣམས་སྒེར་གཅོད་དབང་སྒྱུར་གྱི་འོག་ཏུ་སྡོད་པ་ གཅིག་མཚུངས་ཡིན་ནའང་། ཝ་རྔ་མ་ཤལ་ལེར་གསོན་འདོད་ཀྱི་མི་རྣམས་ནི་བཙན་ དྲག་གཏུམ་སྤྱོད་ཀྱི་འགབ་ཏུ་སྲོག་མགོ་གང་ཐོན་གྱིས་འཚོ། དཔོན་ཕྱོགས་ཀྱི་ནང་ཁུལ་རྒྱུ་ཆ་ལྟར་ན། ཙོག་འདུག་རེ་ཞུ་དང་། མཇལ་གཏུག ཐ་ན་དྲག་རྩུབ་རྩོད་པའང་འདུས་པའི་ཐོབ་ཐང་རྩོད་ལེན་གྱི་དོན་རྐྱེན་གྲངས་ཀ་ལོ་ རེ་བཞིན་བརྒྱད་ཁྲི་ནས་བཅུ་ཁྲིའི་བར་འབྱུང་གི་འདུག་རབས་བཀོད་པ་གཞན་རྩོམ་དུ་ མཐོང་མོད། ད་ལོའི་བོད་ནང་བཞིན་རང་དབང་དང་དམངས་གཙོའི་ཕྱིར་དུ་གཞི་ཁྱོན་ཆེན་པོའི་སྐད་ འབོད་དང་། ཁྲོམ་སྐོར། གྱེན་ལོག་སོགས་གསར་བརྗེ་བྱེད་པའི་སྙིང་སྟོབས་ཡོད་མི་འདུག ཁོ་ཚོས་མི་ལོ89སྔོན་གྱི“ལྔ་བཞི་ལས་འགུལ”ཡས་མས་སུ་དམངས་གཙོའི་ཁ་གཡང་ཙམ་ བསྒྲགས་མྱོང་ཡོད་ནའང་། དེའི་རྗེས་ཀྱི་མི་ལོ་མང་པོའི་ནང་ལ་སྒེར་གཅོད་དང་སྒེར་གཅོད་པའི་བར་ལ་སྡིག་པ་ མིག་བཙུམ་གྱི་འཐབ་རྩོད་ནང་འདུམས་མ་བྱུང་བར་ལུས་ཤིང་། མཇུག་མཐར་དམར་པོ་ཁྲག་གི་འཁོར་ལོ་བསྐོར་པའི་དྲག་པོའི་གསར་བརྗེ་ལ་རྒྱལ་ཁ་ཐོབ་ པ་ན། སྔར་ལས་ཀྱང་འཇིགས་སུ་རུང་བའི་དབང་མཐའ་སྒེར་གཅོད་ཀྱི་ལམ་དུ་ཞུགས་ཏེ། འཐབ་རྩོད་ཀྱི་རྗེས་ལ་འཐབ་རྩོད་མཐུད་ཅིང་དྲག་སྤྱོད་ཀྱི་ཁ་ལ་དྲག་སྤྱོད་བསྣན་ པའི་འཆར་གཞི་དང་རྩ་འཛུགས། དམིགས་ཡུལ་ཡོད་པའི་ལས་འགུལ་བསྟུད་མར་སྤེལ་ནས་མི་རྣམས་འཕྲུལ་ཆས་བཞིན་བཟོས་ ཏེ། ཉེས་ཉེས་མེད་ཀྱི་མི་བུ་བྱེ་བ་མང་པོ་ལྔ་ལམ་དུ་བརྫངས་དུས། རང་དབང་དང་དམངས་གཙོའི་ལྟ་བ་ཡོད་མཁན་ལྟ་ཞོག་ཁ་ལ་འཁྱེར་མཁན་ཡང་ཡོད་མ་མྱོང་ལ། ལྡོག་སྟེ་ཁ་ཞེ་གཉིས་མེད་དུ་བསམ་ཞིང་སྒྲོག་པ་ནི་སྒེར་གཅོད་པ་ཁྲི་ལོར་ཤོག་དང་ སྒེར་གཅོད་སྲིད་གཞུང་ཁྲི་ལོར་ཤོག་ཅེས་པ་དེ་རེད། དེ་ལྟར་དུས་ཡུན་རིང་པོ་འདས་ཤིང“བཅོས་སྒྱུར་སྒོ་འབྱེད”རྗེས་ཀྱི་ལོ11པ་ སྟེ། 1989ལོའི“དྲུག་བཞི་དོན་རྐྱེན”དུས་སུ་ཞར་དང་ཞོར་ལ་ རང་དབང་དང་དམངས་གཙོའི་ཁ་གཡང་བསྒྲགས་པ་ཡོད་ཀྱང་། སྒེར་གཅོད་སྲིད་གཞུང་གི་འཛེམ་བག་བྲལ་བའི་དྲག་གནོན་ལས་ད་ལོའི་བོད་ཀྱི་ཞི་ བའི་གསར་བརྗེ་ནང་བཞིན་སྦྲུམ་མ་མངལ་ཤོར་ལྟར་སོང་ཞིང་། ད་ལྟའི་བར་དུ་རྒྱ་ནག་རང་དབང་རིང་ལུགས་ཀྱི་མཁས་པ་རྣམས་མ་གཏོགས་སྐད་རྒྱག་མཁན་ ཙམ་ཡང་བྱུང་མྱོང་ཡོད་པ་མ་རེད། དེ་དང་བསྡུར་བས་བོད་ཀྱི་ས་བྱི་ཞི་བའི་གསར་བརྗེ་ནི་གཞི་ཁྱོན་ཆེན་པོ་དང་། སྙིང་སྟོབས་རྟོགས་སད། བློ་ཐག་རྦད་ཆོད། ཁ་ཞེ་གཉིས་མེད་ཡིན་ཕྱིར། ཝ་ རྔ་མ་ཤལ་ལེར་གསོན་ན་དགའ་བའི“ཕ་མ་གཅིག་གི་བུ་སྤུན”རྣམས་ལ་དཔེ་བསྟན་པ་འདི་ལྟ་ སྟེ། སྒེར་གཅོད་པས་དུས་དང་རྣམ་པ་ཀུན་ཏུ་རང་དབང་དང་དམངས་གཙོ། ཐོབ་ཐང་སོགས་ཡོངས་ཁྱབ་རིན་ཐང་རྣམས་མི་བུ་སོ་སོར་གང་དགར་སྤྲོད་པ་དཔེ་མི་ སྲིད་པས། དེ་དག་རྩོད་ཅིང་བརྩོན་པ་ལ་ཞི་བའི་གསར་བརྗེའི་ཐབས་ལམ་ལས་གཞན་མེད་པ་དང་། དེང་རབས་ཀྱི་ཞི་བའི་གསར་བརྗེ་ཇི་ལྟར་བྱ་ཚུལ་གསལ་བོར་བསྟན་པར་མ་ ཟད། ཡོངས་ཁྱབ་རིན་ཐང་ནི་རྩོད་འོས་པ་ཞིག་དང་། རྩོད་དགོས་པ་ཞིག རྩོད་རུང་བ་ཞིག་ཡིན་པའི་དེང་རབས་ཀྱི་ཞི་བའི་གསར་བརྗེའི་དཔེ་གསོན་པོ་ཞིག་ བསྟན་སོང་། དུས་མཚུངས་སུ། བོད་རྣམས་ནི་སྒེར་གཅོད་དབང་སྒྱུར་པའི་གླེང་ཕྱོགས་ཀྱིས་བག་ཆགས་བཞག་པ་ལྟར་ཀླ་ ཀློ་དང་། རྨོངས་རྟུལ། དམུ་རྒོད། ཅི་དང་གང་ཡང་མི་ཤེས་པའི་གླེན་བླུན་དེ་འདྲ་མ་ཡིན་པར། རང་དབང་དང་དམངས་གཙོ། ཐོབ་ཐང་གི་གོ་རྟོགས་སད་ཅིང་། སྒེར་གཅོད་དབང་སྒྱུར་འོག་གཡུང་མོ་ལུག་བཞིན་དང་ཤི་མ་གསོན་དུ་སྡོད་མི་འདོད་ པའི་རིགས་ཤིག་ཡིན་པ་ཁོ་ཚོར་ངེས་ཤེས་འདྲོང་བའི་ཤུགས་རྐྱེན་བག་ཆགས་ཀྱང་བཞག་ སོང་བ་སྟེ། འདི་ཡང་ཁོ་བོ་དགའ་བའི་རྒྱུ་རྐྱེན་གཅིག་ཡིན། 2.ཐ་ ཚིག་ཅེས་པ་ནི་སྒེར་གཅོད་དབང་སྒྱུར་པའི་དབང་སྒྱུར་ནག་ཉེས་དང་དབང་སྒྱུར་སྲིད་ ཇུས་ལ་ཐ་ཚིག་ཅིག་བསྒྲགས་ཏེ། ལྟ་སྤྱོད་ཡོད་ཚད་ལ་འགྱུར་བ་གཏོང་དགོས་པའི་ཤུགས་རྐྱེན་བག་ཆགས་བཞག་སོང་བ་དེ་ རེད། བོད་རྣམས་ལ་དུས་ཡུན་རིང་པོའི་བར་དུ་མངའ་དབང་གི་འདུ་ཤེས་དང་རང་དབང་གི་གོ་ རྟོགས་སོགས་འཁྲུངས་མ་མྱོང་བའི་རྐྱེན་ལས་སྒེར་གཅོད་པའི་དབང་འོག་ཏུ་ཚུད་པ་ནས་ བཟུང་། 1959ལོའི་འོས་ལངས་དང་། 1989ལོའི་ ལྷ་སའི་ཟིང་ཆ་ཟེར་བ་མ་གཏོགས་གཞི་ཁྱོན་ཆེན་པོས་ངོ་རྒོལ་དང་གྱེན་ལོག་བྱས་པ་ མེད་ཅིང་གསར་བརྗེ་དེ་བས་ཀྱང་བྱས་མྱོང་ཡོད་པ་མ་རེད། ལྡོག་སྟེ་བྲན་གཡོག་ཡར་ལངས་ཀྱི་སྤྲོ་དགས་བཏང་བའི་གླུ་གཞས་ལ་གསན་བཞིན་སྣང་བ་ སྐྱིད་པ་གཅིག་གཉིས་གསུམ་བཞི་ལ་བཅིབས་ཏེ་སྤྱི་ཚོགས་རིང་ལུགས་ཀྱི་ལམ་བུར“བྱ་ འཕུར་བ་ལྟར་རྒྱུག”པ་ཟེར་མོད། ཡིན་ནའང་། སྙིང་སྟོབས་དང་རྟོགས་སད་ལས་བྱུང་བའི2008ལོའི་ ཞི་བའི་གསར་བརྗེ་འདིས། སྒེར་གཅོད་པའི་དབང་སྒྱུར་ནག་ཉེས་དང་དབང་སྒྱུར་སྲིད་ཇུས་ལ་ཐ་ཚིག་ནན་མོ་ཞིག་ བསྒྲགས་སོང་བ་མངོན་སུམ་རེད། སྒེར་གཅོད་པས་བོད་མི་རྣམས་ནི་ཁ་ལ་ཐལ་བ་བཏབ་ཀྱང་ ཕུ་འདེབས་མི་ཤེས་པ་དང་། རུམ་ལ་མེ་མུར་བླུགས་ཀྱང་ཚ་ཟེར་མི་ཤེས་པ། རྒྱབ་ལ་སྒ་ཆས་བསྟད་ཀྱང་འདྲོགས་ལངས་མི་ཤེས་པའི་ཁ་ལོ་རྟ་ལ་སྒྱུར་བ་དང་། སྣ་ལོ་གཡག་ལ་འདུལ་བ་ལྟ་བུའི་ཟོག་ནང་བཞིན་ཅི་འདོད་གང་འདོད་དུ་དབང་སྒྱུར་རུང་ བའི་སེམས་ཅན་རིགས་ཤིག་ཏུ་མཐོང་བ་ཡིན་གྱི་མ་རེད་མོད། བོད་རྣམས་ས་ཁོངས་དང་མི་རིགས་ཀྱི་འདུ་ཤེས་ཆུང་བ་རྒྱུ་མཚན་དུ་བྱས་ པ་ཡིན་གྱི་རེད་དེ། ཞིང་ལྗོངས་ལྔ་རུ་བགོས་ཏེ་ཁ་ཕྲལ་དབང་སྒྱུར་བྱས་ འདུག་པ་དང་། ཡང་བོད་རྣམས་མི་ཆོས་དང་མི་ཚུལ་རིག་གནས་ལ་མི་དད་པ་རྒྱུ་མཚན་དུ་བྱས་ པ་ཡིན་གྱི་རེད་དེ། སློབ་གྲྭ་ཐམས་ཅད་དགོན་པ་ལྟར་འགྱུར་བ་དང་དགོན་པ་ཐམས་ཅད་སྤྲུལ་སྐུས་ཁེངས་པའི་ མཐུན་རྐྱེན་སྦྱར་འདུག་པ་དང་། ཡང་བོད་རྣམས་སྐད་བརྡ་དང་ཡིག་རིགས་ལ་མི་མོས་པ་རྒྱུ་མཚན་དུ་བྱས་ པ་ཡིན་གྱི་རེད་དེ། རང་གི་སྐད་དང་ཡི་གེ་གཏིང་བརྗེད་དུ་འགྲོ་བའི་སློབ་གསོའི་མ་ལག་བཙུགས་འདུག་པ་ དང་། ཡང་བོད་རྣམས་སྟོང་ཉིད་བདག་མེད་སྨྲ་བ་དང་མགྲོན་བསུ་འགྲུལ་བར་དགའ་བ་རྒྱུ་མཚན་ དུ་བྱས་པ་ཡིན་གྱི་རེད་དེ། མི་འབོར་ཕོན་ཆེ་སྐོང་བསགས་ཀྱིས་བོད་ཡུལ“གསར་སྤེལ”ཕྱིར་དུ་གནས་སྤོ་བྱེད་པའི་ འཆར་གཞི་བཟོས་འདུག་པ་དང་། ཡང་བོད་རྣམས་ཐོབ་དང་གོ་ས་མི་འདོད་པ་རྒྱུ་མཚན་དུ་བྱས་ པ་ཡིན་གྱི་རེད་དེ། རང་སྐྱོང་ཟེར་ཡང་མཐོ་དཔོན་དབང་ཡོད་ཀྱི་ཁྲི་སྟེགས་ཅི་རིགས་བོད་མིར་མི་དབང་ བའི་ལུགས་སྲོལ་བཙུགས་འདུག་པ་དང་། ཡང་བོད་རྣམས་འདོད་པ་ཁོག་བཙོས་ཡིད་ཆེས་མི་རུང་བ་རྒྱུ་མཚན་དུ་བྱས་ པ་ཡིན་གྱི་རེད་དེ། ལས་སྒོ་གལ་གནད་ཆེ་རིགས་བོད་མི་འཛུལ་བའི་སྒོ་བསྡམས་འདུག་པ་དང་། ཡང་བོད་རྣམས་འདོད་ཆུང་ཆོག་ཤེས་ལེ་ལོ་སྒྱིད་ལུག་ཆེ་བ་རྒྱུ་མཚན་དུ་བྱས་ པ་ཡིན་གྱི་རེད་དེ། ཐོན་ཁུངས་གཏེར་ཁུངས་སྔོག་བཞིན་དབུལ་སྐྱོར་མུག་སྐྱོབ་ཀྱི་སེར་སྣའི་གནང་ སྦྱིན་སྩོལ་བཞིན་པ་དང་། ཡང་བོད་རྣམས་དམུ་རྒོད་ཆོས་ཅན་ཀླ་ཀློའི་ངང་ཚུལ་འདུག་པ་རྒྱུ་མཚན་དུ་བྱས་ པ་ཡིན་གྱི་རེད་དེ། དྲག་པོའི་གོ་མཚོན་དང་འཇིགས་སྐུལ་ཞེད་སྟེར་གྱི་ཚ་གཅུན་མངོན་དུ་བསྟར་བ་སྟེ། དེ་དང་དེ་ལ་སོགས་པ་ནི་སྒེར་གཅོད་པའི་དབང་སྒྱུར་བྱེད་ཕྱོགས་དང་དབང་སྒྱུར་ སྲིད་ཇུས་རེད། དོན་དམ་དུ་ཐབས་ཞི་དྲག་དང་། ཡུན་རིང་ཐུང་། རྣམ་པ་མངོན་ལྐོག་གཉིས་ལས་མཐོང་བའི་བྱེད་ཕྱོགས་དང་སྲིད་ཇུས་དེ་སོགས་ནི་བོད་ ཀྱི་ཐུན་མིན་ཁྱད་ཆོས་ལ་དམིགས་ནས་བཟོས་པ་ག་ལ་ཡིན་ཏེ། རྟག་བརྟན་གྱི་དབང་སྒྱུར་ཞིང་ས་ལེབ་ལེབ་ཅིག་བཟོ་འདོད་ཀྱིས་ཡིན་པ་སུས་མི་ཤེས། ཁོ་ཚོས་ལྟོ་བ་ཁོ་ན་མ་གཏོགས་བསམ་པ་འདུན་པ་གཞན་མེད་པའི་ཁོ་ཚོའི་རིགས་ལ་དབང་ སྒྱུར་བའི་རིགས་ལམ་གྱིས་བོད་རྣམས་ཀྱང་ད་ལྟའི་བར་དབང་བསྒྱུར་པ་རེད་ལ། མི་ལོ་ལྔ་བཅུའི་རིང་ལ་རྒྱུན་བསྐྱངས་པའི་དབང་སྒྱུར་བྱེད་ཕྱོགས་དང་སྲིད་ཇུས་ ཅི་རིགས་རང་དབང་དང་འདྲ་མཉམ་དང་ཐོབ་ཐང་དང་དམངས་གཙོའི་ལམ་ལུགས་དང་རྩ་བ་ནས་ འགལ་འདུག་ཕྱིར། བོད་མི་རྣམས་ཀྱིས་བློ་སྤོབས་དང་དཔའ་ངར་ཆེན་པོས་གསར་བརྗེ་བྱས་ བྱུང་ལ། གསར་བརྗེའི་འབྲས་བུ་ཅི་འབྱུང་ཆ་མི་འཚལ་ནའང་། དབང་སྒྱུར་པ་ལ་ཏན་ཏན་བསམ་རྒྱུ་ཞིག་དང་སྒོམ་རྒྱུ་ཞིག གོ་རྒྱུ་ཞིག་སྤྲད་ཡོད་ཅིང་། བོད་ལ་ལྟ་སྟངས་དང་། བྱེད་ཕྱོགས། སྲིད་ཇུས་སོགས་ལ་འགྱུར་བ་མི་གཏོང་རང་གཏོང་ཆགས་ཡོད། ཁོ་བོས་བལྟས་ན། དབང་སྒྱུར་པས་ད་རག་བར་དུ་བོད་འདི་རྒྱུས་ལོན་མི་འདུག་ལ་ཤེས་རྟོགས་ཀྱང་མི་ འདུག དེང་ནས་བཟུང་། གལ་ཏེ་དབང་སྒྱུར་པའི་ནང་དུ་བོད་འདི་རྒྱུས་ལོན་དང་ཤེས་རྟོགས་ཡོད་པ་དང་། ཆབ་སྲིད་བློ་གཤོག་ཆེ་ཞིང་ཆབ་སྲིད་མིག་རྒྱང་རིང་བའི་ཁ་ཆེན་དབང་ཆེན་རེ་བྱུང་ བ་ཡིན་ན། གཉིས་ཕན་འགྲོ་སྐྱོབ་ཀྱི་དམངས་གཙོའི་ཆབ་སྲིད་ཀྱི་ལམ་དུ་འབྱོན་ལས་ཆེ་མོད། རྒྱུ་འབྲས་ཁྲེལ་བག་མེད་པའི་ཁོ་ཚོའི་སྲོལ་རྒྱུན་ལ་བསམ་ན། དབང་སྒྱུར་བྱེད་ཕྱོགས་དང་སྲིད་ཇུས་གང་ཡང་སྔར་ལས་རྩུབ་ཅིང་དྲག་པོ་དང་། གཉན་ཞིང་བཙན་པ། དོག་ཅིང་འཕྲང་བ། གཏུམ་ཞིང་རྒོད་པར་འགྱུར་བའི་སྲིད་པ་ལོས་ཆེ་ཨང་སྙམ་པ་འདུག གང་ལྟར། ཞི་བའི་གསར་བརྗེ་འདིས་སྒེར་གཅོད་དབང་སྒྱུར་པའི་ནག་ཉེས་བསམ་སྤྱོད་ལ་ཐ་ཚིག་ ནན་མོ་བསྒྲགས་ཤིང་། ལྟ་སྤྱོད་ཡོད་ཚད་ལ་འགྱུར་བ་གང་རུང་ངེས་ཅན་དུ་གཏོང་དགོས་པའི་ཤུགས་རྐྱེན་བག་ ཆགས་བཞག་སོང་ཕྱིར། འདི་ཡང་ཁོ་བོ་དགའ་བའི་ཚོར་པ་སྐྱེས་པའི་རྒྱུ་རྐྱེན་དུ་བགྲང་འོས་པ་ཡིན། 3.གསལ་ འདེབས་ཞེས་པ་ནི་བོད་རྣམས་རང་དབང་དང་དམངས་གཙོ་ལ་མོས་པའི་རྒྱུ་མཚན་གྱིས། བོད་དུ་གནད་དོན་ལྷགས་འདུག་ཅིང་གནད་དོན་དེ་ཡང་ཛ་དྲག་ཚབས་ཆེན་གྱི་ངང་ལ་ཡོད་པ་ འཛམ་གླིང་ཀུན་ལ་གསལ་འདེབས་བྱས་ཏེ། གནད་དོན་ངེས་པར་དུ་ཐག་གཅོད་བྱེད་དགོས་སུ་ཡོད་པའི་ཤུགས་རྐྱེན་བག་ཆགས་བཞག་པ་ ལ་ཟེར། སྤྱིར་བཤད་ན། བོད་ཀྱི་དཀའ་ཉོག་གམ་གནད་དོན་སེལ་མིན་ནི་བོད་རང་ཉིད་མ་གཏོགས་རེ་བ་རྒྱག་ས་ གཞན་མེད་མོད། འོན་ཀྱང་ཕྱི་རྐྱེན་དང་ནང་རྐྱེན་གྱི་དབང་དུ་བཏང་ནས་བཤད་ན། ནང་རྐྱེན་དུ་གྱུར་པའི་བོད་ཕུད། ཕྱི་རྐྱེན་དུ་སོང་བའི་རྒྱལ་སྤྱིའི་སྤྱི་ཚོགས་ལའང་རག་ལས་འདུག་པ་བསྙོན་མེད་ རེད། ཁོ་བོས་རྒྱུན་དུ་འདི་ལྟར་སེམས་ཏེ། མི་བུ་གཉིས་བར་ལ་འགལ་བ་ཡོད་པར་ཆ་བཞག་ན། ཁ་འཛིང་ཙམ་གྱིས་ནི་གྱོད་དོན་དུ་མི་ཆགས་ལ་གྱོད་དོན་མེད་ཚེ་གཟུ་བཤད་རྒྱུ་ཡོད་ པ་མ་རེད། ནམ་ཞིག་རྨས་སྐྱོན་ཁྲག་སྦྱོར་གྱི་འཐབ་འཛིང་བྱུང་ན་དེ་དུས་གྱོད་དོན་དུ་སོང་ ཞིང་ད་གཟོད་གཟུ་པ་ཞེས་པའམ་དཔང་པོ་ཞེས་པའི་གྱོད་འདུམ་མཁན་ཞིག་འབྱུང་སྟེ། བརླ་མི་རྒྱལ་བ་དང་དཔྱི་མི་ཁིས་པའི་གཟུ་བཤད་ངེས་ནའང་། བོད་རྣམས་ཀྱིས་གྱོད་དོན་མ་བཟོས་དོན་རྐྱེན་མ་བསླངས་པས། སྔ་དྲོ་གྱོད་པའི་གྱོད་ཡིན། ཕྱི་དྲོ་གཟུ་པའི་གྱོད་ཡིན་ཞེས་དམེ་ཤོར་འཁྲུག་པ་སྡུམ་པའི་གཟུ་པའམ་དཔང་པོ་ ཞིག་ཅི་ལྟར་རྙེད། དེས་ན་བོད་དོན་བདེན་མཐའ་གསལ་ངེས་དང་བསམ་དོན་མྱུར་འགྲུབ་སྨྲ་བ་སོགས་ནི་རང་ སེམས་གསོ་བྱེད་ཀྱི་སྨོན་ལམ་ཞིག་མིན་ན་ཁ་སྟོང་ནང་གི་ཚིག་སྟོང་ཞིག་ཡིན་པར་ སེམས་ཀྱི་ཡོད། ད་ལོའི་ཞི་བའི་གསར་བརྗེ་ནི་ཏག་ཏག་གྱོད་དོན་བཟོས་པའི་ཚད་དུ་སོན་ཞིང་། གལ་སྲིད་འཛམ་གླིང་སྒང་འདིར་རྒྱུ་འབྲས་དྲང་སྙོམས་ཀྱི་གཟུ་པ་ཞིག་བཞུགས་ན། བོད་དོན་འདི་བཞིན་ཐུགས་ཁུར་དོ་སྣང་དང་གྲོས་རིམ་ཉིན་ཐོར་འགོད་པའི་དུས་སུ་ ཁེལ་འདུག ཡིན་ནའང་། རྒྱལ་སྤྱིའི་སྤྱི་ཚོགས་ནི་བོད་ཀྱི་ཆོས་ལུགས་རིག་གནས་ཀྱི་སྲོག་ཤིང་ཡིན་པའི་ བྱམས་ སྙིང་རྗེ་དང་། བྱང་ཆུབ་སེམས་དཔའ། སྟོང་ཉིད་བདག་མེད། བདག་གཞན་མཉམ་བརྗེ་ཡི་ཉམས་ལེན་མཁན་མ་ཡིན་ལ། ཁོ་ཚོའི་རིག་གནས་སུའང་གདུང་སེམས་མཉམ་སྐྱེད་དང་ནང་མི་ཕུ་ནུ་སོགས་ཀྱི་བསམ་ བློ་ལྟ་བ་འདུག་ནའང་། “བདག”ལ་ཁེ་ཕན་མེད་ཚེ་གཞན་ལ་རོགས་གྲོགས་མི་བྱེད་ཅིང་། རྟག་ཏུ་རང་དབང་དང་འདྲ་མཉམ་དང་ཐོབ་ཐང་དང་དམངས་གཙོ་སོགས་ཡི་གེར་བྲིས་ཤིང་ཁ་ལ་ ཁྱེར་ཏེ་རྒྱུག་ནའང་། སྔོན་འགྲོ་ནི“བདག”གི་ཁེ་ཕན་ཁོ་ན་ལས་མ་འདས། བོད་ནང་བཞིན་རང་གི་མངའ་དབང་དང་ས་ཁོངས། མི་རིགས་ཀྱང་མི་སེམས་པར་སེམས་ཅན་ཐམས་ཅད་ཀྱི་དོན་བྱེད་མཁན་ནི་ཁོ་ཚོའི་གྲས་ སུ་སྔར་བྱུང་མ་སོང་ལ་ཕྱིས་ཀྱང་འབྱུང་མི་སྲིད། “བདག”ལ་ཁེ་ཕན་འདུག་ན་ཨ་རབ་འཇིག་རྟེན་ཧྲིལ་པོ་ཁོང་ཁྲོས་སྦོས་ཀྱང་རྒྱལ་ སྤྱིའི་སྤྱི་ཚོགས་ཀྱིས་དབྱི་རག་དང་ཨབ་གྷན་གྱི་སྒེར་གཅོད་སྲིད་གཞུང་མགོ་ རྟིང་ བསློགས་ཏེ་དམངས་གཙོར་ཁྲིད་སོང་ལ། “བདག”ལ་ཁེ་ཕན་མེད་ན་རུ་ཝང་ཏ་ རུ་རིགས་རྒྱུད་གཙང་སེལ་བཟོ་རྩིས་ཀྱིས་མི་མགོ་ས་ཡར་ལོངས་པ་དམར་གསོད་བྱས་ ནའང་རྒྱལ་སྤྱིའི་སྤྱི་ཚོགས་ཀྱིས་ཁ་ཡ་བྱས་མྱོང་མེད། “བདག”གི་ཁེ་ཕན་སྲོག་ཏུ་བྱས་ཏེ་གཞན་གྲོགས་བྱེད་མཁན་སྔར་བྱུང་མྱོང་ལ་མ་ འོངས་པ་ནའང་འབྱུང་སྲིད་པ་རེད་མོད། འོན་ཀྱང་ད་སྔའི་བོད་དུ་མེད་ན་སེམས་ཅན་གྱི་འཚོ་གནས་སྐྱིད་སྡུག་ཉམས་པར་འགྱུར་ བའི་འབྱོར་པའི་ཐོན་ཁུངས་ནུས་ཁུངས་རྡོ་སྣུམ་ཕོན་ཆེ་ལྟ་བུ་སྔོག་རྙེད་ མ་བྱུང་བས་གྲོགས་དན་མཛད་མི་དཀོན་ཞིང་། འཐབ་ཇུས་དོན་སྙིང་ཆེ་ཟེར་ཡང་གློག་རྡུལ་དུས་རབས་སུ་སྐམ་ས་ལས་རྒྱ་མཚོ་དང་མཁའ་ དབྱིངས་ཀྱི་དོན་ནུས་ཆེ་བས་རོགས་ར་མདར་རྒྱུག་པའི་གྲོགས་པོ་ག་ལ་ཡོད། ནམ་ཞིག་བོད་མིས་བཞེད་པ་ལྟར། ས་འོག་ཐམས་ཅད་གཏེར་མཛོད་དང་། ས་སྟེང་ཐམས་ཅད་སྨན་མཛོད་ཡིན་པའི་བདེན་ཐག་ཆོད་ཚེ། “སྐྲ་སེར་སྤྲེའུའི”རིགས་ཀྱི་སྤྲུལ་བའི་ལྷ་དམག་དགུ་འབུམ་དགུ་ཁྲི་འབྱོན་ལས་ ཆེ་ཡང་། དེ་དུས་ཁོ་ཚོས་སྔར་བཞིན་བོད་ཡུལ་འདི་ཚོང་གི་མ་རྩ་དང་གཏའ་མར་འཇོག་སྲིད་དེ། སྔོན་ཆད་ཚོང་གི་མ་རྩ་དང་གཏའ་མར་བཞག་མྱོང་བ་དེ་བཞིན་ནོ།། བོད་ དོན་བདེན་མཐའ་གསལ་མིན་ནི་ནམ་ཡང་བོད་མི་རང་ཉིད་ལ་རག་ལས་པ་དང་། བོད་མིའི་སེམས་རྩ་བརྟན་ན། 《གདུགས་དཀར》གྱི་ཚབ་ཏུ《མདོ》ཀློག་ པ་ལྟ་བུ་དང་། ཡ་ལགས་སོ་ཡིས་མ་ལེགས་སོ་མནན་པ། འཇིག་ལོ་ཡི་རྗེས་སུ་བཤིག་ལོ་འབྲངས་པ་ལྟ་བུ་འདི་ཆོས་ཉིད་བདེན་པ་དང་བཀའ་ལུང་ ཚད་མ་མ་ཡིན་ལ། བོད་མིའི་སེམས་རྩ་བརྟན་ན། བདུད་སྡེའི་དཔུང་ཚོགས་ལ་ཞི་བའི་སེམས་ངོ་ཟིན་པའི་དུས་ཡོད་ཅིང་རྒྱལ་སྤྱིའི་ སྤྱི་ཚོགས་ལ་རྒྱུ་འབྲས་བློ་མིག་སད་པའི་ཉིན་ཡོད་པ་ཁོ་བོས་རྗེས་དཔག་རིགས་ འདེད་ཀྱིས་ཤེས། གང་ལྟར། ཞི་བའི་གསར་བརྗེ་འདིས་རྒྱལ་སྤྱིའི་སྤྱི་ཚོགས་ལ་བོད་དོན་ཛ་དྲག་ཚབས་ཆེན་ཡིན་ པ་བསྟན་ཅིང་། གྱོད་དོན་གཟུ་པས་བཤད་རྒྱུ་ཡོད་པ་དང་གནད་དོན་ཐག་གིས་གཅོད་རྒྱུ་ཡོད་པའི་ཚུལ་ གསལ་འདེབས་བྱས་སོང་ཕྱིར། ཁོ་བོ་དེར་ཡང་དགའ་ནས་ཡོད། 4.སྐུལ་ མ་ཞེས་པ་ནི་རང་རིགས་སྒེར་གཞུང་གཉིས་དང་མི་རབས་ཕྱི་མ་རྣམས་ལ་རང་དབང་དང་དམངས་ གཙོའི་ཕྱིར་དུ་འཐབ་རྩོད་བྱེད་དགོས་ཀྱི་སྐུལ་མའི་ཤུགས་རྐྱེན་བག་ཆགས་བཞག་སོང་ བ་ལ་ཟེར། གོང་དུ་བཤད་པ་ལྟར། བོད་རྣམས་ཀྱིས་ཁྱིམ་སྲིད་ཀྱི་འདུ་ཤེས་སྤངས་ཏེ་ཁ་རུབ་སྒོ་བསྡམས་ཀྱི་ངང་ལ་ བསྡད་ཅིང་། རང་ངོ་དང་གཞན་ངོ་གང་ཡང་མ་ཤེས་པར་དུས་ཡུན་རིང་པོ་འགོར། ཁོ་ཚོས་ཁྱིམ་སྲིད་ཀྱི་ཕྱིར་དུ་འཐབ་རྩོད་བྱས་པའི་བྱུང་རབས་མེད་ ཅིང་ཡུལ་ལུང་གི་ཆེད་དུ་ཧུར་བརྩོན་ བྱས་པའི་ལོ་རྒྱུས་ཀྱང་མེད། གང་ཞིག་གི་ཕྱིར་དུ་འཐབ་རྩོད་བྱས་པའི་བྱུང་རབས་དང་ཅི་ཞིག་གི་ཆེད་དུ་ཧུར་ བརྩོན་བྱས་ པའི་ལོ་རྒྱུས་བརྗོད་པའི་དབང་དུ་བཏང་ན། དེ་ནི་གྲུབ་མཐའ་བརྩད་པའི་འཐབ་རྩོད་ཀྱི་བྱུང་རབས་ཡོད་པ་དང་ཆོས་གཞིས་བརྩད་ པའི་ཧུར་བརྩོན་གྱི་ལོ་རྒྱུས་ཡོད་པ་ཙམ་རེད། བརྩད་པས་མ་གྲུབ་པ་ནི་འཚང་རྒྱ་བའི་གནད་དོན་དང་ཐག་གིས་མ་ཆོད་པའང་འཚང་རྒྱ་བའི་ གནད་དོན་རེད། ཁོ་ཚོ་སྔར་བཞིན་ལས་ངན་ཏེ་བོད་ཡུལ་དུ་སྐྱེས་ཤིང་ཁོ་ཚོ་སྔར་བཞིན་བསོད་ཟད་དེ་ འཁོར་པ་རུ་འཁྱམས། སེམས་ཅན་ཐམས་ཅད་བདེ་བ་དང་བདེ་བའི་རྒྱུ་དང་ལྡན་པར་གྱུར་ཅིག སེམས་ཅན་ཐམས་ཅད་སྡུག་བསྔལ་དང་སྡུག་བསྔལ་གྱི་རྒྱུ་དང་བྲལ་བར་གྱུར་ཅིག སེམས་ཅན་ཐམས་ཅད་སྡུག་བསྔལ་མེད་པའི་བདེ་བ་དང་མི་འབྲལ་བར་གྱུར་ཅིག སེམས་ཅན་ཐམས་ཅད་ཉེ་རིང་ཆགས་སྡང་གཉིས་དང་བྲལ་བའི་བཏང་སྙོམས་ལ་གནས་པར་གྱུར་ ཅིག་ཅེས་སྨོན་ལམ་རླབས་པོ་ཆེ་བརྒྱབ་ནའང་། སེམས་ཅན་ཐམས་ཅད་སྔར་བཞིན་བདེ་སྡུག་འདྲེས་མར་ཡོད་ཅིང་ཉེ་རིང་ཆགས་སྡང་གི་ངང་ ལ་འདུག སེམས་ཅན་ཐམས་ཅད་ཀྱི་བསམ་བློ་ཡོད་མཁན་ནི་སྡུག་བསྔལ་མེད་པའི་བདེ་བ་དང་ལྡན་པར་ ཡོད་པ་ལྟར་ཡང་། བདག་ཉིད་རང་རིགས་ཀྱི་འདུ་ཤེས་ཡོད་མཁན་རྣམས་ནི་བདེ་བ་མེད་པའི་སྡུག་བསྔལ་དང་ ལྡན་པར་ཡོད། སྟོང་ཉིད་བདག་མེད་ཀྱིས་དགའ་བ་སྒོམ་མཁན་རྣམས་ནི་སེམས་པ་ལྷོད་གྱིལ་ལེར་འདུག་ ནའང་། སྟོང་མིན་བདག་ཡོད་ཀྱི་ཉེ་རིང་ཆགས་སྡང་ཅན་རྣམས་ནི་སེམས་པ་གྲིམས་རིལ་ལེར་ཡོད། འཐབ་རྩོད་ལ་ཉེས་པ་ཡོད། འཐབ་རྩོད་ལ་སྡིག་པ་ཡོད། འཐབ་རྩོད་ལ་རྒྱུ་མཚན་མེད། འཐབ་རྩོད་ལ་སྙིང་པོ་མེད། ཅི་དང་གང་ལའང་འཐབ་རྩོད་མེད་པས་དགའ། རང་དབང་གི་ཕྱིར་དུའང་འཐབ་རྩོད་མེད་པས་དགའ་བའི་བསམ་བློ་ཡིས། སེང་གེ་དཀར་མོའི་ཁོག་པ་དེ། ནང་ནས་སྐྱེས་པའི་འབུ་ཡིས་ཟོས་ཟོས་མཐར། ཡོད་ཚད་གཞན་ལག་ཏུ་བརྫངས་ཤིང་ཉེས་མེད་ཀྱི་ཚེ་སྲོག་ཁྲི་སྟོང་མང་པོ་ཤི་འདས་སུ་ ཕྱིན་པ་དང་ད་ལྟའང་དེ་དང་དེ་ལྟ་བུའི་རྒྱུན་མཐུད་དེ་འགྲོ། གལ་ཏེ་ཉེས་མེད་ཀྱི་མི་རྣམས་དོན་མེད་དུ་ཤི་བ་ལ་འགན་འཁུར་མཁན་ཞིག་བཙལ་དགོས་ ཚེ། དེ་ནི་འཐབ་རྩོད་ལ་མི་མོས་པའི་བསམ་བློ་བག་ཆགས་དེ་ལས་གཞན་ལ་བཙལ་དུ་མེད། ཉེ་རིང་ཆགས་སྡང་བྲལ་བའི་རིག་གནས་བསམ་བློ་དེས་གཞི་ནས་བོད་མིའི་ལོ་རྒྱུས་ལ་ འགན་འཁུར་དགོས་པར་འདོད། ཡིན་ནའང་། བསམ་བློ་དེ་དང་དེ་ལྟ་བུས་ཆེས་མཐའ་མཇུག་གི་མཐའ་ལ་དེད་པའི་བོད་མི་ཉམ་ཐག་རྣམས་ ད་ལྟ་སྙིང་སྟོབས་རྒྱས་ཏེ་གོ་རྟོགས་སད་ཏེ་རང་དབང་གི་ས་ལ་སྐྱོད་འགོ་བརྩམས་པ་ འདིས། བསམ་བློ་དེ་རིགས་རྩིས་མེད་དུ་བཏང་བ་ཡིན་ཞིང་། ཁ་བཤད་རིག་གནས་ཆོས་ལུགས་དང་དམིགས་ཡུལ་རང་དབང་དམངས་གཙོ་ཡིན་འོས་པ་འདིས་དོན་ ལ་བདག་དོན་འཁྱོངས་པའི་གཟི་བརྗིད་ཀྱི་ལས་བྱེད་པ་དང་། ལུས་ཕུང་འབེན་ལ་བཞག དོན་སྙིང་གཏའ་མར་བཞག ཚེ་སྲོག་རིན་དོད་དུ་ཕུལ་ཏེ། བློ་སྟོབས་ཆེན་པོས། འགྱུར་མེད་བརྟན་པོས། ཕྱིར་མི་ལྡོག་པའི་ཚུལ་གྱིས་བྱས་ པའི་གསར་བརྗེ་ཡིས་བོད་མི་གཞིས་བྱེས་གཉིས་དང་། སྒེར་གཞུང་གཉིས། ཁྱད་པར་དུ་ཕྱི་རབས་པ་རྣམས་ལ་ཕྱིས་འབྱུང་འཐབ་རྩོད་ཀྱི་དམིགས་ཡུལ་དང་ཁ་ཕྱོགས་ བསྟན་པར་མ་ཟད། རང་དབང་དང་དམངས་གཙོའི་ལམ་དུ་འཇུག་པའི་ཡར་སྐུལ་གྱི་ཤུགས་རྐྱེན་བག་ཆགས་ཟབ་མོ་ ཞོག་སོང་ཕྱིར། ཁོ་བོ་དགའ་བ་དང་སྤྲོ་བ་ལྷན་དུ་རྒྱས། གསུམ། གསར་བརྗེའི་དམིགས་ཡུལ་ནི། རང་དབང་དང་འདྲ་མཉམ། ཐོབ་ཐང་དང་དམངས་གཙོ་སོགས་འགྲོ་མིའི་ཡོངས་ཁྱབ་རིན་ཐང་རྣམས་ཡིན་འོས། དེ་ནི་དམིགས་ཡུལ་དང་པོ་ཡིན་ལ་གཉིས་པ་དང་གསུམ་པ་ཡིན་པར་མ་ཟད་ཆེས་མཐར་ཐུག་གི་ དམིགས་ཡུལ་ཀྱང་ཡིན་དགོས། འཛམ་གླིང་འདིའི་དཔའ་ངར་གྱི་རྟ་ལ་ཞོན་པའི་མི་དམངས་དང་། ཧུར་བརྩོན་གྱི་གྲོགས་ལ་འགྲོགས་པའི་མི་རིགས། ཤེས་རབ་ཀྱི་ཕྲ་ཕུང་རྒྱས་པའི་མི་བུ་ཀུན་གྱིས་མི་ལོ་བརྒྱ་ཕྲག་དུ་མའི་སྔོན་ནས་ བཟུང་། མཐར་ཐུག་གི་དམིགས་ཡུལ་དེའི་ཕྱིར་དུ། ཚེ་སྲོག་འབེན་ལ་བཞག རྔུལ་ཁྲག་ས་ལ་གཏོར། བདེ་སྐྱིད་གཏའ་མར་བཞག་སྟེ་བརྩོན་པ་བརྒྱ་ཕྲག་དང་ངལ་བ་སྟོང་ཕྲག དཀའ་བ་འབུམ་ཕྲག་བརྒྱབ་པ་ནང་བཞིན། འུ་ཚོས་ཀྱང་ད་ལོ་ནས་བཟུང་མཐར་ཐུག་གི་དམིགས་ཡུལ་དེར་བགྲོད་པའི་དབུ་སྒོ་ བརྩམས་པ་རེད། རང་དབང་དང་འདྲ་མཉམ། ཐོབ་ཐང་དང་དམངས་གཙོ། ཐ་སྙད་སྙིང་དུ་སྡུག་པ་འདི་དག་ནི་ཡུལ་དུས་གནས་བབ་གང་དུ་ཕྱིན་ཀྱང་། རྙིང་པ་དང་རུལ་བ་དང་ཟག་པ་དང་ཟད་པ་དང་ཉམས་པ་དང་རྒུད་པ་དང་ཞིག་པ་དང་བྲུལ་བ་ དང་ཡལ་ བ་དང་ནུབ་པ་མེད་ཅིང་། འཆར་ནུབ་དང་བྲི་གང་དང་འཕེལ་འགྲིབ་དང་སྐྱེ་འཇིག་དང་ཡོད་མེད་མེད་པའི་ཆོས་ཉིད་ ལྟར་དང་། རང་དབང་དང་འདྲ་མཉམ། ཐོབ་ཐང་དང་དམངས་གཙོ། མིང་ཚིག་ཡིད་དུ་འོངས་པ་འདི་དག་ནི་ཡུལ་དུས་གནས་བབ་གང་དུ་ཕྱིན་ཀྱང་། གནས་ལུགས་ཡོད་པ་དང་། རྒྱུ་མཚན་ཡོད་པ། ཁས་འཆེས་ཡོད་པ། ཀུན་ལ་ཁྱབ་ཅིང་ཡོངས་ལ་འཚམ་པའི་རིན་ཐང་རྩ་ཆེན་པོ་སྟེ། བདེན་པ་དང་ཚད་མ་ཟེར་བ་ཡོད་པའི་དབང་དུ་བཏང་ན། འདི་ལས་གཞན་ཡོད་སྲིད་པ་མ་རེད། འཇིག་རྟེན་གྱི་གནས་ལུགས་དང་། མི་ཚུལ་གྱི་དགོངས་བཞེས། མི་བུའི་རྒྱུ་འབྲས་དང་ཡང་འགལ་བ་དང་ལྡོག་པ་དང་མི་མཐུན་མེད་པའི་མཐར་ཐུག་ གི“སྔོ་ལྗང་རྩྭ་ཐང”དེ་ནི་ཞི་བའི་གསར་བརྗེ་འདིའི་དམིགས་ཡུལ་ཉག་གཅིག་ཡིན་ དགོས་པར་འདོད། དེ་ལྟ་མ་ཡིན་པར། ཆོས་ལུགས་དང་རིག་གནས། དད་པ་དང་དག་སྣང་གི་ཕྱིར་དུ་ཡིན་ན་ནི། གསར་བརྗེ་འདིའི་གཟི་བརྗིད་དང་རིན་ཐང་དང་དོན་སྙིང་ཆུང་དུ་འགྲོ་སྲིད་ཅིང་། མགོ་རྔ་དང་དུས་ཡུན་དང་མུ་རྒྱུན་ཡང་ཐུང་དུ་འགྱུར་སྲིད་པ་རེད། རྒྱུ་མཚན་ནི། ཆོས་ལུགས་དང་རིག་གནས་ནི་འགྱུར་བའི་ཆོས་ཅན་རེད། དད་པ་དང་དག་སྣང་ཡང་འགྱུར་བའི་ཆོས་ཅན་རེད། འགྱུར་བའི་ཆོས་ཅན་ལ་ཕུ་ཐག་མེད་ཅིང་འགྱུར་བའི་ཆོས་ཅན་ལ་མཇུག་མ་མེད། འགྱུར་བའི་ཆོས་ཅན་ལ་ཡིད་ཆེས་ཀྱང་ཡོད་མི་སྲིད་པས། འགྱུར་བའི་ཆོས་ཅན་དེ་དག་གི་ཕྱིར་དུ་ཡིན་ཞེ་ན་ནི་གསར་བརྗེ་འདི་ལ་རྒྱུན་དང་ ཡུན་དང་མུ་ག་འདྲ་ཡོད་མེད་རྟོགས་དཀའ་ཞིང་། དེ་བཞིན་གཟི་བརྗིད་དང་རིན་ཐང་དང་དོན་སྙིང་ཡང་ཆེན་པོ་ཡོད་མེད་བཤད་དཀའ་ཚོད་ རེད། དེའི་ཕྱིར། བོད་མི་སྐྱ་སེར་ཕོ་མོ་དང་རྒན་དར་གཞོན་གསུམ་ཀུན་གྱིས་ས་བྱི་ཞི་བའི་གསར་ བརྗེའི་དམིགས་ཡུལ་ནི་མི་བུའི་ཡོངས་ཁྱབ་རིན་ཐང་མངོན་འགྱུར་གྱི་ཕྱིར་དུ་ཡིན་ པ་བརྗོད་འོས་ལ། དེ་ལྟར་བརྗོད་པས་ཕ་རོལ་པོས་གོ་བ་བདེ་བླག་ཏུ་ལོན་ཞིང་གསལ་བཤད་མཆན་འགྲེལ་མི་ དགོས་པ་དང་། དེ་ལྟར་བརྗོད་པས་ནམ་ཞིག་དེ་འདྲའི་དཔལ་ལ་སྤྱོད་པའི་བསྐལ་པ་འཆར་སྲིད་ཕྱིར། མ་འོངས་བློས་བསླངས་འདིས་ཀྱང་ཁོ་བོར་དགའ་བའི་ཚོར་པ་བསྐྱེད་ཡོད། བཞི། བདེན་མཐའ་གསལ་རྒྱུའི་རྟགས་མཐོང་བ་ནི།ས་བྱི་ཞི་བའི་གསར་བརྗེ་ལས་བོད་མིའི་ བདེན་མཐའ་ ངེས་པར་དུ་གསལ་རྒྱུ་ཡིན་པ་དང་བོད་མིའི་བསམ་དོན་ངེས་པར་དུ་འགྲུབ་རྒྱུ་ཡིན་ པའི་རྟགས་མཐོང་ཡོད་པ་ཡིན། ཞར་དང་ཞོར་ལ་ཁོ་བོའི་བསམ་དོན་འགྲུབ་པའི་རྟགས་ཀྱང་མཐོང་སོང་བ་ཡིན། རྟགས་འདི་མཐོང་བ་ལས2008ལོ་ནི་བོད་མིའི་ལོ་རྒྱུས་ཀྱི་དཀྱོགས་མཚམས་ཆེན་ པོ་ཞིག་ཏུ་གྱུར་སོང་བ་ཤེས་ཐུབ་ཅིང་། དཀྱོགས་མཚམས་ཀུན་ལས་དགེ་མཚན་དོན་སྙིང་ཆེ་བ་དང་བསྐལ་པ་ཡར་འགྲོའི་ཆོས་ཅན་གྱི་ དཀྱོགས་མཚམས་ཤིག་ཡིན་པ་ཤེས་ཐུབ། མི་ལོ་སྟོང་ཕྲག་གི་རིང་ལ། བོད་མིའི་ལོ་རྒྱུས་བཟང་ངན་གང་ཡང་ཆོས་དང་ཆོས་ལུགས་དང་། བླ་མ་དང་སྤྲུལ་སྐུས་མ་བཟོས་པ་མེད་ཅིང་། འདི་ལྟར་རང་དབང་བྲལ་བའི་ངང་ལ་ཚེ་སྲོག་གྲངས་མེད་ཤོར་ཏེ་དཀའ་ལས་ཚད་མེད་མྱོང་ དགོས་བྱུང་བའང་རིག་གནས་དེ་དང་སྐྱེས་བུ་དེ་དག་གིས་བཟོས་པ་རེད། བོད་མིའི་ལོ་རྒྱུས་ཀྱི་རྣམ་སྨིན་གྱི་འབྲས་བུ་ཁོང་ཚོས་མྱོང་དགོས་ལ་བོད་མིའི་ ལོ་རྒྱུས་ཀྱི་འགན་འཁྲིའང་ཁོང་ཚོས་འཁུར་དགོས། དེའི་ཕྱིར། ཁོ་བོས་དེ་དག་ལ་འཕག་ འཚག་དང་། དོང་སྤྲུག དོགས་སློང་། དགག་སྒྲུབ། སུན་འབྱིན་བྱེད་པའང་རྒྱུ་མཚན་དེ་ལ་ཐུག་ཡོད་ཅིང་། འབྲས་བུ་མཐོང་བས་རྒྱུ་ལ་དམིགས་པ་ཡིན། བོད་མིའི་ལོ་རྒྱུས་ལ་དཀྱོགས་མཚམས་འབྱུང་མིན་དང་ བོད་མིའི་ལོ་རྒྱུས་ལ་འགྱུར་འགྲོས་འབྱུང་མིན་ནི་རིག་གནས་དེ་དང་དེ་འཛིན་གྱི་ སྐྱེས་བུ་ལ་རག་ལས་འདུག་པ་མ་གཏོགས་གཞན་གང་གིས་ཀྱང་མི་ནུས། ཁོ་བོ་ཡི་གེ་རྩོམ་པ་པོ་ཞིག་ཡིན་པའི་ཆ་ནས། ཡི་གེ་ཡིས་བོད་མིའི་ལོ་རྒྱུས་ལ་རྔོ་གང་ཡང་མི་ཐོགས་པ་ཤེས་ཡོད་ཅིང་། ཡི་གེ་ཡིས་བོད་མིའི་ལྟོ་རྒྱབ་ལ་གོ་ཅི་ཡང་མི་ཆོད་པ་ཤེས་ཡོད། མིའི་རིགས་ཀྱི་ལོ་རྒྱུས་འཕེལ་རྒྱས་ལ་ཕན་ཐོགས་པའི་ཡི་གེ་ནི་དབྱིན་ཇིའི་ཐའོ་ མ་སི་ཕའིན་གྱི《རྒྱུན་ཤེས》ལྟ་བུ་ཁ་ཤས་ལས་མེད་པའང་ ཤེས་ཡོད། དེ་ལྟ་མོད་ཀྱི་མིའི་རིགས་ཀྱི་ལོ་རྒྱུས་སྐྲུན་ མཁན་སུ་ཡིན་ཞེས་པ་ནི་རྩོད་གཞི་ཅན་ཞིག་སྟེ། མི་སྣའམ་སྐྱེས་བུ་གང་རུང་གིས་བསྐྲུན་པ་ཡིན་ནམ་མི་དམངས་ཀྱིས་བསྐྲུན་པ་ཡིན། ཡང་ན་རིག་གནས་ཀྱིས་བསྐྲུན་པ་ཡིན་ཞེས་པ་ནི་གཞི་གཅིག་ཏུ་འབབ་ཐབས་བྲལ་བའི་ བརྗོད་གཞི་ཞིག་རེད། ཁོ་བོ་རིག་གནས་ཞེས་པ་བཤད་མཁན་ཞིག་ཡིན་པའི་ཆ་ནས། ཕྱོགས་ལྷུང་ཞེན་ཁོག་ཡིན་ཀྱང་རུང་ལོག་རྟོག་འཁྲུལ་ཤེས་ཡིན་ཀྱང་བླ། མིའི་རིགས་ཀྱི་ལོ་རྒྱུས་སྐྲུན་མཁན་ནི་རིག་གནས་རེད་ཅེས་བརྗོད་པར་མོས་པ་ཡིན། རྒྱུ་མཚན་ནི། སྐབས་འདིར་བརྗོད་པའི་རང་དབང་དང་དམངས་གཙོ་སོགས་ཡོངས་ཁྱབ་རིན་ཐང་གི་ངོས་ནས་ བཤད་ནའང་། མི་སྣ་གང་ཞིག་དང་མི་དམངས་གང་ཞིག་ལ་རང་དབང་དང་དམངས་གཙོའི་རིག་གནས་བསམ་བློ་ ངེས་ཅན་ལྡན་ཚེ། རང་དབང་དང་དམངས་གཙོར་བགྲོད་པའི་ལོ་རྒྱུས་བསྐྲུན་ངེས་པ་རེད། ཁོ་བོས་རིག་གནས་བཤད་ཁུལ་གྱིས་རིག་གནས་བསམ་བློའི་མིག་གིས་བལྟས་ན། བོད་མིའི་ལོ་རྒྱུས་ཀྱི་དཀྱོགས་མཚམས་འདི་ཡང་རིག་གནས་བསམ་བློ་དང་འབྲེལ་བ་ཡོད་ པར་འདོད་དེ། མི་སྣ་གང་རུང་ལ་རང་དབང་དང་དམངས་གཙོ་སོགས་ཡོངས་ཁྱབ་རིན་ཐང་གི་ཤེས་རབ་མཁྱེན་ རྟོགས་མཐོ་བས་མི་དམངས་ལའང་སྙིང་སྟོབས་དང་གོ་རྟོགས་རྒྱས་ཏེ་རང་དབང་དང་དམངས་ གཙོའི་ལམ་ལ་བགྲོད་པའི་དབུ་སྒོ་བརྩམས་པ་རེད། དེ་ལས་ལོག་ན་དེ་འདྲའི་ལོ་རྒྱུས་མི་འབྱུང་བ་སྨོས་མ་དགོས། དེས་མིའི་རིགས་ཀྱི་ལོ་རྒྱུས་ཀུན་ལ་རིགས་འགྲེ། མིའི་རིགས་ཀྱི་ལོ་རྒྱུས་ཀྱི་བཟོ་སྐྲུན་དེར་ཆེ་ས་དང་མཐོ་ས་ནས་བསམ་བློ་གཏོང་ བ་མ་གཏོགས་སྣང་ཚུལ་གང་རུང་དང་དོན་རྐྱེན་གང་རུང་ལ་རྐང་འཛུགས་རྒྱུ་མེད། རྒྱ་ཆེ་ས་དང་དགུང་མཐོ་ས་ནས་བསམ་ན་མིའི་རིགས་ཀྱི་ལོ་རྒྱུས་ཀྱི་བཟོ་སྐྲུན་གང་ ཡང་རིག་གནས་བསམ་བློ་ལ་མ་འབྲེལ་བ་མེད་པར་འདོད། བོད་མིའི་དམིགས་བསལ་ལ་བསམ་ན། རང་དབང་ལ་ཕྱི་ཐོབ་ཐང་གི་རང་དབང་དང་ནང་བསམ་བློའི་རང་དབང་གཉིས་སུ་དབྱེ་རུང་བ་ འདྲ། དེ་བཞིན་འདྲ་མཉམ་སོགས་ཀྱང་ཕྱི་ནང་གཉིས་སུ་དབྱེ་དགོས་འདུག ཁོ་བོ་སྙིང་སྟོབས་དང་དཔའ་ངར་ཞན་པས་ལག་ལེན་གསེར་གྱི་ཐིགས་པ་ལེན་མཁན་མ་ཡིན་ པར་ཁ་བཤད་ཆུ་ཡི་ཝུ་བ་སྟོར་མཁན་ཡིན་ཞིང་། ཧོན་ལོག་ཁ་སྔ་དང་བྱ་རྒན་གྲག་སྔ་ཡི་ཚུལ་གྱིས་ཕྱི་ཆབ་སྲིད་དང་སྤྱི་དམངས་ཀྱི་ ཆ་ཡི་རང་དབང་ལ་བརྩོན་པ་བསྐྱུར་བཞག་སྟེ་ནང་བསམ་བློ་དང་འདུ་ཤེས་ཀྱི་ཆ་ཡི་རང་ དབང་བཤད་དེ་མི་རྣམས་སུན་པོ་བཟོས་སོང་། ཁོ་བོས་ད་ཚོད་དུའང་རིག་གནས་ཀྱི་ཆེ་ས་ནས་དང་བསམ་བློ་ཡི་ཟབ་ས་ནས། འདུ་ཤེས་ཀྱི་གཏིང་ས་ནས་འཕག་འཚག་དང་། དོང་སྤྲུག འོས་ལངས། གསར་བརྗེ་བྱས་དང་ བྱེད་བཞིན་གྱིས་མི་རྣམས་སུན་པོ་དང་། ཁོང་ཁྲོ། བཟོད་མེད་བཟོས་པ་འདི་འཕྱུགས་སོང་བ་དང་། ནོར་སོང་བ། འཁྲུལ་སོང་བར་བསམ་གྱི་མེད། ཐོག་མར་ནང་བསམ་བློ་ལ་རང་དབང་དང་འདྲ་མཉམ། ཐོབ་ཐང་གི་རྟོགས་པ་སད་རྒྱུ་ནི་དུས་དང་རྣམ་པ་ཀུན་ཏུ་ལས་དོན་ཡོངས་ཀྱི་སྔོན་ལ་ འགྲོ་དགོས་པར་འདོད་ཅིང་། རང་དབང་དང་འདྲ་མཉམ། ཐོབ་ཐང་ཀུན་གྱི་རྨང་འདིང་བ་ཡིན་ཕྱིར་གལ་ཆེན་ནང་གི་དོན་ཆེན་རེད་འདོད། ནང་གི་ཐོབ་ཐང་བརྩོན་པའི་ཞི་བའི་གསར་བརྗེ་འདི་ཕྱི་ཡི་ཐོབ་ཐང་བརྩོན་པའི་ད་ ལོའི་ཞི་བའི་གསར་བརྗེ་དང་བསྡུར་ན་བཀྲག་དང་འོད་མེད་ཅིང་། མདོག་དང་མདངས་མེད་ལ། ཟུངས་དང་བཅུད་མེད་པ་ལྟར་འདུག་མོད། ནམ་རྩ་ཡུན་རིང་ལ་འདི་ངེས་པར་དུ་བཤད་དགོས་ཤིང་། ནམ་ཞིག་ཕྱི་རང་དབང་གི་རྒྱལ་ས་ཟིན་ཀྱང་ནང་རང་དབང་གི་རྒྱལ་ས་ཟིན་མེད་ཚེ་སྔར་ བཞིན་སྒེར་གཅོད་ཡིན་པ་གཅིག་མཚུངས་ཡིན་ཕྱིར། ནམ་དུས་ཡིན་ཀྱང་འདི་ཉིད་མི་བཤད་རང་བཤད་ཆགས་ཡོད་པ་བོད་མིའི་སྤྱི་ཚོགས་དང་ བོད་མིའི་སེམས་ཁམས་ཀྱིས་ཐག་བཅད་འདུག མ་འོངས་ཡུན་རིང་ལ་བསམ་གཞིག་གཏོང་མཁན་ཞིག་ཡིན་ན། ཕྱི་ནང་གི་གསར་བརྗེ་གཉིས་ལ་འགལ་བ་ཁྱོན་ནས་མེད་ཅིང་། ཕྱི་ཡི་གསར་བརྗེ་དང་ནང་གི་གསར་བརྗེ་གཉིས་གཅིག་གི་ཟླ་ལ་གཅིག་ཕྱིན་ཏེ་གཤོག་པ་ ཡ་མ་བྲལ་བར་འཕུར་སྐྱོད་བྱས་པ་ཡིན་ན། ཐག་རིང་རང་དབང་གི་དག་ཞིང་དེར་ཏན་ཏན་བསླེབ་ངེས་ཡིན་ཞེས་བཤད་སྲིད་པ་རེད། རང་དབང་ཕྱི་ནང་ཡ་མ་བྲལ་བ་དེ་དུས་ནི་ད་གཟོད་མི་བུ་འཐུས་སྒོ་ཚང་བ་ཞིག་དང་། མི་བུ་སྒལ་ཚིགས་ཡོད་པ་ཞིག མི་བུ་མཚན་ཉིད་ཚང་བ་ཞིག་བྱོན་སོང་བ་རེད་དེ། ཁོ་བོས་ནམ་རྒྱུན་དེ་འདྲ་ཞིག་ལ་རེ་བ་རྒྱག་གི་ཡོད། གང་ལྟར། ཁོ་བོས“བོད་ལ་སྐྱིད་པའི་ཉི་མ་ཅུང་ཟད་ཤར”བ་ཙམ་མ་ཡིན་པར་བོད་ལ་སྐྱིད་པའི་ཉི་ མ་ཁྱོན་ཡོངས་དང་རྟག་གཏན་དུ་འཆར་རྒྱུ་ཡིན་པའི་རྟགས་མཐོང་སོང་ལ། བོད་མིའི་བཤད་ཚུལ་ལྟར་ན། ལས་ངན་ཁྲོད་ཀྱི་ལས་ཅན་ཞིག་ཡིན་སོང་བས་ཕྱིར་མི་ལྡོག་པའི་རྩིས་ཀྱིས་ཕྱི་ལག་ ལེན་དང་ནང་བསམ་བློ་ཉིས་ཆ་ནས་རང་དབང་དང་ཐོབ་ཐང་བརྩོན་པའི་དབུ་སྒོ་བརྩམས་ སོང་། དེ་ནི་ལོ་རྒྱུས་ཀྱི་སྤྱི་ལྡོག་ནས་བལྟས་ན། ཞོགས་པ་ཉི་རྩེ་ཡར་ཤར་གྱི་དུས་ཏེ་ཡོད་ཚད་གསོན་ཤུགས་རྒྱས་པའི་དབུ་བརྩམས་པས་ན་ ཁོ་བོ་དགའ་བ་བརྟས་པའི་རྒྱུ་མཚན་ཡོད་པ་གཅིག་དང་། གཞན་ཡང་། ཁོ་བོས་བྲིས་པའི་ཡི་གེ་མཐའ་དག་དེང་གི་བོད་མིས་བོད་མི་མགོ་སྐོར་གཏོང་བྱེད་ ཀྱི་གཡོ་རྫུན་འཕྲུལ་གསུམ་གྱིས་བསླད་པའི་རྣམ་ཐར་དང་རྟོགས་བརྗོད། ཆོས་འབྱུང་གི་ཡི་གེ་དེ་འདྲ་མ་ཡིན་པ་དང་། དེང་གི་བོད་མིས་བོད་མི་སྡུག་ལ་སྦྱོར་བྱེད་ཀྱི་རྙེད་ གྲགས་བདེ་བསྟོད་ཀྱིས་བཏེགས་པའི“ཞིབ་འཇུག་བྱ་གཞི”དང“ལས་གཞི་རྣམ་ གྲངས”བསྒྲིགས་པའི་ཡི་གེ་དེ་འདྲའང་མ་ཡིན་ལ། དེང་གི་བོད་མིས་བོད་མི་བཟི་སྦྲིད་གཏོང་བའི་ངག་ཚིག་གསོག་གསོབ་སྤུངས་པའི་ ལྗགས་རྩོམ་དང་བརྩམས་ཆོས་ཀྱི་ཡི་གེ་དེ་འདྲའང་མ་ཡིན་པ་དྲན་པས། ལྷག་ཏུ་དགའ་བའི་ཚོར་པ་རྒྱས་པ་བཅས་སོ།།

གཉིས་པ། སྐྱོ་བ་དམ་དྲག་ལྕགས་ཐག་དགུ་སྒྲོག

རང་དབང་དང་འདྲ་མཉམ། ཁེ་དབང་དང་དམངས་གཙོ་སོགས་འདུས་པའི་ཡོངས་ཁྱབ་རིན་ཐང་ནི་ད་ལྟའི་འཛམ་གླིང་སྒང་ འདིའི་རྒྱལ་ཁབ་དང་ས་ཁུལ། མི་རིགས་ཀུན་གྱི་གཞི་རྩའི་ལྟ་གྲུབ་ཅིག་དང་མཐར་ཐུག་དམིགས་ཡུལ་ཞིག་ཏུ་ཆགས་ འདུག གཞི་རྩའི་ལྟ་གྲུབ་དེ་སྐྱེ་བོ་ཀུན་ལ་མི་འཚམ་པ་མེད་པ་དང་མཆོག་ཏུ་གྱུར་ཅིང་བླ་ ན་མེད་པའི་རིན་ཐང་ཞིག་ཏུ་ལྟ་བས་དེ་ལ་ཡོངས་ཁྱབ་རིན་ཐང་ངམ་ཀུན་འཚམ་རིན་ཐང་ ཞེས་སུ་འབོད། མི་ཡུལ་གྱི་མངོན་མཐོ་ངེས་ལེགས་དང་མྱང་འདས་ཞི་བ་ལྟ་བུའི་མཐར་ཐུག་གི་དམིགས་ ཡུལ་དེར་བགྲོད་ཕྱིར། ཁྱིམ་སྲིད་ཀྱི་གོ་རྟོགས་སད་པ་དང་མི་ཚུལ་གྱི་བློ་རིག་རྒྱས་པའི་མི་རྣམས་ཀྱིས། མི་སྒེར་གྱི་ངོས་ནས་སམ་ཐུན་མོང་གི་ངོས་ནས་སམ་ཤོག་སྡེའི་ངོས་ནས་སམ་སྤྱི་ གཞུང་གི་ངོས་བཅས་གང་རུང་ནས་རིན་ཐང་དེ་རྣམས་དོན་གཉེར་དང་འཐོབ་སྙེག བརྩོན་ལེན་བྱེད་ཅིང་། ཐ་ན་ཤི་གསོན་གྱི་འཐབ་རྩོད་ཀྱང་མི་རབས་ནས་མི་རབས་བར་བྱེད་པ་རེད། དེ་ཡང་ཡོངས་ཁྱབ་རིན་ཐང་དེ་རྣམས་མཆོག་གྱུར་དུ་ རྩི་བའི་ལམ་ལུགས་ལ་དམངས་གཙོའི་ལམ་ལུགས་ཟེར་བ་དང་། ཡོངས་ཁྱབ་རིན་ཐང་དེ་རྣམས་སྲུང་སྐྱོབ་བྱེད་པའི་སྲིད་གཞུང་ལ་དམངས་གཙོའི་སྲིད་ གཞུང་དུ་འབོད། ཁོང་ཚོས་ཁྲིམས་ཀྱི་མདུན་དུ་མི་བུ་ཐམས་ཅད་འདྲ་མཉམ་ཡིན་པ་དང་། མངའ་དབང་དམངས་ལ་བདག་པ། སྤྱི་སྙོམས་རིས་མེད་ཀྱི་འོས་བསྡུ། དབང་དབྱེ་ཚད་སྙོམས། མང་མོས་ཉུང་གིས་བརྩི་ཞིང་ཉུང་མོས་མང་གིས་སྲུང་བ། མི་རིགས་རང་ཐག་རང་གཅོད་སོགས་དམངས་གཙོའི་རྩ་དོན་ལས་འདའ་བ་མེད་པར་མི་ལུས་རང་ དབང་དང་། སྨྲ་བརྗོད་རང་དབང་། དད་མོས་རང་དབང་། འདུ་འཛོམས་རང་དབང་། ཤོག་སྒྲིལ་རང་དབང་། དབུལ་ཕོངས་མྱོང་མི་དགོས་པའི་རང་དབང་། འཇིགས་སྐྲག་མྱོང་མི་དགོས་པའི་རང་དབང་སོགས་རང་དབང་གི་རིགས་དང་། མི་བུའི་ཚེ་སྲོག་འདྲ་མཉམ་དང་། མི་བུའི་རྩིས་ཐང་འདྲ་མཉམ། མི་བུའི་མི་གཞི་འདྲ་མཉམ། རྒྱུ་ནོར་ཐོབ་ཐང་འདྲ་མཉམ་སོགས་འདྲ་མཉམ་གྱི་རིགས་རྣམས་ཁ་ཙམ་དང་ཡི་གེ་ཙམ་མ་ ཡིན་པར་བརྩི་འཇོག་དང་ཕྱག་བསྟར་གནང་དང་གནང་བཞིན་པ་དང་། དམངས་གཙོ་དམངས་གཙོ་ཟེར་བའང་ལམ་ལུགས་དང་སྲིད་ལུགས་དེ་འདྲའི་སྒང་ནས་མི་བུ་སོ་ སོའི་ཐོབ་ཐང་འདི་རྣམས་སྲུང་སྐྱོབ་དང་ཁག་ཐེག་བྱེད་པ་ལས་མ་འདས། ཡོངས་ཁྱབ་རིན་ཐང་དུ་སོང་བའི་ཐོབ་ཐང་དེ་རྣམས་ནི་མི་རྣམས་ལ་ལྷན་སྐྱེས་སུ་མངའ་ བ་ཞིག་དང་། ཕན་ཚུན་གནོད་འཚེ་དང་བཤུག་སྤྲོད་མི་རུང་བ་ཞིག་ཡིན་ཕྱིར། དམངས་གཙོའི་ལམ་ལུགས་སུ་ཕྱིན་པའི་ཡུལ་གྲུ་ཁག་ཏུ་དེ་རྣམས་མིག་འབྲས་བཞིན་སྲུང་ ཞིང་ཞི་བདེ་མཐུན་འགྲིག་གི་དཔལ་ལ་སྤྱོད་པ་རེད། ཡང་ལྟོས་ས་ལྟོས་འཇོག་གིས་བཤད་ན། ཁྱིམ་སྲིད་འཇིག་རྟེན་གཉེར་བའི་མི་རྣམས་ལ་ཡོངས་ཁྱབ་རིན་ཐང་གི་གོ་རྟོགས་སད་ དེ། སོ་སོས་རིན་ཐང་དེ་རྣམས་འཐོབ་སྙེག་དང་བརྩོན་ལེན་བྱས་པའི་ འབྲས་བུར། སོ་སོའི་སྲིད་གཞུང་དང་རྒྱལ་ཁབ་གང་ཡང“ངན་པ་ཤ་སྟག་མ་ཡིན་པའི་ལམ་ལུགས”(ཆུར་ ཆིལ་གྱི་གསུང་།ཆུར་ཆིལ(W•L•S•Churchill,丘吉尔, 1874-1965) 1940-1945བར་དང་། 1951-1955བར་གྱི་དབྱིན་ཇིའི་སྲིད་བློན)ཏེ་དམངས་གཙོའི་ལམ་ལུགས་སུ་ཕྱིན་པ་ དང་། དམངས་གཙོའི་ལམ་ལུགས་དེས་སླར་ཡང་སྤྱི་དམངས་ཀུན་གྱི་ཐོབ་ཐང་མཐའ་དག་འགན་ལེན་ ཁུར་འཁྱེར་བྱེད་པ་རེད། དེ་འདྲའི་དམངས་གཙོའི་ལམ་ལུགས་དེའི་མགོ་ཁུངས་ནི་ སྤྱི་ལོ་སྔོན་གྱི་གནའ་བོའི་ཀེ་རི་སེའི་སྐབས་སུ་གཏུགས་ཀྱི་འདུག མིའི་རིགས་ལ་མཚོན་ན་དེ་ནི་དམངས་གཙོའི་ས་བོན་ཙམ་ལས་ཡོངས་ལ་མ་ཁྱབ་པས་ན། ཡིན་ངོ་མ་ནི་མི་ལོ་ཉིས་སྟོང་ལྷག་གི་རྗེས་ཏེ། སྤྱི་ལོའི་དུས་རབས17པའི་ ནང་བྱུང་བའི《ཐོབ་ཐང་ཁྲིམས་འཆར》(དབྱིན་ ཇི། 1689ལོ)བཀོད་ཁྱབ་བཏང་བ་ལས་ དང་། སྤྱི་ལོའི་དུས་རབས18པའི་ནང་བྱུང་བའི《རང་ བཙན་གསལ་བསྒྲགས》(ཨ་རི། 1776ལོ)བཀོད་ཁྱབ་བྱུང་བ་ལས་དང་། ཡང་དུས་རབས་དེར་བྱུང་བའི《མི་བུའི་ཐོབ་ཐང་གསལ་བསྒྲགས》(ཧྥ་ རན་སི། 1789ལོ)བཀོད་ཁྱབ་བྱུང་བ་ སོགས་ལས་མི་བུའི་ཐོབ་ཐང་སྲུང་བའི་སྲོལ་དེའི་རྩ་བ་ཚུགས་ཤིང་ཡན་ལག་རྒྱས་ཏེ། སྤྱི་ལོའི་དུས་རབས20པར་སླེབས་པ་ན། མཉམ་འབྲེལ་རྒྱལ་ཚོགས་ཀྱི《འཛམ་ གླིང་མི་བུའི་ཐོབ་ཐང་གསལ་བསྒྲགས》(1948ལོའི་ ཟླ12པའི་ཚེས10ཉིན)སྤེལ་པར། འདྲ་མཉམ་དང་རང་དབང་སོགས་མི་བུའི་གཞི་རྩའི་ཐོབ་ཐང་རྣམས་སྲུང་བའི“……འཛམ་གླིང་ མི་བུའི་ཐོབ་ཐང་གསལ་བསྒྲགས་ནི། མི་དམངས་ཡོངས་དང་རྒྱལ་ཁབ་ཡོངས་ཀྱིས་ཧུར་བརྩོན་དོན་འཁྱོལ་བྱ་རྒྱུའི་སྤྱི་ མཐུན་ཚད་གཞི་ཡིན། མི་བུ་སོ་སོ་དང་སྤྱི་ཚོགས་སྒྲིག་གཞི་སོ་སོས་གསལ་བསྒྲགས་ཀྱི་དོན་རྣམས་རྟག་ ཏུ་ཡིད་ལ་བཅགས་ཏེ། བསླབ་བྱ་དང་སློབ་གསོའི་ལམ་ནས་ཐོབ་ཐང་དང་རང་དབང་ལ་ བརྩི་བཀུར་བྱ་བའི་རེ་བ་ཡོད་ཅིང་། རྒྱལ་ཁབ་དང་རྒྱལ་སྤྱིའི་བྱེད་ཐབས་རིམ་ཅན་དུ་སྤྱད་པ་ལ་བརྟེན་ནས། ཐོབ་ཐང་དང་རང་དབང་འདི་དག་ཚོགས་ཞུགས་རྒྱལ་ཁབ་གང་ཡིན་གྱི་མི་དམངས་དང་གང་དེའི་ བདག་སྐྱོང་དོ་དམ་དུ་གནས་པའི་མི་དམངས་ཀྱི་ཁྲོད་དུ་ཡོངས་ཁྱབ་བརྩི་འཇོག་དང་ རྩིས་འགྲོ་ཕྱག་བསྟར་བྱ་ བའོ”ཞེས་སོགས་སྐྱེ་བོ་ཀུན་གྱི་མི་ ཚེའི་འདོད་མོས་གཞི་གཅིག་ཏུ་བབས་པའི་ཡོངས་ཁྱབ་རིན་ཐང་གི་གནད་གང་མང་ཞིག་རྒྱལ་ སྤྱིའི་སྒང་ལ་ཁད་དང་ཡུན་གྱིས་སྒྲོགས་སྦྱངས་བྱས་པ་ལས་དང་། ལྷག་པར་དུ། 《འཛམ་གླིང་མི་བུའི་ཐོབ་ཐང་གསལ་བསྒྲགས》ཀྱི་ བསམ་མི་ཁྱབ་པའི་ཐུགས་རྗེ་ལས། མི་རྣམས་ལ་ཡོངས་ཁྱབ་རིན་ཐང་གི་གོ་རྟོགས་ཡོངས་ཁྱབ་ཏུ་སད་ནི་ཡིན་གྱི་རེད། དེའི་རྐྱེན་ལས་འཛམ་གླིང་སྒང་འདིའི་སྐྱེ་བོ་གང་ཇི་སྙེད་ཅིག་དང་ཚེ་སྲོག་གང་ ཇི་སྙེད་ཅིག་དབུལ་ཕོངས་ཀྱི་སྡུག་བསྔལ་དང་། འཇིགས་སྐྲག་གི་སྡུག་བསྔལ། དུས་མིན་འཆི་བའི་སྡུག་བསྔལ་བཅས་ལས་བསྐྱབས་ཡོད་པ་རྗེས་སུ་དཔགས་པས་ཤེས་ནུས། འཛམ་གླིང་སྒང་འདིར་ད་ལྟ་ལ་ཐུག་གི་བར་དུ། རིན་ཐང་དེ་དག་བརྩི་འཇོག་དང་ཕྱག་བསྟར་གནང་མུས་ཀྱི་སྲིད་གཞུང་ནི119ཡོད་ པར་བཤད་དེ། ཨ་རིའི་ཕྱི་ཕྱོགས་སྲིད་ཇུས་ཀྱི་ཆེད་མཁས་མན་ཏེལ་པོམ་(M.Mandelbaum)གྱིས། 1900ལོར། དམངས་གཙོའི་རྒྱལ་ཁབ་ཏུ་རྩི་རུང་བ10ཙམ་ ལས་མེད་ཅིང་། དུས་རབས20པའི་དུས་དཀྱིལ་དུ། དམངས་གཙོའི་རྒྱལ་ཁབ་ཀྱི་ཁ་གྲངས30ལ་འཕར་ཡོད། དེའི་རྗེས་ཀྱི་མི་ལོ25རིང་ ལ་གྲངས་ཀ་དེར་འགྱུར་བ་བྱུང་མེད། འོན་ཀྱང2005ལོར་སླེབས་ཚེ། འཛམ་གླིང་ཡོངས་ཀྱི་རྒྱལ་ཁབ190ལས་རྒྱལ་ཁབ119ནི་དམངས་གཙོའི་རྒྱལ་ཁབ་ ཀྱི་གྲལ་དུ་ཕྱིན་ཡོད་པ་རེད། ཅེས་གསུངས་པ་ནང་བཞིན་དང་། དེར་ད་དུང2006ལོར་ དམངས་གཙོའི་ལམ་ནས་རང་བཙན་བྱས་ཤིང་དམངས་གཙོའི་རྒྱལ་ཁབ་ཏུ་ཆགས་པའི་མོང་ཐེ་ནེ་ ཀེ་རོ(Montenegro,རྒྱ་ ནག་སྐད་དུ黑山国རུ་ འབོད་པ)དང་། ད་ལོ་སྟེ2008ལོར་རང་བཙན་བྱུང་བའི་དམངས་གཙོའི་རྒྱལ་ཁབ་ཁོ་ སོ་ཝ(Kosova)དང་། ཡང་ད་ལོར་བཀས་བཀོད་རྒྱུད་འཛིན་གྱི་རྒྱལ་པོས་སྣེ་ཁྲིད་དེ་དམངས་གཙོར་ཕྱིན་ པའི་རང་རེའི་ཁྱིམ་མཚེས་དང་རིག་གནས་བསམ་བློ་རྒྱུད་གཅིག་པ་སྟེ་འབྲུག་རྒྱལ་ཁབ་ སོགས་གྲངས་ཀ་དེའི་ནང་ལ་ཚུད་ཡོད་པ་མ་རེད། དེ་དག་བགྲངས་ཏེ་བརྩིས་ན་ད་ལྟའི་འཛམ་གླིང་སྒང་འདིར་དམངས་གཙོར་ཕྱིན་པའི་རྒྱལ་ ཁབ་ནི62%ལྷག་ཡོད་འདུག དེའི་ཕྱིར། ཡོངས་ཁྱབ་རིན་ཐང་བརྩི་བའི་དམངས་གཙོའི་ལམ་ལུགས་དེ་ནི་ཕྱིར་མི་ལྡོག་པའི་ལམ་ ལུགས་ཤིག་དང་། ཡོངས་ཁྱབ་རིན་ཐང་བརྩི་བའི་དམངས་གཙོའི་སྲིད་ལུགས་དེ་ནི་རྒྱུགས་ཆེ་བའི་སྲིད་ ལུགས་ཤིག་ཡིན་པ་སུ་ལའང་ནམ་ལངས་ཉི་ཤར་རེད། གང་ལྟར། གོང་དུ་སོང་བའི་ཡོངས་ཁྱབ་རིན་ཐང་སྲུང་བའི་གསལ་བསྒྲགས་དེ་དང་དེ་ལྟ་བུ་ལ་ རྒྱལ་ཁབ་གང་རུང་ཞིག་གི་ཁྲིམས་ནང་བཞིན་གྱི་བཙན་ལྗིད་དང་དབང་གྲགས་མེད་ནའང་། ཐོབ་ཐང་དེ་སོགས་ནི་མི་བུ་སོ་སོར་ཀུན་ཁྱབ་ཡོངས་སྤྱོད་ཅིག་དང་རེ་དོགས་ཐོབ་ ཤོར་མེད་པའི་གདོད་མ་ལྷན་སྐྱེས་ཀྱི་ཆོས་སུ་སོང་གཤིས། “མི་བུའི་ཐོབ་ཐང་ནི་རྒྱལ་ཁབ་ཀྱི་མངའ་དབང་ལས་མཐོ”(ཧ་ཝེལ་གྱི་གསུང་། ཧ་ཝེལ(Vaclav Havel,瓦茨拉夫•哈维尔,1936-)1993-2002 བར་གྱི་ཅེ་ཁེ་སྤྱི་མཐུན་རྒྱལ་ཁབ་ཀྱི་སྲིད་འཛིན།) བའི་ལྟ་བ་ཆགས་ཤིང་། མི་ཚེའི་གོ་རྟོགས་སད་པའི་མི་སྒེར་རྣམས་དང་གནས་ལུགས་རྒྱུ་འབྲས་བརྩི་བའི་ སྲིད་གཞུང་ཀུན་གྱིས་སོ་སོའི་ཡོངས་ཁྱབ་རིན་ཐང་དེ་རྣམས་ཚེ་སྲོག་དང་ལྷན་དུ་ མིག་འབྲས་བཞིན་སྲུང་བར་མ་ཟད། ཡུལ་གྲུ་གཞན་དང་གཞན་ལའང་སྒྲོགས་སྦྱངས་དང་སྐུལ་སྤེལ་བྱེད་པ་རེད། དེ་སོགས་ལས་ང་ཚོས་ཤེས་ཐུབ་པ་ནི། ཡོངས་ཁྱབ་རིན་ཐང་དེ་ད་ལྟའི་ཆ་ལ་འགྲོ་བ་མིའི་རིགས་ཀྱི་སྤྱི་ཚོགས་ཀྱི་ཆེས་ གཞི་རྩ་དང་ཆེས་རྩ་དོན་དུ་གྱུར་པའི་རིན་ཐང་ཞིག་ཏུ་ཆགས་འདུག་པ་དེ་རེད། ཡིན་ནའང་། འཛམ་གླིང་སྒང་འདིར་ད་ལྟའི་དུས་ནའང་འགྲོ་བ་མིའི་ཡོངས་ཁྱབ་རིན་ཐང་རྣམས་སྣང་ ཆུང་རྡོག་བརྫིས་དང་རྩིས་མེད་རྡོག་རོལ་གཏོང་བའི་སྲིད་གཞུང་དང་སྲིད་ཚོགས (སྲིད་དོན་ཚོགས་པ་བསྡུས་པ)ཡོད་པ་དང་། མི་རིགས་གང་རུང་ཞིག་གིས་མི་རིགས་གཞན་གང་རུང་ཞིག་གི་ས་ཁོངས་བཙན་འཛུལ་དང་མི་ རྣམས་བསམ་བཞིན་སྡུག་ལ་སྦྱོར་བའང་ཡོད་པ་རེད། ཡང་ཁ་ལ་དམངས་གཙོ(མི་དམངས་དམངས་གཙོའི་སྲིད་དབང་སྒེར་འཛིན་ཟེར་བ་ སོགས)ཐོགས་ཏེ་དོན་ལ་རང་རིགས་མ་ ཡིན་པའི་གཞན་རིགས་ཚར་གཅོད་དང་། བཏང་འཛིན། དབང་དུ་སྒྱུར་བའི་དབང་སྡེམ་སྒེར་གཅོད་ཀྱི་སྲིད་གཞུང་དང་སྲིད་ཚོགས་ཀྱང་མི་ ཉུང་བ་ཞིག་འདུག ཁྱད་པར་དུ་རྒྱལ་ཁབ་ཀྱི་མངའ་དབང་ནི་མི་བུའི་ཐོབ་ཐང་ལས་ཀྱང་རྩིས་ཆེ་བར་རློམ་ སྟེ། རྒྱལ་ཁབ་ཀྱི་མངའ་དབང་གི་ཕྱིར་དུ་འགྲོ་མིའི་ཡོངས་ཁྱབ་རིན་ཐང་ལ་ཅི་མི་སྙམ་ ཞིང་། དེ་དག་རྩོད་མཁན་དང་སྒྲོག་མཁན་རྣམས་རེ་རེ་བཞིན་དམར་གསོད་དང་རྨེག་མེད་བཟོ་ མཁན་གྱི་སྲིད་གཞུང་དང་སྲིད་ཚོགས་ཀྱང་གང་སར་མཐོང་ཐོས་འབྱུང་། བོད་རྣམས་ནི་ཏག་ཏག་དེ་འདྲའི་གཞན་དབང་གནས་བབ་ཏུ་ཡོད་ཅིང་། ཁྱིམ་སྲིད་ཀྱི་འདུ་ཤེས་སྤངས་ཏེ་ཡུན་རིང་ཕྱིན་པ་དང་། ས་ཁོངས་དང་མི་རིགས། མངའ་དབང་གི་འདུ་ཤེས་མེད་པར་མ་ཟད། རང་དབང་དང་འདྲ་མཉམ་སོགས་ཡོངས་ཁྱབ་རིན་ཐང་གི་ལྟ་ཚུལ་དེ་བས་ཀྱང་ཡོད་མ་མྱོང་ ཕྱིར། དེ་འདྲའི་སྒེར་གཅོད་སྲིད་ལུགས་ཀྱི་དབང་སྒྱུར་འོག་ཚུད་དེ་དུས་རབས་ཕྱེད་ཅིག་ ཕྱིན་ཡོད་པ་རེད། སྤྱིར་བཤད་ན། འཛམ་གླིང་འདིར་ས་ཁོངས་དང་མི་རིགས་ཀྱི་ཁེ་ཕན་བརྩད་དེ་ཚེ་སྲོག་ཁྲི་སྟོང་མང་ པོ་གོད་ཆག་ཏུ་ཕྱིན་པ་ཡོད་ཅིང་། ཡོངས་ཁྱབ་རིན་ཐང་བརྩད་དེ་ཁྱོད་ཤི་ང་གསོན་གྱི་འཐབ་རྩོད་བྱས་པའང་ ཡོད་འདུག ཐོབ་ཐང་དང་རིན་ཐང་དེ་སོགས་བརྩོན་ལེན་བྱ་ཕྱིར། མི་རིགས་མང་པོ་ཞིག་གིས་སྔོན་ཆད་འཐབ་རྩོད་ཡུན་རིང་བྱས་མཐར་རང་དབང་གི་རྒྱལ་ས་ ཟིན་པའི་རྒྱལ་ཁ་ལོན་པ་ཡོད་པ་ནང་བཞིན། ད་ལྟར་མུ་མཐུད་འཐབ་རྩོད་བྱེད་ཀྱིན་པའི་མི་རིགས་ཀྱང་གང་མང་ཡོད་པ་རེད། མི་རིགས་སོ་སོར་རང་དབང་འཐོབ་སྙེག་གི་སྲིད་ཀྱི་གོ་རྟོགས་སད་པའི་བྱུང་རབས་ ཀྱི་ངོས་ནས་བལྟས་ན། བོད་རྣམས་ནི་རྟོགས་སད་ཆེས་དལ་ཞིང་ངེས་ཤེས་ཆེས་འཕྱིས་ལ་སྒབ་ཟོར་ཆེས་ལྕི་བ། ཤིན་ཏུ་རྗེས་ལ་ཕྱིན་པའི་རིགས་ཤིག་སྟེ། སྲིད་ཀྱི་གོ་རྟོགས་སད་སྔ་བའི་མི་བུའི་རིགས་དང་བསྡུར་ན། བོད་རྣམས་ནི་དབང་རྟུལ་གྱི་གླེན་ལྐུགས་ཇི་བཞིན་སོང་འདུག དེ་ལྟ་ནའང་། ཕྱི་སྨིན་ལ་ནང་མ་སྨིན་པ་ལྟ་བུའི་མི་རིགས་སམ། ཁྱོན་ཡོངས་ནས་ནི་ད་དུང་རང་བྱུང་གི་མི་བུ་ནས་སྤྱི་ཚོགས་ཀྱི་མི་བུ་ལ་ཆགས་མེད་ པའི་མི་རིགས་འདིས། དུས་རབས་ཉེར་གཅིག་པའི་དུས་མགོར་སླེབས་ཚེ་ད་གཟོད་རང་དབང་དང་འདྲ་མཉམ་སོགས་ ཀྱི་ངེས་ཤེས་རྙེད་དེ་ཐོབ་ཐང་དང་མངའ་དབང་རྩོད་ཤེས་བྱུང་བ་ནི་ དགའ་དགོས་ལ་སྤྲོ་འོས་པའི་གནས་ཡིན་པ་ས་བཅད་དང་པོའི་ནང་ལ་བཤད་སོང་བ་ལྟར་དང་། སྐྱོ་ཆེ་བ་ནི་ཆོས་དང་ཆོས་ལུགས་ཀྱི་རྨི་ལམ་ལྟ་བུའི་འཇིག་རྟེན་ལ་འཁྱམས་ཏེ་ད་ རག་བར་གཉིད་ལས་མ་སད་པའི་ཚུལ་དང་། དེ་བས་ཀྱང་སད་འཕྱིས་པའི་དུས་སྐབས་འདིར། ཡོད་ཚད་གཏུམ་དབང་ཚད་མེད་ཆབ་སྲིད(僭主政治) ཀྱི་གཞན་དབང་དུ་གྱུར་ཅིང་། དེ་ཚོའི་སྒེར་གཅོད་གཏུམ་དྲག་དང་ཁ་གཏད་བཅག་སྟེ་མངའ་དབང་དང་ཐོབ་ཐང་རྩོད་དུས། སྣོད་བཅུད་ཚེ་སྲོག་ཁྲི་མ་འབུམ་གྱི་རིན་དོད་མི་འདོད་བཞིན་འབུལ་དགོས་འདུག་པ་ འདི་ཤིན་ཏུ་རབ་ཏུ་ཆེས་ཆེར་ཡིད་སྐྱོ་བའི་གནས་རེད། ད་ནི་འུ་ཚོས་སྔ་མ་རྣམས་ཀྱིས་ཤེས་མ་འདོད་པའི་ རྒྱུན་ཤེས་གང་མང་ཞིག་ངེས་པར་དུ་ཤེས་དགོས་པའི་དུས་ལ་བབས་འདུག་སྟེ། ལོ་རྒྱུས་ཕྱིར་རྟོག་དང་། རིག་གནས་དགག་སྒྲུབ། ཆབ་སྲིད་ངེས་ཤེས། འཚོ་གནས་ཐབས་རྩལ་སོགས་ལ་བསམ་གཞིག་དང་ཤེས་རྟོགས་བྱ་བ་གལ་ ཆེན་པོ་རེད། དེ་ལས་སྐབས་སུ་བབས་པ་ནི་ཆབ་སྲིད་ངེས་ཤེས་ཀྱི་ཆ་ཤས་ཤིག་སྟེ། དབང་མཐའ་རིང་ལུགས་དང་སྒེར་གཅོད་རིང་ལུགས་ཀྱི་གནས་ཚུལ་གང་རུང་ཞིག་ཤེས་དགོས་ པ་དེ་རེད། སྔ་མ་རྣམས་ཀྱིས“གོང་མ”ཞེས་འབོད་པ་དང་མང་ཚོགས་ཕལ་གྱིས“གོང་མ་ཚང”ཞེས་འབོད་པ་ ནི་དོན་གྱིས་གཅིག་ཆོད་སྒེར་གཅོད(独裁专制)དང་དབང་མཐའ་སྒེར་གཅོད་རེད་དེ། འདིར་གནད་སྟོན་ཕྱིར་ཅུང་ཟད་བཤད་ན། དབང་མཐའ་ སྒེར་གཅོད་རིང་ལུགས་ཀྱི་ཁྱད་ཆོས། དབང་མཐའ་སྒེར་གཅོད་རིང་ལུགས་ནི་རྒྱ་ཡིག极权专制主义ཞེས་ པའི་འགྱུར་ཏེ། དེ་ནི་དབང་མཐའ་རིང་ལུགས་དང་སྒེར་གཅོད་རིང་ལུགས་ཀྱི་བསྡུས་ཚིག་ཡིན། འགྱུར་གཞན་དུ་དབང་སྡེམ་རིང་ལུགས་སུའང་མཐོང་བའི་དབང་མཐའ་རིང་ལུགས་ཞེས་པ་ནི་ དབང་ཆ་ཐམས་ཅད་གཅིག་ཏུ་བསྡུས་ཤིང་བཟླུམས་ཏེ་བསྡོམས་ནས་མི་བུ་གཅིག་དང་ཚོགས་པ་ གཅིག་གང་རུང་གིས་སྒེར་གཅོད་བྱེད་པའི་བསམ་བློ་དང་ལྟ་གྲུབ་བམ་རིང་ལུགས་དང་ ལྡན་པའི་དེང་རབས་སྲིད་ལུགས་རིགས་ཤིག་རེད། སྲིད་ལུགས་གང་དེ་ལ་ནི་གཅིག་ཏུ་བསྡུས་པའི་དབང་ཆ་གང་དེས་མི་རྣམས་ཀྱི་ལུས་ངག་ ཡིད་གསུམ་ཐམས་ཅད་བསྡོམས་ཤིང་སྤྱི་ཚོགས་ཧྲིལ་པོར་མ་ཁྱབ་པ་མེད་པ་ཞིག་རེད། དབང་མཐའ་རིང་ལུགས་ཀྱི་སྲིད་གཞུང་གིས་ཆབ་སྲིད་དང་དཔལ་འབྱོར། རིག་གནས་ཀྱི་ལས་སྒོ་ཀུན་ལ་སྒེར་གཅོད་བཏང་འཛིན་བྱེད་པར་མ་ཟད། ད་དུང་མི་རྣམས་ཀྱི་བློ་གྲོས་དང་དད་པ་ལའང་བཏང་འཛིན་བྱེད་ཅིང་། དེ་ཡང་དྲག་ཤུལ་ལ་བརྟེན་ནས་བཙན་དབང་སྒྱུར་བའི་དབང་མཐར་ལྷུང་བ་ཞིག་གོ། སྒེར་གཅོད་རིང་ལུགས་ཞེས་པ་ནི་དབང་སྒྱུར་པ་རང་ཁོ་ནའི་འདོད་པ་ལྟར་བརྒྱ་ཁ་ གཅིག་གཅོད་ཀྱིས་ཡོད་ཚད་ཁ་ལོ་སྒྱུར་བའི་ལྟ་གྲུབ་དབང་བཙན་པ་ཞིག་སྟེ་དེ་གཉིས་ བསྡུས་པས་དབང་མཐའ་སྒེར་གཅོད་དུ་གྲུབ་བོ།། དེ་ལ་རྒྱ་ནག་གི་མཁས་པ་ཆེན་པོ་ཧུའུ་ཧྲིས་ཁྱད་ཆོས་ཉི་ཤུ་བགྲངས་པ་ནི། 1. རྒྱལ་ ཁབ་རིང་ལུགས་ཀྱི་བློ་སྣང་གུ་དོག་པོ་གང་དེ་ཆོས་ལུགས་དད་པའི་ཚད་དུ་བསྐྱོན་པ། 2. དམག་དཔུང་བཞིན་ཚ་གཅུན་ཆེ་བའི་སྲིད་ཚོགས་ཤིག་གིས་རྒྱལ་ཁབ་ཀྱི་སྲིད་དབང་འཛིན་པ། 3. སྲིད་གཞུང་ལ་མི་མཐུན་སྒྲོག་པའི་བསམ་འཆར་ཡོད་རྒུ་བཙན་སྡོམ་གཏན་འགོག་བྱེད་པ། 4. ཆོས་ ལུགས་དད་པ་ནི་རྒྱལ་ཁབ་རིང་ལུགས་ཀྱི་དད་པ་ལས་དམན་པ་བཟོ་བ། 5. “གཙོ་ འཛིན”ལྷ་རུ་བཀུར་བ་དང་། དེ་ཉིད་དད་ཡུལ་ཀུན་ལས་མཆོག་ཏུ་རློམ་པ། 6.དཔྱོད་ ཤེས་དང་ཤེས་བྱ་ལ་རྒོལ་བའི་ལས་སྤེལ་བ་དང་། ཤེས་དམན་གྱི་མང་ཚོགས་ལ་ཁ་གསག་དང་མགོ་སྐོར་གཏོང་བ། ཟོལ་མེད་དྲང་གཞག་གི་བསམ་བློ་ལ་ཉེས་ཆད་དྲག་པོ་གཅོད་པ། 7.དཔེ་ ཆ་མེད་བརླག་བཟོ་བ་དང་། ལོ་རྒྱུས་དང་ཚན་རིག་ལས་བྱུང་བའི་བདེན་པ་ལ་ལོག་འགྲེལ་བྱེད་པ། 8. བདེན་པ་ཁོ་ན་འཚོལ་བའི་ཚན་རིག་དང་ཤེས་རིག་རྩིས་མེད་གཏོང་བ། 9. རྩོད་ གླེང་རྩད་བསྡུར་གྱི་ཚབ་དེ་ཧམ་ཤེད་བཙན་ཆོད་ཀྱིས་བྱེད་པ་དང་། སྲིད་ཚོགས་ཀྱིས་གསར་འགྱུར་ལ་བཏང་འཛིན་བྱེད་པ། 10.མི་ དམངས་རྣམས་རིག་གནས་དང་བརྡ་འཕྲིན་ཐོས་མེད་ཁེར་རྐྱང་དུ་འཕུད་པ་དང་། ཕྱི་ཕྱོགས་ཀྱི་དངོས་ཡོད་གནས་ཚུལ་ཤེས་རྟོགས་མེད་པའི་རྒྱ་འདེབས་པ། 11. སྲིད་ཚོགས་ཀྱིས་སྒྱུ་རྩལ་དང་རིག་གནས་ཡོད་རྒུ་ལ་དབང་སྒྱུར་བ། 12. ཆབ་ སྲིད་ཀྱི་འདུན་མོས་གཏོར་བརླག་བྱེད་ཅིང་། ཟོལ་སྦྱོར་དང་རྫུ་བཟང་གིས་མི་དམངས་མགོ་རྨོངས་པར་བྱེད་པ། 13. སྲིད་གཞུང་གིས་འཆར་གཞི་དང་བཅས་ནག་ཉེས་མངོན་བསྟར་སྦྱོར་བ། 14.མི་ དམངས་སྐུལ་སློང་གིས“མི་དམངས་སྤྱི་དགྲ”རུ་བཏགས་པ་དག་ལ་མ་ཉེས་ཁག་གཡོགས་དང་ མནར་གཅོད་སྡུག་པོ་གཏོང་བ། 15.དམུ་ རྒོད་ཆོས་ཅན་གྱི་ལྕགས་ཐག་ལག་སྦྲེལ་ཁྲིམས་ལུགས་སླར་གསོ་བྱས་ཏེ“མི་ དམངས་སྤྱི་དགྲ”རུ་བཏགས་པ་གང་གི་ཉེ་དུ་དང་བཅས་པར་ལྟ་ཕྱོགས་འཆང་བ། 16.ནམ་ ཞག་རྒྱུན་གཏན་གྱི་དམག་འཁྲུག་གྲ་སྒྲིག་གིས་མི་དམངས་ཐམས་ཅད་དམག་དོན་ཅན་དུ་བཟོ་བ། 17. ཐབས་ ངན་སྣ་དགུ་སྤྱད་དེ་མི་གྲངས་ཇེ་མང་དུ་གཏོང་བ། 18. ལས་བཟོ་གྲལ་རིམ་གྱིས་མ་རྩ་རིང་ལུགས་ལ་གསར་བརྗེ་བྱས་པ་ གང་སར་བྱུང་རྒྱལ་དུ་སྤྱོད་པ། 19. བཟོ་པས་བཟོ་མཚམས་འཇོག་པ་དང་རྒོལ་གཏམ་གཏོང་བ་གཏན་འགོག་དང་། ངལ་རྩོལ་ལས་འགུལ་གང་ཡང་རྩ་གཏོར་གཏོང་བ། 20.བཟོ་ ཞིང་ཚོང་ལས་བཅས་ལས་རིགས་ཀུན་ལ་དབང་སྒྱུར་ཚོགས་པའི་གཙོ་འཛིན་གྱིས་ཁ་ལོ་སྒྱུར་བ་བཅས་སོ།། ཧུའུ་ཧྲིས་ཨ་རིའི་ཆབ་སྲིད་རིག་པ་མཁན་ཞིག་གི་ལྟ་ བ་ཕྱོགས་བསྡུས་ཀྱིས་དབང་མཐའ་སྒེར་གཅོད་རིང་ལུགས་ཀྱི་ཁྱད་ཆོས་ཉི་ཤུ་རུ་ བགྲངས་འདུག་པ་འདི་ནི། 1941ལོར་ཨ་རིའི་སློབ་ཆེན་ཞིག་ཏུ་གཏམ་བཤད་གནང་སྐབས་ གསུངས་པ་དང་། དུས་དེ་ཙ་ན་འཛམ་གླིང་སྒང་གི་དབང་མཐའ་སྒེར་གཅོད་རིང་ལུགས་ཀྱི་ཁྱད་ཆོས་རྣམས་ དེ་ལྟར་དུ་ཡོད་ཚོད་རེད་ལ། ཡུལ་དུས་ཀྱི་དབང་གིས་ཁྱད་ཆོས་འགའ་རེ་འགྱུར་བ་བྱུང་བའང་ཡོད་དེ། དཔེར་ན“ཐབས་ངན་སྣ་དགུ་སྤྱད་དེ་མི་གྲངས་ཇེ་མང་དུ་གཏོང་བ”ལྟ་བུ་ཕྱི་ཕྱིར“ཐབས་ ངན་སྣ་དགུ་སྤྱད་དེ་མི་གྲངས་ཚོད་འཛིན་བྱེད་པ”སྟེ་འཆར་ལྡན་བུ་སྐྱེའི་ཁྲིམས་ བཟོས་ཡོད་པ་ལྟ་བུ་རེད། གང་ལྟར་སྒེར་གཅོད་སྲིད་ལུགས་གང་ལའང་ཁྱད་ཆོས་དེ་དག་ཧ་ལམ་ཚང་བ་ཞིག་ཡིན་ཚོད་ དོ།། དེ་བཞིན་དུ་དབང་མཐའ་སྒེར་གཅོད་རིང་ལུགས་ཀྱི་ དབང་སྒྱུར་ཁྱད་ཆོས་དྲུག་ཏུ་བསྡུ་བའང་ཡོད་དེ། 1.མི་ བུ་རེ་རེ་ངེས་པར་དུ་གུས་རྗེས་འབྲང་དགོས་པའི་དཔོན་སའི་འདུ་ཤེས་འཛིན་སྟངས་ཤིག་ཡོད་པ། 2. མང་ཚོགས་རང་བཞིན་གྱི་སྲིད་ཚོགས་གཅིག་ལས་མེད་པ། 3. སྲིད་ཚོགས་སམ་གསང་བའི་ཉེན་རྟོག་པས་འཇིགས་རུང་དབང་སྒྱུར་བྱེད་པ། 4.མང་ ཚོགས་ཀྱི་གསར་འགྱུར་བརྒྱུད་ལམ་སྒེར་སྡེམ་བྱེད་པ། 5. དེང་རབས་ཀྱི་མི་བུའི་ལུས་སེམས་བཀག་སྡོམ་བྱེད་པའི་ཐབས་རྩལ་མང་བ། 6. དཔལ་ འབྱོར་ཧྲིལ་པོ་དབུས་གཞུང་གིས་བཏང་འཛིན་དང་ཁ་ལོ་སྒྱུར་བ་བཅས་སོ།། གོང་གསལ་ཁྱད་ཆོས་རྒྱས་བསྡུས་དག་ནི་འུ་ཚོར་མྱོང་ བ་ཟབ་པས་འགྲེལ་བཤད་མི་དགོས་པའི་ཚོད་རེད། དབང་མཐའ་སྒེར་གཅོད་རིང་ལུགས་ལ་ཁྱད་ཆོས་དེ་ཙམ་ལས་མེད་པ་ཡིན་ནམ་ཟེར་ན། ཅི་ལ་ཡིན་ཏེ་སྒེར་གཅོད་ཆབ་སྲིད་ལ་དོ་སྣང་དང་ཞིབ་འཇུག་བྱེད་མཁན་རྣམས་ལ་མི་ རེར་དབྱེ་བསྡུ་བྱེད་སྟངས་རེ་ཡོད་ཀྱང་སྲིད། ཁོ་ཚོས་མ་གཞི་ནས“ཕུགས་རྒྱང་རིང་པོའི་དམིགས་འབེན་ལ་དོ་སྣང་མི་བྱེད་པར་འཕྲལ་ སེལ་ཙམ་ལ་དོ་སྣང་བྱེད་པ་དང་། ནད་རྟགས་བཅོས་པ་ཙམ་ལས་ན་རྐྱེན་ངོ་མ་མི་བཅོས་པ། གསར་འགྱུར་ཡག་གྲས་སྤེལ་བ་ལས་ངན་པ་མི་སྤེལ་བར་མ་ཟད། ཐ་ན་དོན་དངོས་ལ་འཁྱོག་བརྗོད་དང་རྫུན་གཏམ་ཤོད་པ། མི་དམངས་ཀྱི་ཁེ་ཕན་ཁ་ལ་ཁྱེར་ནས་སྒེར་གྱི་ཁེ་ཕན་གཉེར་བ”(འབའ་ པ་ཕུན་ཚོགས་དབང་རྒྱལ་གྱི《བོད་མི་གསར་བརྗེ་པ་ཞིག》ལས་ དྲངས།)དང་། ཁོ་ཚོ“ཟང་ཟིང་ལ་དགའ་བ། སླ་འཆོས་ལ་དགའ་བ། བསྟོད་བསྔགས་ལ་དགའ་བ། ཀླན་ཀ་འཚོལ་བར་དགའ་བ། རྙོག་དྲ་བཟོ་བར་དགའ་བ། གང་བྱུང་རྡུང་རྡེག་ལ་དགའ་བ་བཅས”(《ཡིག་འབྲུ་ཁྲི་བདུན་གྱི་སྙན་ཞུ》ལས་ དྲངས།)ཀྱི་ཕྱིར་ཁྱད་ཆོས་ཐམས་ཅད་རྣམ་གྲངས་ཅི་རིགས་སུ་བསྡུ་བ་དཀའ་མོད། ངས་འདི་ནས་འུ་ཚོའི་མྱོང་བའི་ངོས་ནས་ཁྱད་ཆོས་གཉིས་སྣོན་པ་རྒྱག་འདོད་དེ། གཅིག་ནི་སྒེར་གཅོད་དབང་སྒྱུར་པས་མི་བུ་སྒེར་གྱི་མགོ་གནོན་པ་དང་། ཅིག་ཤོས་ནི་དབང་སྒྱུར་པ་རང་རིགས་མ་ཡིན་པའི་རིགས་རྒྱུད་གཞན་དག་ཚར་གཅོད་གཏོང་ བ་དེའོ།། སྨྱུག་འཛིན་པས་མྱོང་བ་ཟབ་པ་རྒྱུ་མཚན་དུ་བྱས་ནས། དབང་མཐའ་སྒེར་གཅོད་རིང་ལུགས་ཀྱི་ཁྱད་ཆོས་དག་རྣམ་གྲངས་ལྔ་ལ་བསྡུས་ཏེ་འདི་ ལྟར་ཡིད་ལ་འཛིན་བདེ་བར་བྱེད་ཀྱི་ཡིན་ཏེ། གཅིག་ནི་ཚོགས་གཅིག་ལུགས་གཅིག་གི་རྩ་དོན་ཅན་ཡིན་པ་དང་། གཉིས་ནི་མི་སྒེར་མགོ་གནོན་གྱི་རང་བཞིན་ཅན་ཡིན་པ། གསུམ་ནི་ངག་རྒྱ་དམངས་འཐོམས་ཀྱི་སྲིད་ཇུས་ཅན་ཡིན་པ། བཞི་ནི་དྲག་ཤུགས་དབང་སྒྱུར་གྱི་ཁྱད་ཆོས་ཅན་ཡིན་པ། ལྔ་ནི་གཞན་རིགས་ཚར་གཅོད་ཀྱི་ཧམ་པ་ཅན་ཡིན་པ་བཅས་སོ།། དེ་ལས་དང་པོ་ནི། ཚོགས་པ་དང་ཤོག་སྡེ་གཞན་དག་སྲིད་དབང་བདག་སྐྱོང་ལ་འཇུག་པའི་གོ་ཐོབ་མི་སྟེར་ ཞིང་ཚོགས་པ་གང་རུང་གཅིག་གིས་ཆབ་སྲིད་སྒེར་གཅོད་བྱེད་པ་དང་། དེས་ཀྱང་མི་བུ་སོ་སོས་གུས་བརྩི་དང་རྗེས་འབྲང་མི་བྱེད་ཐུ་མེད་ཀྱི་འདུ་ཤེས་ འཛིན་སྟངས་སམ་གཞུང་ལུགས་སྣ་གཅིག་རྒྱལ་མཚན་དུ་འཕྱར་ བའམ། ཚོགས་པ་དེ་ཉིད་མ་གཏོགས་ཚོགས་པ་གཞན་རྒྱ་སྡོམ་པ་དང་ལྟ་གྲུབ་གཞན་རྒྱ་སྡོམ་པ་ སྟེ། ཚོགས་པ་གཅིག་དང་རིང་ལུགས་གཅིག་གིས་དབང་ཆ་ཐམས་ཅད་སྒེར་སྡེམ་བྱེད་པའི་རྩ་དོན་ ཅན་ལ་ཟེར། དཔེར་ན། ཚོགས་པའི་དབང་དུ་བཏང་བས་ན་ཙི་ཚོགས་པ་དང་། ཧྥ་ཤི་སི་ཚོགས་པ་དང་། ཐུན་མོང་ཐོན་སྐྱེད་ཚོགས་པ་ལྟ་བུ་དང་། འདུ་ཤེས་འཛིན་སྟངས་སམ་ལྟ་གྲུབ་ཀྱི་དབང་དུ་བཏང་བས་ན་ཙི་རིང་ལུགས་དང་། ཧྥ་ཤི་སི་རིང་ལུགས་དང་། མར་ལེ་རིང་ལུགས་སོགས་རྩ་དོན་དུ་བྱེད་པ་སྟེ་དེ་དག་གིས་རང་དབང་རིང་ལུགས་དང་ མི་སྒེར་རིང་ལུགས་སོགས་ལྟ་གྲུབ་གང་ཡང་འབུར་འཇོམས་དང་རྒྱ་སྡོམ་པ་ལྟ་བུའོ།། གཉིས་པ་ནི། མི་བུ་སྒེར་གྱི་ཐོབ་ཐང་དང་ཁེ་དབང་རྣམས་སྣང་མེད་རྡོག་བརྫིས་བྱེད་ཅིང་། མི་བུ་རང་མཚན་པ་རྣམས་རྒྱལ་ཁབ་དང་མི་རིགས། གྲལ་རིམ་སོགས་སྤྱི་མཚན་གྱི་བྲན་ལྟ་བུ་དང་འཕྲུལ་འཁོར་ལྟ་བུར་སྤྱོད་པའི་རང་ བཞིན་ཅན་ཡིན་པ་སྟེ། དེ་ལྟར་བྱེད་དོན་ནི་ཁོ་ཚོའི་སྲིད་དབང་ལ་གནོད་དོགས་པས་རེད། དཔེར་ན། ཀྲུང་ཧྭ་མི་རིགས་ཟེར་བ་དང་། འབྱོར་མེད་གྲལ་རིམ་ཟེར་བ་དང་། མི་དམངས་ཟེར་བ་དང་། ཐུན་མོང་ཟེར་བ་ལ་སོགས་ཀྱི་ཕྱིར་དུ་མི་བུའི་ཚེ་སྲོག་ཀྱང་ལུད་བཞིན་འདོར་དགོས་ པར་འུད་སྒྲོག་ཅིང་། མི་བུ་སྒེར་གྱི་ཐོབ་ཐང་རྩིས་མེད་དང་རང་དབང་རྩ་བརླག་གཏོང་ངོ་།། གསུམ་པ་ནི། མི་རྣམས་ཀྱི་བསམ་བློ་སྟོན་པ་དང་འདུ་ཤེས་བརྗོད་པའི་རང་དབང་མེད་པར་བཟོ་བ་སྟེ་ ངག་རྒྱ་སྡོམ་པ་དང་། གསར་འགྱུར་དང་བརྡ་འཕྲིན། ཡིག་རིགས་སོགས་ཀྱི་ལམ་ནས་དབང་སྒྱུར་ཚོགས་པ་གང་དེའི་ཡོན་ཏན་དང་གྲུབ་འབྲས་ བརྗོད་པ་མ་གཏོགས། ཕྱི་རོལ་གྱི་དངོས་ཡོད་གནས་ཚུལ་མང་ཚོགས་ཀྱིས་ཤེས་ཐབས་མེད་པའི་སྒེར་སྡེམ་དང་ གཏན་འགོག་བྱེད་ཅིང་། རླུང་བརྙན་འཕྲིན་དང་ཚགས་པར་སོགས་གསར་ལམ་ཁག་ཐེ་བའི་གཏམ་བརྗོད་གླེང་ཕྱོགས་ ཀུན་ཏུ་རྫུན་གཏམ་ཕྲེང་བར་བསྒྲིགས་ཏེ་མི་རྣམས་མགོ་འཐོམས་ཤིང་རྨོངས་པར་བྱེད་ པའི་སྲིད་ཇུས་མངོན་བསྒྲགས་གཏོང་བ་ལ་གོ དཔེར་ན། སྤྱི་ཚོགས་རིང་ལུགས་ཟེར་བ་དང་། ཐུན་མོང་ཐོན་སྐྱེད་རིང་ལུགས་ཟེར་བ་དང་། འབྱོར་མེད་གྲལ་རིམ་སྲིད་དབང་སྒེར་འཛིན་ཟེར་བ་དང་། མིའི་རིགས་ཡོངས་རྫོགས་བཅིངས་པ་ལས་འགྲོལ་ཟེར་བ་སོགས་བསླུ་བྲིད་ཆེ་བའི་སྟོང་ བསམ་དང་སྟོང་གཏམ་མང་བ་ལྟ་བུའོ།། བཞི་པ་ནི། དབང་སྒྱུར་ཞེས་པ་སྒེར་གཅོད་པ་དང་སྒེར་གཅོད་སྲིད་གཞུང་ཁོ་ན་ལ་སྤྱོད་པ་མ་ གཏོགས་དམངས་གཙོའི་ལམ་ལུགས་ལ་མི་སྤྱོད་པའི་ཐ་སྙད་ཅིག་རེད། ཁོ་ཚོའི་སྲོལ་རྒྱུན་ནི་དྲག་སྤྱོད་ལ་རྨོངས་དད་བྱེད་ཅིང་། འཐབ་རྩོད་མཚན་ཉིད་རིག་པའི་བསམ་བློས་ཁོག་བརླམས་ཏེ་གཤེད་གཏུམ་ལ་བརྟེན་ནས་བཙན་ གྱིས་དབང་སྒྱུར་བ་སྟེ། མང་ཚོགས་རྣམས་ཆབ་སྲིད་ཟེར་བའི་དབང་གྲགས་ཀྱི་མངའ་འོག་ཏུ་འཇིགས་སྐྲག་གིས་འཚོ་ བར་བྱེད་པ་དང་། དྲག་པོ་སྤྱོད་པས་མི་རྣམས་ཟིང་ཟིང་བཟོ་ཞིང་ཨར་ལ་གཏོད་པའི་འཇིགས་སྐུལ་རིང་ ལུགས་དང་རྒྱལ་ཁབ་འཇིགས་སྐུལ་རིང་ལུགས་ཀྱི་མཚན་གཞིར་གྱུར་པའི་ཁྱད་ཆོས་ཅན་ལ་ ཟེར། སྒེར་གཅོད་དབང་སྒྱུར་པས་ར་བསད་ན་ལུག་འདར་བའི་དཔེ་ལྟར་བཟོས་པ་དཔེར་ན། ས་ཞིང་བཅོས་སྒྱུར་ལས་འགུལ་དང་། བཟོ་ཚོང་བཅོས་སྒྱུར་ལས་འགུལ། ཆོས་ལུགས་བཅོས་སྒྱུར་ལས་འགུལ། གཡས་རྒོལ་ལས་འགུལ། མཆོང་སྐྱོད་ཆེན་མོའི་ལས་འགུལ། རིག་གནས་གསར་བརྗེ་ཆེན་མོའི་ལས་འགུལ་སོགས་ལས་འགུལ་རབ་དང་རིམ་པའི་ནང་ལ་དམར་ གསོད་དང་། རྐྱེན་འདས། རང་ཤི་རྒྱག་པའི་མཐའ་ལ་དེད་པའི་མི་འབོར་བྱེ་བ་མང་པོ་ཡོད་པར་བཤད་པ་ལྟ་བུའོ།། ལྔ་པ་ནི། སྒེར་གཅོད་པས་རིགས་རྒྱུད་ཁྱད་འཕགས་ སྨྲ་བ་དང་རང་ལྟ་མཆོག་འཛིན་བཅངས་ནས་དམག་དཔུང་དང་། གསང་མྱུལ། དྲག་ཆས་ཉེན་རྟོག་པའི་མཚོན་ཆ་སྤྱད་དེ་རང་མ་ཡིན་པའི་རིགས་རྒྱུད་གཞན་དག་དྲག་ པོའི་ལམ་ནས་རྩ་བརླག་དང་རྨེག་མེད་བཟོ་བར་མ་ཟད། རིག་གནས་དང་། སློབ་གསོ། སྐྱེ་འགོག དབུལ་སྐྱོར། མུག་སྐྱོབ། དབྱེན་དཀྲུག་སོགས་ཞི་བའི་ལམ་ནས་ཀྱང་གཞི་མེད་རྩ་བྲལ་གཏོང་བའི་གཡོ་ཐབས་མངོན་ དུ་བསྟར་བ་རེད། ཁོ་ཚོའི་དབང་སྒྱུར་གྱི་ཧམ་པ་དེར་ཚད་མེད་ཕྱིར། ཐབས་ཞི་དྲག་གཉིས་དང་། ཡུན་རིང་ཐུང་གཉིས། རྣམ་པ་མངོན་ལྐོག་གཉིས་ལས་གཞན་རིགས་རྣམས་ཁ་ཐོར་གཏོར་བཤིག་དང་ཚར་གཅོད་རྩ་ སྟོངས་བཟོས་པ་དཔེར་ན། འཇར་མན་ན་ཙི་པས་ཡ་ཧུ་དཱ་པ་ཁྲི་དྲུག་བརྒྱ་སྲོག་ཐོག་བཏང་བ་དང་། འཇར་པན་ཧྥ་ཤི་སི་པས་རྒྱ་ནག་པ་ཁྲི་ཕྲག་མང་པོ་དམར་གསོད་བཏང་བ། སུའུ་ལེན་ཐུན་མོང་ཐོན་སྐྱེད་ཚོགས་པས་མི་རིགས་གཞན་དག་ཁྲི་མ་འབུམ་ལྔ་ལམ་དུ་ བརྫངས་པ། རྒྱ་ནག་ཐུན་མོང་ཐོན་སྐྱེད་ཚོགས་པས་བོད་དང་བཅས་པའི(བོད་གཅིག་པུ་ཁྲི་བརྒྱ་ གྲངས་བརྒལ་བ་ལོངས་སྐད)མི་རིགས་བསད་བསད་བགྲང་ལས་འདས་པ་དང་། ཐབས་ངན་སྣ་དགུས་རང་འདྲར་བསྒྱུར་པའང་གྲངས་མེད་ཡོད་པ་ལྟ་བུའོ།། དབང་མཐའ་རིང་ལུགས་ཀྱི་ཁྱད་རྟགས་ནི་རྣམ་གྲངས་ལྔ་ ལ་རྩ་བ་ནས་བསྡུ་མི་ནུས་མོད། ཁོ་བོས་གོང་གི་ཆབ་སྲིད་ཞིབ་འཇུག་པ་དག་གི་དབྱེ་བསྡུ་ལ་ཟུར་ལྟ་བྱས་པ་ ལས་བསྡུ་རུང་བ་རྣམས་གཅིག་ཏུ་བསྡུས་ཏེ་རྣམ་གྲངས་གསུམ(དང་པོ་དང་གསུམ་པ། བཞི་པ་བཅས)སོར་བཞག་དང་། ཁྱད་པར་དུ་མྱོང་བ་རྒྱུ་མཚན་དུ་བྱས་ནས་ དབང་མཐའ་སྒེར་གཅོད་རིང་ལུགས་ཀྱི་ཐུན་མོང་རང་བཞིན་ལ་གཞིགས་ཏེ། རྣམ་གྲངས་གཉིས(གཉིས་པ་དང་ལྔ་པ)སྣོན་པ་བརྒྱབ་པར་བསྡོམས་པས་རྣམ་གྲངས་ལྔ་རུ་ བསྡུས་ཏེ་བསྟན་པ་ནི་ཡིད་ལ་འཛིན་བདེ་ཕྱིར་ཙམ་ཡིན། གང་ལྟར་མི་བསད་ཁྲག་སྦྱོར་ལ་འཛེམ་བག་བྲལ་ཞིང་གཤིན་རྗེ་གཤེད་མའི་སྤྲུལ་པ་ བཀྱེས་པ་ལྟ་བུས་མཚོན་པའི་ཁྱད་ཆོས་དེ་རྣམས་ནི་དབང་མཐའ་སྒེར་གཅོད་རིང་ལུགས་ ཀྱི་ཁྱད་གཤིས་སུ་སོང་འདུག་པ་དང་། ཁོ་ཚོས་དེང་རབས་སྤྱི་ཚོགས་ནས་ཀྱང་འགྲོ་མིའི་ཡོངས་ཁྱབ་རིན་ཐང་ལ་ཅི་མི་སྙམ་ པར་དེ་འདྲའི་སྐྱི་གཡའ་བའི་བསམ་སྦྱོར་རྩུབ་མོ་སྤྱོད་པ་ལ་བག་མི་ཚ་བ་ནི་ཕུགས་ དེད་ན་དབང་སྒྱུར་རུ་ཚོགས་ཀྱི་ཁེ་ཕན་དང་རྒྱལ་ཁབ་ཀྱི་མངའ་དབང་ཟེར་བ་དག་ལས་མ་ འདས། དེའི་ཕྱིར། འགྲོ་བ་མི་རྣམས་མིང་དོན་མཚུངས་པའི་རང་དབང་དང་དམངས་གཙོའི་ལམ་དུ་སྐྱོད་འགོ་ ཚུགས་ནས་མི་ལོ་བརྒྱ་ཕྲག་རེ་གཉིས་ཕྱིན་པ་དང་། དབང་མཐའ་སྒེར་གཅོད་རིང་ལུགས་པ་ན་ཙི་དང་ཧྥ་ཤི་སི་ལས་རྒྱལ་ཏེ་མི་ལོ་དྲུག་ ཅུའི་ཡུན་ཟིན་པ་དང་། ལྷག་པར་དུ་འགྲོ་མིའི་ཡོངས་ཁྱབ་རིན་ཐང་བརྩི་འཇོག་དང་ཕྱག་ བསྟར་བྱ་ཕྱིར《འཛམ་གླིང་མི་བུའི་ཐོབ་ཐང་གསལ་བསྒྲགས》སྤེལ་ ཏེ་མི་ལོ60ཕྱིན་ནའང་། ཐུན་མོང་ཐོན་སྐྱེད་སྒེར་གཅོད་པས《དཔལ་ འབྱོར་དང་སྤྱི་ཚོགས། རིག་གནས་བཅས་ཀྱི་ཐོབ་ཐང་ཐད་ཀྱི་རྒྱལ་སྤྱིའི་སྤྱི་ཆིངས》དང་། 《སྤྱི་དམངས་ཀྱི་ཐོབ་ཐང་དང་ཆབ་སྲིད་ཀྱི་ཐོབ་ཐང་ ཐད་ཀྱི་རྒྱལ་སྤྱིའི་སྤྱི་ཆིངས》《རིགས་རྒྱུད་མཐོང་ཆུང་གི་རྣམ་པ་ཡོད་རྒུ་སྤོང་ བའི་རྒྱལ་སྤྱིའི་སྤྱི་ཆིངས》སོགས་ རྒྱལ་སྤྱིའི་སྤྱི་ཆིངས་གང་མང་ལ་མིང་རྟགས་ བཀོད་བཞིན་དུ། ཁ་ཏན་ཚིག་ལ་མི་གནས་པར་ཆིངས་འགལ་བརྡལ་བཤིག་བཏང་སྟེ་ལོ་རེ་བཞིན་རྒྱལ་སྤྱིའི་ སྤྱི་ཚོགས་རྣམས་གཡོ་སྒྱུས་ཡང་དང་ཡང་དུ་བསླུས་ཤིང་མགོ་སྐོར་ཡང་དང་ཡང་དུ་བཏང་ བ་རྩིས་རྩིས་གྲངས་མེད་རེད། དེ་དང་མཚུངས་པར་དུས་རབས21པའི་ དུས་མགོ་འདི་ལ། ཉམ་ཆུང་གི་བོད་རྣམས་ཀྱིས་རང་དབང་དང་འདྲ་མཉམ་སོགས་ཡོངས་ཁྱབ་རིན་ཐང་རྩོད་ལེན་ བྱེད་པའི་ཞི་བའི་ལས་འགུལ་བརྩམས་པ་ན། མ་གཞི་ནས་དྲག་སྤྱོད་དབང་སྒྱུར་ལ་གོམས་པ་ཁོ་ཚོས་དམག་དཔུང་དང་ཉེན་རྟོག དྲག་ཆས་དང་མཚོན་ཆའི་དབང་སྒྱུར་འཕྲུལ་ཆས་སྤྱད་དེ། བཙན་ཚོད་མེད་རྡོ་ཐོག་ཕུར་བའི་ཚུལ་གྱིས་དམར་གསོད་དང་གཅར་རྡུང་། ཚ་གཅུན་དང་བཙོན་འཇུག་སོགས་ལུས་ཀྱིས་མྱོང་བ་ལྟ་ཞོག་རྣ་བས་ཐོས་པ་ཙམ་གྱིས་ཀྱང་ ན་ཟུག་མི་བཟོད་པའི་ནག་ཉེས་གནམ་གྱིས་མི་ཁེབས་པ་བཟོས་སོང་། བོད་མིས་ཉེ་སྔོན་བསྡོམས་རྩིས་བྱས་པ་ ལྟར་ན། ཞི་བའི་གསར་བརྗེ་འདིའི་ནང་ལ་དབང་མཐའ་སྒེར་གཅོད་པས་བོད་མི་བརྒྱ་དང་ཉི་ཤུ་ ལྷག་དམར་གསོད་བྱས་སོང་བ་དང་། ཆིག་སྟོང་ལྷག་གར་སོང་ཆ་མེད་དུ་གྱུར་སོང་བ། བརྒྱ་དང་དགུ་བཅུ་ལྷག་ཉེས་མེད་ཁྲིམས་ཐག་བཅད་སོང་བ། དྲུག་སྟོང་ལྔ་བརྒྱ་ལྷག་འཛིན་བཟུང་ བྱས་སོང་ཡོད་ཅེས་པའི་བསྡོམས་ཚིག་ གྲངས་ཀ་མཐོང་སོང་ལ། དེ་ཡི་རྗེས་སུ་དེ་ལས་མང་བའི་གྲངས་འབོར་མཐོང་སོང་སྟེ། བོད་མི219རྐྱེན་འདས་སུ་སོང་བ་དང་། 1294ལ་ རྨས་སྐྱོན་ཐེབས་པ། 6705འཛིན་བཟུང་བྱས་པ། 286ལ་ ཁྲིམས་བཅད་བྱས་སོང་བའི་ཚུལ་ཀྱང་མཐོང་། དེ་ཡང་རགས་རྩིས་བྱས་པ་ ཙམ་ལས་གྲངས་ཀ་ངེས་གཙིགས་ཡིན་མིན་བཤད་དཀའ་རྒྱུ་རེད་སྙམ། དེ་ནི་བོད་མི953འཛིན་ བཟུང་བྱས་ལ། 76ལ་ཉེས་ཆད་བཅད་ཟེར་བའི་དབང་མཐའ་སྒེར་གཅོད་པའི་ ཉེ་སྔོན་གྱི་གྲངས་ཀ་དང་ཧེ་བག་ཆེན་པོ་འདུག་ལ། གྲངས་ཀའི་ཧེ་བག་དེ་ད་ཐེངས་ཙམ་མ་ཡིན་པར་སྔོན་མ་ནས་ཡོད་པའི་ཧེ་བག་དང་མཚུངས་ ཏེ། བོད་མིས་བཤད་ན། དེ་སྔར་དབང་མཐའ་སྒེར་གཅོད་པས་བོད་མི་དམར་གསོད་དང་། བཙོན་འཇུག ཁྲིམས་བཅད། གར་སོང་ཆ་མེད་བཟོས་པའི་གྲངས་ཀ་ས་ཡ་གཅིག་དང་ཉིས་འབུམ་ལྷག་ཡོད་པར་བཤད་པ་དང་། སྒེར་གཅོད་དཔོན་ཕྱོགས་ཀྱི་གསང་བའི་ཡིག་ཆ་ལྟར་ན། བོད་མི་བསད་གྲངས་ཆིག་འབུམ་མ་ལོངས་ཙམ་ཡོད་ཅེས་རྒྱ་མི་མཁས་པ་ལ་ལས་རྩོམ་ལ་ བཀོད་པ་མཐོང་དུ་ཡོད་པ་ལྟ་བུ་རེད། སྔོན་དང་ད་ལྟའི་གྲངས་ཀའི་ཧེ་བག་དེ་ཁོ་བོ་ལྟ་བུས་སུ་བདེན་སུ་རྫུན་བཤད་དཀའ་ ནའང་། སྔོན་ཆད“མི་འབུམ་ཕྲག་མང་པོ་རྐྱེན་ལམ་དུ་ཤོར་ནས། བཙོན་པའི་ཕུང་པོ་སྦས་མི་ཚར་བའི་གནས་ཚུལ་ཐོན”(《ཡིག་འབྲུ་ཁྲི་བདུན་གྱི་སྙན་ཞུ》ལས་ དྲངས།)ཅེས་དང་། “ཅུང་ཚབས་ཆེ་བའི་ས་གནས་ཀྱི་མི་སེར་ལ་གཅིག་བལྟས་ན། བུད་མེད་དང་རྒན་བྱིས་ཙམ་ལས་ལྷག་མེད་པ་གསལ་བོར་མཐོང་ཐུབ”(《ཡིག་འབྲུ་ཁྲི་བདུན་གྱི་སྙན་ཞུ》ལས་ དྲངས།)ཅེས་དང་། ཡང“རགས་རྩིས་བྱས་ན་ སྐྱ་མོ་དམར་མོ་ནས་སྐབས་དེར་བོད་མི་ཁྲི་གཉིས་ལྷག་བསད་ཡོད་པ་འདྲ། ཀྱེ་ཕུར་ནས་གསོན་པོར་རྨ་ཆུར་ལྕེབས་པ་གྲངས་མ་ཟིན། གང་ལྟར་སྤྱི་སྡོམ་ཁྲི་ཁ་ཤས་མེད་པར་སོང་ཡོད་པ་ཐག་གིས་ཆོད” (བྱ་མདོ་རིན་བཟང་གི《ངའི་ ཕ་ཡུལ་དང་ཞི་བའི་བཅིངས་གྲོལ》ལས་ དྲངས།)ཅེས་པ་སོགས་ལ་བལྟས་ན། བོད་མིས་བཤད་པའི་རགས་རྩིས་ཀྱི་གྲངས་ཀ་དེ་ལོས་གཙིགས་སྙམ་སྟེ་མ་མཐར་ཉེ་གྲངས་ ཡིན་རྒྱུ་རེད། གང་ཡང་མི་བསད་ཁྲག་སྦྱོར་གྱི་འཁོར་ལོ་བསྐོར་ཏེ་བོད་ཡུལ་གཤིན་རྗེའི་བཤས་ར་ལྟ་ བུ་དང་། བདུད་ཀྱི་བཙོན་ར་ལྟ་བུ། དམྱལ་བའི་ཁྲིམས་ར་ལྟ་བུ། འཇིགས་སྐུལ་འཐབ་ར་ལྟ་བུར་བསྒྱུར་ཡོད་པ་ནི་ས་ལ་གསང་ན་གནམ་ལ་མི་གསོངས་པ་ཆགས་ ཡོད་པ་རེད། དེས་ན། འདིར་རེ་རེ་བཞིན་བཤད་ན། བོད་ཡུལ་གཤིན་རྗེའི་བཤས་རར་བསྒྱུར་ཚུལ་ནི།ཁོ་ཚོས་ད་ཐེངས་ཀྱང་སྔར་སྲོལ་བཞིན་ གཡོ་ཐབས་ སྤྱད་དེ་ཤེས་དམན་གྱི་མང་ཚོགས་རྨོངས་འཐོམས་བཟོས་པ་གྲུབ་རྗེས་དང་། རྒྱལ་སྤྱིའི་གསར་འགོད་པ་རྣམས་སོ་སོའི་གནས་སུ་བསྐྲད་དེ་འཛམ་གླིང་ཧྲིལ་པོའི་ མཐོང་ཐོས་བསྒྲིབས་རྗེས་སུ། ཞི་བའི་གསར་བརྗེ་དེ་ཉིད་ལ་ཐོག་མ་ཉིད་ནས“རྡུང་གཅོག་འཕྲོག་སྲེག”ཟེར་བའི་དཀར་ ས་ནག་འདེད་ཀྱི་ཉེས་མིང་བཏགས་ནས་དྲག་གནོན་གཏུམ་སྤྱོད་ལ་ཁ་གཡར་ས་དང་ཁག་དཀྲི་ ས་བྱས་ཏེ། གསོད་གཏུབ་འཇོམས་གསུམ་དང་རྡུང་འཚིར་གནོན་གསུམ་གྱི་སྡིག་སྤྱོད་ལས་སྒོ་རྒྱ་ ཆེར་ཕྱེ། གསུམ་བཅུའི་དུས་དྲན་ནས་བརྩམས་པའི་ཞི་བའི་གསར་བརྗེ་འདི་བོད་ཡུལ་ཡོངས་སུ་མེ་ ཏོག་ལྟར་གཅིག་རྗེས་གཉིས་མཐུད་དུ་བཞད་དེ། སོ་སོས་དད་མོས་དང་རང་དབང་གི་ཕྱིར་དུ་སྐད་རྒྱག་མཁན་དང་། དར་འཕྱར་ མཁན། ཁྲོམ་སྐོར་དུ་བཞུད་མཁན་ལས། སྙིང་སྟོབས་བལྟས་པས་མཐོང་རྒྱུ་ཡོད་པ་དང་མྱངས་པས་རེག་རྒྱུ་ཡོད་པའི་དཔའ་བོ་ དང་དཔའ་མོ་སྟག་གི་ཆོས་ཅན་རྣམས། རྡུལ་བཞིན་དཀྲིགས་པའི་གཤེད་མའི་དཔུང་ཚོགས་ཀྱི་མེ་མདའ་རིང་ཐུང་ཇི་སྙེད་ཀྱིས་ ཉེས་མེད་རི་དྭགས་གསོད་གསོད་དང་། གཡག་ལུག་ར་ཕག་ བཤའ་བཤའ། སྲན་མའི་ཕུང་པོ་གཏོར་གཏོར་གྱིས་གོ་མཚོན་ཁབ་ཙམ་མེད་པའི་མི་སེར་རྣམས་དམར་པོ་ ཁྲག་ལ་བསྒྲེས་ཤིང་། གྲྭ་རྒན་བན་དེ་ཟེར་ཞིང་ཨ་ལན་མེད་པ་དང་། བུ་ཆུང་ཕ་མ་ཟེར་ཞིང་བོས་ལན་མེད་པ། ཕ་མས་བུ་ཕྲུག་ཟེར་ཞིང་བརྡ་ལན་མེད་པར་བཟོས་པ་ན། ཤུལ་གྱི་མི་རྣམས་བྲང་ཁོང་ཚལ་བར་གཤགས་ཀྱང་ཚ་སྣང་མེད་པའི་ཧད་ཧད་དང་། འཇིག་རྟེན་སྐད་ཅིག་འཇིག་ཀྱང་མཚར་སྣང་མེད་པའི་ཉབ་ཉོབ། དོན་སྙིང་རྗེན་པར་བཀོག་ཀྱང་གཟིར་སྣང་མེད་པའི་ཡད་ཡུད་དུ་སོང་ལ། ཁོ་ཚོས་བེམ་པོ་རྣམས་ཁྱི་རོ་བཞིན་སྟོར། ལུག་རོ་བཞིན་དྲུད། འབུ་རོ་བཞིན་ཐེད་ལ་བོར་བ་ལས། མི་ལུས་རིན་ཆེན་ཟེར་ཡང་རྫུན་གཏམ་ཉིད་དུ་བྱས།མི་ ཡུལ་གསང་ལྐོག་གི་འཇིག་རྟེན། ངོ་མཚར་བྱེ་བའི་བསྡུས་གཟུགས། ཆེས་མཐའ་མཇུག་གི་གཙང་སར་འབོད་པའི་བོད་ཡུལ་འདི་དུས་རབས་ཉེར་གཅིག་པའི་གཤིན་ རྗེའི་བཤས་རར་བསྒྱུར་པ་ན། འཇིག་རྟེན་མི་བུའི་གྲོགས་དན་ར་མདའ་ལྟ་ཞོག བོད་མི་རང་གིས་བསྟེན་པའི་ཆོས་སྐྱོང་དང་སྲུང་མ། ཡུལ་ལྷ་དང་གཞི་བདག དཔའ་བོ་དང་མཁའ་འགྲོ་ཀུན་གྱིས་ཀྱང་ཆག་ཆེ་ཉམ་ང་བཟློག་པའི་འཕྲིན་ལས་མི་མཛད་པ་ ལ་ཁོ་བོ་ནང་བཞིན་གྱི་མི་བུ་དུ་གྲངས་ཀྱིས་དོགས་སློང་དགག་སྒྲུབ་བྱས་ཡོད་ དམ། བཤད་ཚུལ་ཙམ་གྱི་གཤིན་རྗེའི་བཤས་ར་ཟེར་བའང་བོད་ཁམས་ཧྲིལ་པོའི་རྒྱ་ཁྱོན་ལས་ ཆེ་བ་ག་ལ་ཡོད། མ་ཤི་མ་འདས་པར་གསོན་བཞིན་འཚོ་བཞིན་གཤིན་རྗེའི་བཤས་ར་མངོན་སུམ་མྱོང་དགོས་ བྱུང་བ་འདི་ནི་ལས་དབང་ཞེས་པའི་བོད་མིའི་ཐབས་ཟད་འུ་ཐུག་གི་ཚིག་གིས་མ་གཏོགས་ ཅི་ལྟར་འགྲེལ། དཀར་པོའི་ཉིན་ལ་ཆོ་ངེ་མེད། ནག་པོའི་མཚན་ལ་འོ་དོད་མེད། ཡོད་པ་ཉག་གཅིག་ནི་འདས་པོའི་ཉེ་མི་དག་གི་ཅི་བྱ་གཏོལ་བྲལ་གྱིས་སྐྱབས་འཇུག་ཞུ་ བ་ཁོ་ན་རེད། དེ་ནི་མི་ལོ་ལྔ་བཅུའི་སྔོན་ལ་མདོ་དབུས་ཁམས་ གསུམ་དུ་དམར་གསོད་ཀྱི་འཁོར་ལོ་བསྐོར་པ་དང་ཅི་ཁྱད་དེ། ང་ཚོས་གཤམ་གྱི་བྱེ་བྲག་ཟིན་ཐོ་འདི་དག་གི་ཟུར་ལས་ཀྱང་སྔོན་ཆད་བོད་ཡུལ་གཤིན་ རྗེའི་བཤས་རར་བསྒྱུར་ཚུལ་རྟོགས་ནུས་ཏེ། འབའ་པ་ཕུན་ཚོགས་དབང་རྒྱལ་གྱི་མི་ཚེའི་ལོ་རྒྱུས《བོད་ མི་གསར་བརྗེ་པ་ཞིག》ལས། “ང་བཙོན་འཇུག་བྱས་པ་ མ་ཟད། ད་དུང་ངའི་གནད་དོན་ལ་འབྲེལ་ཡོད་ཀྱི་མིའི་ནང་ངའི་གཅུང་པོ་ཐུབ་བསྟན་དབང་ཕྱུག་ ལོ་བཅུ་བཞིར་བཙོན་འཇུག་བྱས་པ་དང་། ངའི་བཟའ་ཟླ་མཛེས་ལེགས་ལགས་ལའང་གནོད་འཚེ་བཏང་སྟེ་བཀྲོངས་པ་དང་ཕྲུ་གུ་ཚོ་ཡང་ བཙོན་འཇུག་དང་བཙན་ཤེད་ཀྱིས་ངལ་རྩོལ་སྒྱུར་བཀོད་ལོ་མང་བྱེད་དུ་བཅུག(བུ་རྒན་ པ་ཕུན་ཁམས་ལོ་དྲུག་ལ་བཙོན་འཇུག་བྱས)དེར་བརྟེན་ངེད་ཀྱི་ཕ་དྲིན་ཆེན་སྒོ་ར་ནང་ པ་ཨ་ཤེས་ཁོང་སྐྱོ་སྡང་མཉམ་སྡེབ་ཀྱིས་མནར་མཐར་ཡ་ང་བའི་ངང་གྲོངས་པ་དང་སྤུན་ མཆེད་ཉེ་དུ་བཅུ་ཕྲག་ཁ་ཤས་ཀྱང་དོན་དེ་དང་འབྲེལ་བའི་དབང་གིས་བཙོན་འཇུག་བྱས་ འདུག ངེད་ཀྱི་འཐབ་གྲོགས་བློ་མཐུན་སྟོབས་ལྡན་སོགས་ལའང་གནོད་འཚེ་བཏང་ནས་སྐུ་ བཀྲོངས་པ་དང་བློ་མཐུན་ངག་དབང་སྐལ་བཟང་བཙོན་འཇུག་དང་བཙན་ཤེད་ཀྱིས་ངལ་རྩོལ་ སྒྱུར་བཀོད་ལོ་ངོ་བཅུ་དྲུག་རིང་ བྱས་པ་རེད།”ཅེས་དང་། བྱ་མདོ་རིན་བཟང་གི་མུ་འབྲེལ་ཟིན་ཐོ《ངའི་ཕ་ཡུལ་དང་གཟབ་ཉན》ལས་ ཨ་ཁུ་ཡར་འཕེལ་གྱིས། “……ང་བཙོན་ནས་ཐོན་དུས་ངའི་སྤུན་ཆེ་བ་ཀླུ་འབུམ་ཕྱུག དེའི་ཆུང་བ་སྟག་ལྷ། དེའི་ཆུང་བ་སངས་རྒྱས་སྐྱབས། སྲིང་མོ་འབྲུག་སྐྱིད། རྒྱ་མོ་སྐྱིད་འདི་ཚོ་ཚང་མ་ཀོས་ནན་ཞན(རྫོང)ལོ་ཀེ(ངལ་རྩོལ་སྒྱུར་བཀོད)ནང་ནས་ ཤི་སོང་ཟིག སྤུན་དགེ་བྷ་ཟེར་ནི་ཞིག་ཡོད་པ་དེ་ཀྱེ་ཕུར་ནས་བོན་སྐོར་སོགས་སྡེབ་གསོད་བྱེད་ དུས་བསད་དང་ནི་རེད། ད་ཤུལ་ན་ཨ་མ་དང་སྲིང་མོ་ལྷ་མོ་ཐར་གཉིས་ཀ་མ་གཏོགས་མེད་ཀི”ཞེས་པ་དག་ལ་གཞིགས་ ན་མང་པོ་བཤད་དགོས་མི་འདུག་སྟེ། བྱེ་བྲག་གཅིག་གིས་ཁྱོན་ཡོངས་གཞལ་ནུས་པ་ལྟར། དེ་ལྟ་བུའི་དུད་ཁྱིམ་ཁྲི་སྟོང་མང་པོས་གཤིན་རྗེའི་བཤས་རའི་སྡུག་བསྔལ་མངོན་ སུམ་མྱངས་ཡོད་པ་དེ་བཞིན་ནོ།། བོད་ཡུལ་བདུད་ཀྱི་བཙོན་རར་བསྒྱུར་ཚུལ་ནི། མི་འབོར་སྟོང་ཕྲག་མང་པོ་ཟོག་ལུག་བཞིན་བཙོན་ལ་བསྡུས་པ་སྟེ། ཉེས་མེད་ཀྱི་མི་རྣམས་རྩྭ་འབྲེག་འབྲེག་དང་ཤོག་སྒྲིལ་སྒྲིལ། པགས་པ་མཉེད་མཉེད་ཀྱིས་ཁྲི་མུན་བཙོན་ལ་མདའ་གསེབ་གསེབ་ཏུ་བརྫངས་ཤིང་། ལག་སྒྲོག་དང་རྐང་སྒྲོག་རྫོགས་པ་ན་རྣོ་སྐུད་དང་ལྕགས་སྐུད་ཀྱིས་ཚབ་བྱས་ཏེ་ བསྒགས། རྐང་གི་ལྷམ་འབོབ་ཕྲོགས། སྐེད་ཀྱི་སྐ་རགས་ཕྲོགས། རས་ལྷབ་ནག་པོས་མཐོང་བ་བསྒྲིབས་རྗེས། ཤིང་དབྱུག་དང་ལྕགས་དབྱུག གློག་དང་འཕྲུལ་གྱི་ཁྲིམས་ཆས་སྤྱད་དེ་དམྱལ་བ་མནར་མེད་མ་གཏོགས་དེ་འདྲའི་སྡུག་ བསྔལ་ཡོད་མི་སྲིད་པའི་ཚད་དུ་སྦྱོར་ཞིང་། ཀན་རྐྱལ་དུ་ནམ་ལངས་པ་ལྟ་བུ་དང་ཁ་སྦུབ་ཏུ་ས་རུབ་པ་ལྟ་བུའི་རྡུང་རྡེག་ནི་ཅི་ ཡང་མ་ཡིན་ཏེ། རྒྱུད་ཕྱི་མ་སྐྱེད་མཁན་གྱི་གྲོང་པ་དག་གི་འདོམས་ལ་གཟས་ནས་བསྣུན་ཅིང་། རྒྱུད་ཕྱི་མ་མི་སྐྱེད་པའི་གྲྭ་པ་དག་གི་སྲོག་ལ་གཟས་ནས་བསྣུན་པའི་ཞེ་གནག་ཁོག་ བཅངས་ཆེ་བར་མ་ཟད། “……མེ་མདའ་འདི་ཁྱོད་ཚོ་བོད་པ་ཚོ་གསོད་པར་ཆེད་དུ་བཟོས་པ་རེད། ཁྱོད་གོམ་པ་གང་བྲོས་ན་ངས་མེ་མདའ་བརྒྱབ་ནས་གསོད་ངེས་ཡིན། ད་བསད་པའི་རྗེས་སུ་རོ་གད་སྙིགས་ཁྲོད་དུ་གཡུག་རྒྱུ་ཡིན།……”(བླ་བྲང་གྲྭ་པ་ འཇིགས་མེད་ཀྱི་སྐད་ཆ་སྟེ་ཨ་རིའི་ རླུང་འཕྲིན་ཁང་གི་བོད་སྐད་དྲ་བ་ལས་དྲངས།)ཟེར་ཞིང་གཤིན་རྗེའི་ལས་མཁན་གྱི་ འཇིགས་སྐུལ་ཁྲག་སྐྱུག་རྣག་སྐྱུག་ བྱེད། མགོ་དང་སུག་པའི་གོ་ལྡོག་སྟེ་གནམ་ལ་དཔྱངས་ཤིང་ཐོད་དང་དཔྲལ་བར་རྐང་པས་བཅགས་ ཏེ་རྩིས་ཐང་འཇོམས་ཚུལ་ནི་ཧྥ་ཤི་སི་དང་ན་ཙིའི་ནག་ཉེས་བརྗོད་པའི་གློག་བརྙན་ ལས་མ་གཏོགས་མཐོང་དུ་མེད། བཙོན་ཁང་དུ“རྒྱ་མིའི་བཙོན་མ་ཚོས་ཡི་གེ་འབྲི་སྦྱོང་བྱས་ཆོག་ ཅིང་། བོད་པ་ཚོས་དེ་ལྟར་བྱེད་མི་ཆོག”(འཇམ་དབྱངས་སྐྱིད་ཀྱི《མནར་གཅོད་ཀྱི་གོ་རིམ་ཞིག》ལས་ དྲངས།)ལ།“བོད་པ་ཕན་ཚུན་བར་རྒྱ་སྐད་ལས་བོད་སྐད་ལབ་ཆོག་ གི་མེད་པ་རེད་ལ……རང་སྐད་རང་གིས་ལབ་མི་ཆོག་པ་དང་། རང་རིགས་རང་གིས་གླེང་མི་ཆོག་པ”(འཇམ་ དབྱངས་སྐྱིད་ཀྱི《མནར་གཅོད་ཀྱི་གོ་རིམ་ཞིག》ལས་ དྲངས།) ལྟ་ཞོག ཉིན་མཚན་བསྟུད་མར་གཉིད་ཀྱི་གོ་སྐབས་ཕྲོགས་པའི་འདྲི་གཅོད་ཀྱིས་བློ་ཡི་དཔའ་ སྤོབས་ཐོར་ཞིག་བཟོ་བས་ན། ལུས་ཀྱི་རྡུང་རྡེག་བྲབས་གསུམ་ནི་དེ་ཡི་ཁྲི་ཆར་ཡང་མི་དོ་བར་བཤད་ཅིང་། “ཆེས་བཟོད་པར་དཀའ་བའི་སྡུག་བསྔལ་ནི་ལུས་པོར་མནར་གཅོད་བཏང་བ་དེ་མ་ཡིན་པར་ འདུ་ཤེས་ཀྱི་སྟེང་ལ་བཙན་འཛུལ་བྱས་པ་དེ་རེད”(ཐེའུ་རང་གི《ཁྲག་ཡིག》ལས་ དྲངས། )ཅེས་དང་། ཐ་ན། “ཉིན་ཞིག་འདྲི་གཅོད་བྱེད་སྒང་ལ། སེམས་སུ་གློ་བུར་དུ་འདི་ལྟར་བྱེད་པ་ལས་མདེའུ་གཅིག་གིས་བརྒྱབ་སྟེ་བསད་ན་དགའ། ཁྱིམ་མི་དང་སྤུན་ཟླས་སེམས་སྡུག་བྱེད་སྲིད་ཀྱང་། ང་ལ་མཚོན་ན་ཚ་ཁོལ་ན་ཁོལ་ལན་གཅིག་རེད” (འཇམ་དབྱངས་སྐྱིད་ཀྱི《མནར་ གཅོད་ཀྱི་གོ་རིམ་ཞིག》ལས་ དྲངས།) ཅེས་གསོན་པ་ལས་ཤི་བ་དགའ་བར་སྙམ་པའི་དཀའ་སྡུག་ ཏུ་སྦྱོར་ཞིང་། ཏག་ཏག་བློ་ཡུལ་ལས་འགོངས་པའི་མནར་གཅོད་ཀྱིས་བཙན་པོའི་སྙིང་སྟོབས་མི་ཟད་པའི་ དཔའ་བོ་རྣམས་དབང་ཉམས་ཞ་ཆག་བཟོས་ཤིང་མང་པོ་མང་པོ་ཞིག་གི་ཚེ་ཡི་འཕེན་པའང་ རྫོགས་པར་བྱས། ཡོད་ཚད་ཡི་དྭགས་ལྟ་བུར་བྱེད་འདོད་ཀྱི་ཟས་སྐོམ་ བཅད་པའི་མནར་གཅོད་དེས་མི་རྣམས་ཤི་གསོན་གཉིས་ཀྱི་སྣེ་མཐར་དེད་ཅིང་། ལྟོགས་པས་མི་སྐྱོན་ཏེ་སྐོམ་པའི་གདུང་བ་མ་བཟོད་པ་ན“མི་དྲུག་ཅུ་ལྷག་གི་གཅིན་ དེ་འཐུང་མཁན་ཡང་བྱུང་སོང་།”(《བཙན་པོའི་སྙིང་སྟོབས》དེབ་དང་པོ་ལས་དྲངས།) ལྟོགས་སྐོམ་གྱིས་རྨེག་མེད་བཟོ་འདོད་ཀྱི་བརྩེ་ བྲལ་མནར་གཅོད་བྱེད་སྟངས་དེ་ཡང་སྔོན་གྱི་དུས་དང་ཁྱད་པར་མེད་དེ། མི་བུ་གྲངས་མེད་ལྟོགས་ཤི་ཐེབས་པ་ལྟ་ཞོག འཇིག་རྟེན་མི་ཡུལ་དུ་གསོན་པའི“མི་རྣམས་ལ་བཀྲེས་ཤིང་ལྟོགས་པའི་སྡུག་བསྔལ་ གྱི་མེ་ལྕེ་འབར་སྟབས། སྔོན་ཆད་ང་ཚོའི་བོད་ཁུལ་དུ་རྟ་བོང་དང་འབྲི་གཡག བ་གླང་སོགས་ལ་སྤྲད་བྱའི་འབའ་ཆ(སྣུམ་ རིགས་བཙག་འཕྲོས་ཀྱི་སྙིགས་རོ།——བསྒྱུར་མཆན།)དང་ཕུག་མ(སྤུན་པའམ་སྦུན་པ་སྟེ། འབྲུ་རིགས་ཀྱི་ཕྱི་ཤུན།——བསྒྱུར་མཆན།)སོགས་ཀྱང་ཐོབ་དཀའ་ཞིང་བྲོ་བཅུད་ལྡན་ པའི་བཟའ་ ཆས་སུ་གྱུར་འདུག དེ་ཡང་ཟ་ཁང་གི་འགན་ཁུར་བས་མཐོང་སྣང་དུ་ཟ་མ་མང་ཙམ་ཡོང་བ་དང་། ཉིན་གཅིག་གི་བཀྲེས་ལྟོགས་ཀྱི་སྡུག་བསྔལ་སེལ་ཆེད། ཟ་རུང་བའི་རྩྭའི་རིགས་སྨོས་མེད་ཁར། ཟ་མི་རུང་བའི་ཤིང་ཤུན་དང་ཤིང་ལོ། རྩྭའི་རྩ་བ་དང་རྩྭ་འབྲས་སོགས་མང་ཙམ་བཀོག་སྟེ་ལས་སྣོན་བྱས་རྗེས་ འབྲུ་རིགས་ཉུང་ངུ་དེ་བསྲེས་ནས་ཕག་ལྟོ་ནང་བཞིན་སླ་ཆོབ་ཆོབ་བཟོས་ཏེ་མི་རྣམས་ ལ་ཟ་ རུ་འཇུག་གི་ཡོད་ཅིང་། ཐ་ན་འདི་ལ་ཡང་ཚོད་འཛིན་བྱས་ཏེ་ གྲོད་ཁོག་རྒྱགས་ཐག་ཆོད་ཅིག་ཟ་རྒྱུ་ཡོད་པ་མ་རེད།” (《ཡིག་ འབྲུ་ཁྲི་བདུན་གྱི་སྙན་ཞུ》ལས་ དྲངས། )དེ་ལྟར་བཟོད་དཀའི་བཀྲེས་ སྐོམ་གྱི་མནར་གཅོད་ཚད་མེད་བྱས་མཐར་བཙོན་དུ་ཡོད་པ་རྣམས་ལ“རྔ་མ་སྐྱེས” (ཚེ་རིང་དོན་གྲུབ་ཀྱི《རླུང་དམར་འུར་འུར》ལས་ ཀྱི་ཚིག)ཤིང་། དེ་ལས་ཀྱང་ཡ་ང་བའི་གནས་ཚུལ་བྱུང་མྱོང་བ་དཔེར་ན། “ལྔ་བཅུ་ང་བརྒྱད་ལོའི་མུ་གེའི་སྐབས་སུ་ཁོང་ནི་ཞྭ་གོན་ཡིན་ལ། རྒྱུན་དུ་རོ་འཁུར་དུ་འགྲོ་དགོས་ཟེར། ཉིན་ཞིག་ཁོང་གི་གྲོགས་པོ་མུ་གེ་ཡིས་འཆི་ལ་ཉེ་བ་ཞིག་གིས་ཁྱོད་རོ་འཕེན་དུ་ འགྲོ་ན་ང་ལ་མི་ཤ་ཞིག་ཁྱེར་ཤོག་ཟེར། ཐེངས་གཅིག་གཉིས་ལ་སོང་ཡང་མི་ཤ་ཁྱེར་ཡོང་རྒྱུ་མ་རྙེད། ཤི་བོ་དེ་ཚོ་ཡང་མུ་གེས་ཤི་བ་ཡིན་པས་ལུས་སྟེང་དུ་སྐྱི་ལྤགས་ལས་ཤ་ཅུང་ཙམ་ཡང་ མི་འདུག ཉིན་ཞིག་ཤ་ཅུང་ཙམ་ཡོད་པའི་ཤི་བོ་ཞིག་དང་ཕྲད་པས་ངས་ཁོ་ལ་མི་ཤ་ཅུང་ཙམ་ཁྱེར་ ནས་འོངས་ཏེ་བྱིན། ཕྱི་ཉིན་མི་དེས་ཁོང་ལ་ཁ་སང་གི་ཤ་དེ་ལྕང་མ་དུམ་བུ་ཞིག་དང་ལྷན་དུ་གདུ་རུ་ བཅུག་རྗེས་ཁུ་བ་འཐུང་བས་མདང་དགོང་ང་ལ་གཉིད་སྐྱིད་པོ་བུད་ཡོང”(《བཙན་ པོའི་སྙིང་སྟོབས》དེབ་ དང་པོ་ལས་ དྲངས།)ཞེས་པ་ལྟར་དང་། “བཙོན་མ་ལ་ལ་བཀྲེས་ལྟོགས་ཀྱིས་མ་བཟོད་པར་མི་རོའི་ཐོག་ནས་ཤ་ཁྱེར་ཡོང་སྟེ་ཟ་ ཡི་འདུག”(བྱ་མདོ་རིན་བཟང་གི《ངའི་ཕ་ཡུལ་དང་ཞི་བའི་བཅིངས་གྲོལ》ལས་ དྲངས།) ཅེས་པ་ལྟར་གྱི་ཟས་སྐོམ་བཅད་པས་མི་རོ་མི་ཁྲག་ཟ་བའང་མི་འཛེམ་པའི་ཚད་དུ་བསྐྱལ་ པའི་ལོ་ཟླར་སླར་ཡང་ཕྱིན་པ་དང་ཁྱད་ཅི་ཡོད། འདས་སོང་བོད་མིའི་ལོ་རྒྱུས་སུ། མི་གཅིན་འཐུངས་ཤིང་མི་ཤ་ཟོས་པའི་ལོ་རྒྱུས་ཡོད་པ་ལྟ་ཞོག ཐ་ན་ལྟོགས་སྐོམ་གྱིས་ཤི་བའི་ཚུལ་ཀྱང་མཐོང་ཐོས་མེད་མོད། དེང་རབས་ལོ་རྒྱུས་སུ་དེ་ལྟའི་ཧ་ལས་ཤིང་ཡ་ང་བའི་བྱུང་བ་ཡོད་པ་ནི། ཏག་ཏག“མི་དམངས་ལ་ཞབས་འདེགས་ཞུ”ཟེར་མཁན་ཚོས་བཞག་པའི“བྱས་རྗེས”རེད། བོད་ཡུལ་དམྱལ་བའི་ཁྲིམས་རར་བསྒྱུར་ཚུལ་ནི།དབང་མཐའ་སྒེར་གཅོད་པས་ད་ལྟ་ལ་ཐུག་ གི་བར་དུ། བོད་མི་སྙན་གྲགས་ཅན་དང་། ཤེས་རྒྱ་ཅན། འཇོན་ནུས་ཅན། སྙིང་སྟོབས་ཅན། དཔའ་ངར་ཅན། མིག་རྒྱང་ཅན་སོགས་མ་ཉེས་ཁག་གཡོགས་ཀྱིས་སྐོར་དང་སྐོར་བྱས་ནས་ ཁྲིམས་ཐག་བཅད་དེ་རང་དབང་ཕྲོགས་པ་དཔེར་ན་པཎ་ཆེན་སྐུ་ཕྲེང་བཅུ་པས། “བོད་ལྗོངས་རང་སྟེང་ལ་ཆ་བཞག་ན། དེ་ནི་རྙིང་པ་ནས་གསར་པ་དང་། མུན་ནག་ནས་འོད་སྟོང་ལྡན་པ། སྡུག་བསྔལ་ནས་བདེ་སྐྱིད། བཤུ་གཞོག་ནས་འདྲ་མཉམ། དབུལ་ཕོངས་ནས་དར་རྒྱས་སུ་བསྐྱོད་པའི་འགྱུར་མཚམས་ཤིག་དང་། ལོ་རྒྱུས་ཐོག་གཟི་འོད་འཕྲོ་བའི་དུས་རབས་གསར་པ་ཞིག་འགོ་ཚུགས་པ་རེད།” (《ཡིག་འབྲུ་ཁྲི་བདུན་གྱི་སྙན་ཞུ》ལས་ དྲངས།) ཅེས་སོགས་དཔང་བསྟོད་དང་ངོ་ དགའ་ཚད་ལས་འདས་པ་བརྗོད་ནའང་། ཁོང་ཉིད་མི་ལོ་བཅུ་མ་ལོངས་ཙམ་ལ་ཁྲི་མུན་བཙོན་དུ་བཅུག་པས་མཚོན། སྐྱེ་བོ་གྲངས་མེད་ལུགས་མིན་ཁྲིམས་བཅད་བཙོན་འཇུག་བྱས་པ་ དང་མཚུངས་པར། ད་ལོའི་ཞི་བའི་གསར་བརྗེ་འདིའི་ནང་ལའང་ཉེ་སྔོན་བར་དུ་མི་འབོར་ཉིས་བརྒྱ་ལྷག་ ལ་ཁྲིམས་ཐག་བཅད་ཟིན་ཞེས་དྲ་ཚིགས་གསར་འགྱུར་ལས་མཐོང་། དེ་ནི་སྒེར་གཅོད་པས་དབང་སྒྱུར་དམིགས་ཡུལ་ཁོ་ནའི་ཕྱིར་དུ་བཅས་པའི་ཁྲིམས་དང་ འགལ་བ་ཙམ་ཡིན་ཕྱིར། རྒྱུ་འབྲས་མེད་པའི་ལུགས་འགལ་ཁྲིམས་བཅད་ཀྱི་སྲོལ་དེའི་རྒྱུན་མཐུད་པ་ཁོ་ན་ རེད། སྒེར་གཅོད་རིང་ལུགས་པས་རང་ཉིད་ཀྱི་དབང་སྒྱུར་སྲ་བརྟན་འོང་ཕྱིར་སྐབས་དང་ སྐབས་སུ་ཡོངས་ཁྱབ་རིན་ཐང་དང་འགལ་བའི་ཁྲིམས་ཡིག་སྣ་མ་སྣ་ཚོགས་བཅའ་བ་དང་། ཁོ་ཚོའི་སྲོག་འཛིན་ལྟ་བུའི་ཁྲིམས་ཡིག་དེ་རིགས་ནི་ཏག་ཏག་རང་དབང་དང་འདྲ་མཉམ། དམངས་གཙོ་ལ་མོས་པའི་མི་རྣམས་ཀྱི་དམྱལ་བའི་ཁྲིམས་ཡིག་ཏུ་གྱུར་འདུག ཁོ་ཚོས་ཞི་བའི་གསར་བརྗེའི་ཁྲོད་འཛིན་བཟུང་ཐེབས་པ་རྣམས་ཀྱི་ལུས་སེམས་ཀུན་ལ་ ཚད་ལས་འདས་པའི་ཚ་གཅུན་བེར་བེར་དང་འཇིགས་སྣང་ཡེར་ཡེར་བསྐུལ་པ་དང་སྦྲགས། རྩ་འཛུགས་གང་ཡིན་དང་འཆར་གཞི་ཅི་ཡོད་འདྲི་ཞིང་། རྒྱབ་ཀྱི་མི་སུ་ཡིན་དང་ཚོགས་པའི་གྲོགས་གང་ཡིན་གྱི་རྩད་བཅད་པ་རེ་རེར་འབྲས་ བུ་ཅི་ཡང་མ་ལོན་པ་ན། དམྱལ་བའི་ཁྲིམས་ཡིག་གང་རུང་ཞིག་ལས་དོན་ཚན་གང་རུང་ཞིག་དྲངས་ཏེ་ཉེས་མེད་རྣམས་ ལ་གསང་སྟབས་ཀྱིས་ཉེས་ཆད་ཁྲིམས་ཐག་བཅད་དང་གཅོད་བཞིན་པ་རེད། ཉེས་མིང་ནི་ཐོག་མཐའ་བར་གསུམ་དུ་འདི་ཙམ་ལས་མེད་དེ། “རྒྱལ་ཁབ་ཁ་ཕྲལ་གྱི་ནག་ཉེས”ཟེར་བ་དང་། “རྒྱལ་ཁབ་ཀྱི་སྲིད་དབང་རྩ་སློག་གི་ནག་ཉེས”ཟེར་བ་དང་། “རྒྱལ་ཁབ་ཀྱི་གསང་དོན་ཕྱིར་བསྒྲགས་ཀྱི་ནག་ཉེས”ཟེར་བ་སོགས་སོ།། རྒྱལ་ཁབ་ཟེར་བ་དང་རྒྱལ་ཁབ་ཀྱི་མངའ་དབང་ཟེར་བ་དེར་ཁོ་ཚོ་ནམ་ཡང་རྫི་གསང་དོད་ པོར་འདུག་ཅིང་སྲོག་ལ་ཐུག་པ་ལྟར་ལྟ། ཁོ་ཚོས་སུ་ཞིག་རྒྱལ་ཁབ་དང་རྒྱལ་ཁབ་ཀྱི་མངའ་དབང་ཟེར་བ་དེར་འགལ་བའི་ཁ་ཚོན་ བཅད་པ་ཡིན་ན། གང་དེས་ཁྲི་མུན་དུ་མི་ལོ་འགའ་ནས་ཚེ་སྲོག་མ་སྟོངས་ཀྱི་བར་དུ་བཙོན་སྡུག་མནར་ གཅོད་མྱོང་དགོས། དེ་ནི་མགོ་བསྡམས་ན་ལུས་འདར་བའི་དཔེ་ལྟར་བྱེད་འདོད་པ་རེད། དབང་མཐའ་སྒེར་གཅོད་པས་དུས་དང་རྣམ་པ་ཀུན་ཏུ་རང་གི་ཚོགས་པ་གཅིག་པུའི་སྒེར་ དོན་ཁེ་ཕན་དེ་རྒྱལ་ཁབ་དང་རྒྱལ་ཁབ་ཀྱི་མངའ་དབང་ཟེར་བའི་ཕག་ ཏུ་སྦེད་ཅིང་། རྟག་པར་རྒྱལ་ཁབ་ཟེར་བ་དང་རྒྱལ་ཁབ་ཀྱི་མངའ་དབང་ཟེར་བའི་ཁ་གཡང་གིས་མི་རྣམས་ དབང་འོག་ཏུ་འཛུད་དོ།། ད་ལོའི་ཞི་བའི་གསར་བརྗེ་འདིའི་གཞི་རྩ་ནི“མི་ རིགས་ཀྱི་གནད་དོན་དང་། ཆོས་ལུགས་ཀྱི་གནད་དོན། མི་བུའི་ཐོབ་ཐང་གི་གནད་དོན་སོགས་གང་ཡང་མ་ཡིན་པར་རྒྱལ་ཁབ་ཀྱི་མངའ་དབང་གི་ གནད་དོན་ལ་ཐུག་ཡོད”ཅེས་སྒེར་གཅོད་པས་ཟེར་བ་དང་། མངའ་དབང་གིས་མཚོན་པའི་ཁོ་ཚོའི་དབང་སྒྱུར་རྩ་དོན་གྱི་འགལ་ཟླར་ལངས་པར་བསྙད་ བཏགས་ཚེ་དེ་ལ་ཆབ་སྲིད་བཙོན་མ་ཟེར་བ་རེད། རྒྱལ་ཁབ་དང་རྒྱལ་ཁབ་ཀྱི་མངའ་དབང་ལ་གནོད་པ་བྱས་སོང་ཟེར་བ་ནི་ཁ་གཡར་ བ་ཙམ་མ་གཏོགས་དོན་དམ་དུ་སྒེར་གཅོད་པའི་ཁེ་ཕན་ལ་གནོད་དོགས་ཀྱིས་རེད། སྒེར་གཅོད་རྒྱལ་ཁབ་ཏུ་འཇིག་རྟེན་ན་དཔེ་མི་སྲིད་པའི་ནག་ཉེས་ཀྱི་དཔེ་མང་པོ་ ཡོད་པ་དཔེར་ན། ཆབ་སྲིད་བཙོན་མ་ཟེར་བ་བྱིས་པ་བསམ་མེད་ལོ་ངོ5ཅན་ ནས་རྒན་པོ་བགྲེས་སོང་ལོ་ངོ81ཅན་བར་ཡོད་པ་སྟེ། ལོ་འགའི་སྔོན་ལ་པཎ་ཆེན་སྐུ་ཕྲེང་བཅུ་གཅིག་པ་ལོ་ངོ5ཅན་ ཁོང་ཆབ་སྲིད་བཟང་བཙོན་དུ་བཅུག་སོང་བ་དང་། ད་ལོའི་ཞི་བའི་གསར་བརྗེ་ལས་དགུང་ལོ81ལ་སོན་པའི་རྒན་པོ་དཔལ་འབྱོར་ནོར་བུ་ ལོ7གྱི་ ཁྲིམས་བཅད་བཙོན་འཇུག་བྱས་སོང་བ་ལྟ་བུ་རེད། མི་ཚེའི་སྐྱིད་སྡུག་གི་བྲོ་བ་མྱོང་འགོ་བརྩམས་པའི་གཞོན་དར་དག་གི་རང་དབང་གི་ ལོངས་སྤྱོད་ཕྲོགས་པ་རྣམས་སྨོས་ཅི་ལ་དགོས། རྒན་པ་རྒས་འཁོགས་ཡིན་ཀྱང་ཐར་བ་མི་གཏོང་བའི་དམུ་རྒོད་ཀྱི་བཅའ་སྲོལ་ཏེ་རྒྱུ་ འབྲས་དང་གནས་ལུགས། མི་ཆོས་དང་མི་ཚུལ་ཀུན་ལས་འདས་པ་དེ་འདྲ་ནི་སྒེར་གཅོད་སྲིད་གཞུང་ནས་མ་གཏོགས་ གང་ནས་མཐོང་། འཛམ་གླིང་སྒང་འདིའི་ཆབ་སྲིད་བཙོན་མ་ཆེས་ཆུང་ཤོས་བོད་དུ་ཡོད་ཅིང་། འཛམ་གླིང་སྒང་འདིའི་ཆབ་སྲིད་བཙོན་མ་ཆེས་རྒན་ཤོས་ཀྱང་བོད་དུ་ཡོད། བོད་ཀྱི་མི་འདི་ཟོག་མི་ཡིན་ཕྱིར་མུན་བཙོན་རྒྱབ་ཁལ་དེ་འདྲ་ཐེག་དགོས་སོང་བ་ དང་། བོད་ཀྱི་མགོ་འདི་རྡོ་མགོ་ཡིན་ཕྱིར་མ་ཉེས་ཉེས་མིང་དེ་འདྲའང་འཁུར་དགོས་སོང་། བོད་ཡུལ་འཇིགས་སྐུལ་འཐབ་རར་བསྒྱུར་ཚུལ་ནི། ཞི་བའི་ལས་འགུལ་བྱུང་བ་ནས་བཟུང་། གནད་ས་འགག་འཕྲང་ཐམས་ཅད་དུ་མདའ་ར་བཅོས། སྒྱོགས་དང་མེ་མདའ་བསྟར། སྤུ་ཟིང་ཟིང་། སྐྲ་ཞོགས་ཞོགས། དགོན་གྲོང་འདུས་མདོ་ཕལ་ཆེར་ཉེན་རྟོག་པ་གཤར། གསང་མྱུལ་གྱིས་ཁེངས། འཇིགས་ཡེར་ཡེར། དངངས་འདར་འདར། ཁང་ཐོག་དང་སྲང་ལམ་གཙོ་སར་ལྐོག་མདའ་པ་སྐུང་། སོ་པས་སྒུག ཤ་གྲིམ་གྲིམ། རུས་གཟེར་གཟེར། ལྟ་སྐོར་མཇལ་སྐོར་གང་ཡང་མདེའུའི་ཁ་ནས་སྔོག་བཤེར་དང་། འདྲི་རྩད། ཐོ་འགོད་མི་བྱེད་ཐུ་མེད་ཡིན་པས། འཁྱག་སིབ་སིབ། གྲང་ཤིག་ཤིག གྲྭ་པ་ཕལ་ཆེར་གྲོང་ལ་སྤྱུགས། གྲོང་པ་ཕལ་ཆེར་ནང་ལ་བཀག འཕྲིན་ཡིག་དང་ཁ་པར། རྩིས་འཁོར་དང་དྲ་རྒྱ། ཇ་ཁང་དང་ཆང་ཁང་ཀུན་ལ་ལྐོག་ལྟ་ལྐོག་ཉན་བྱེད། ཉེ་རྒྱང་ཡོད་རྒུ་ཅི་བྱ་གཏོལ་བྲལ་དང་ཐབས་ཟད་འུ་ཐུག་བཟོས། ཉིན་ལ་འཕར་སྤྱང་བཞིན་རྒྱུག མཚན་ལ་རྐུན་ཇག་བཞིན་འཇབ། དགོན་གྱི་ལྷ་ཁང་འདུ་ཁང་དང་གྲོང་གི་ཁང་ཁྱིམ་མི་ཁྱིམ་ལ་གློ་བུར་གློ་བུར་དུ་ འཇབ་རྒོལ་བྱེད་ཅིང་། ཁང་ཁྱིམ་གྱི་མདོ་ནས་ཕུ་ལ་གློང་། ཕུ་ནས་མདོ་ལ་སྔོག རྒྱལ་བའི་སྐུ་པར་འཚོལ། སྦས་པའི་མཚོན་ཆ་འཚོལ། ཞོར་ལ་སྒོར་མོ་འཚོལ། རྒྱུ་ནོར་འཚོལ། སྐུ་པར་ས་ལ་རྡེབ་ཅིང་རྐང་པས་འགོམ། མི་གདོང་གཅན་གཟན་གྱི་སེམས་ཅན་དང་གྲྭ་ཆས་གྱོན་པའི་སྤྱང་ཀི་ཟེར། སྨྱོ་རྟགས་གཟའ་རྟགས་གཉིས་ཀ་སྟོན། (མགོ་བོ་ཡོད་ཀྱང་ཀླད་པ་མེད་པའི་དམར་པོའི་དམག་རྣམས་ལ“མེས་རྒྱལ”ཟེར་བ་དང “ཀྲུང་ཧྭ”ཟེར་བ་སོགས་ཀྱི་སྨྱོ་ཆུ་བླུད་དྲགས་པས། རྩ་བ་ནས་སྨྱོས་མ་ཡིན་དུ་གྱུར་པ་ལ་ཡ་མཚར་རྒྱུ་མེད)བཙན་ཁང་ལས་ཆོས་སྐྱོང་སྲུང་ མའི་ཕྱག་ ཆ་མཐོང་ཞིང་རྙེད་པས། མཚོན་ཆ་སྦས་སྐུང་བྱས་པའི་ དཔང་རྟགས་ཟེར། གླེན་རྟགས་བླུན་རྟགས་གང་ཡང་སྟོན། ཤེས་བཞིན་ཞྭ་དཔེ་ལྷམ་འགེབས་ཀྱང་བྱེད། གོང་ཅན་གྱི་དངོས་རྫས་འཁྱེར། གོང་མེད་ཀྱི་ཅ་ལག་རྐུ། ཐབ་མགོའི་ཚ་མ་ཚོས་ཀྱི་མོག་མོག་ཀྱང་ཕྲོགས་ཏེ་ཟ། རྐུན་མ་ཇག་པ་རྐྱ་བསྡེབས་རེད། དེ་ལྟ་དེ་ལྟར། བོད་མི་ཡིན་ཕྱིན་གྲོང་ཁྱེར་དུ་འགྲོན་ཁང་སྡོད་པའི་ཐོབ་ཐང་མེད། གནམ་གྲུའི་ཐང་དུ་ཞྭ་ལྷམ་འཕུད་པའི“སྣེ་ལེན”ཡོད། སྤ་སེ་མི་རག ལས་གླ་མི་རྒྱུག གཡོ་འཕྲུལ་དྲིལ་སྒྲོག་གི་རྐྱེན་ལས། བོད་མིར་ཞེ་སྡང་དང་འཇིགས་སྣང་འདྲེས་མའི་རྣམ་འགྱུར་གྱིས་ལྟ། ཡོད་ཚད་དོགས་ཟོན་གྱི་ངང་ལ་གནས། མདོར་ན། བོད་མི་ཡོངས་རྫོགས་འཇིགས་སྐུལ་རིང་ལུགས་པ་ལྟར་ལྟ་ཞིང་། ཐ་ན་བྱིས་པ་བསམ་མེད་རྣམས་ཀྱང་དེ་འདྲའི་གནོན་ཤུགས་འོག་མི་ཚུད་རང་ཚུད་ཆགས་ ཡོད། དོན་དམ་དུ། བོད་ཡུལ་འདི་འཇིགས་སྐུལ་འཐབ་ར་སོགས་ལ་བསྒྱུར་པ་ནི་ད་ཐེངས་ཙམ་ག་ལ་ཡིན་ཏེ། སྒེར་གཅོད་པའི་དབང་འོག་ཏུ་ཚུད་པ་ནས་བཟུང་། ལས་འགུལ་རབ་དང་རིམ་པའི་ནང་ལ་ཐམས་ཅད་རྡུང་རྡེག་དང་། འཐབ་རྩོད། འཛིན་བཟུང་། བཀག་ཉར། ཁྲིམས་བཅད། སྡེབ་གསོད་ བྱས་ཏེ་འགུལ་མི་ནུས་པ་དང་། སྨྲ་མི་ནུས་པ། བསམ་མི་ནུས་པར་བཟོས་ཤིང་ཡོད་ཚད་སྐྲག་སྣང་གིས་བེམ་པོ་རྒྱུ་བ་ནང་བཞིན་བྱས།དེ་ ལྟར་བཟོས་པ་དེའང་མི་ཆོས་ལས་འདས་པའི་ཐབས་ཚུལ་གྱིས་ཏེ་མི་ལོ་ལྔ་བཅུའི་ཡར་ སྔོན་ལ་བྱུང་བ། བརྙན་རིས་ལྟ་བུའི་དཔེ་མཚོན་གྱི་སྐད་ཆ་འདི་དག་ལ་བལྟས་པས་ཤེས་ཏེ། “……ཉིན་བཅུ་ལྷག་རྗེས་སུ་ཀྱེ་ཕུར་ནགས་རྫུབས་སུ་དམག་འཁྲུག་ནས་བསད་པའི་མི་ རྟའི་རོ་དང་འགྲོ་མ་ཐུབ་པའི་དྭ་ཕྲུག་དང་རྒན་རྒོན་མང་པོ་རི་ལུང་ཐང་གསུམ་དུ་ ཁེབས་ནས། མི་རོ་མང་པོའི་གསེབ་ན་ཤི་མ་ཐུབ་པའི་རྨས་མ་གཡས་ལོག་གཡོན་ལོག་བྱས་འདུག་ པ། ཨ་མ་ཤི་ཡང་བྱིས་པས་ད་དུང་ཨ་མའི་ནུ་མ་ནུ་བཞིན་འདུག་པ་སོགས་འཇིགས་སུ་རུང་བ་ ཤིན་ཏུ་མང་པོ་འདུག”(བྱ་མདོ་རིན་ བཟང་གི《ངའི་ཕ་ཡུལ་དང་ཞི་བའི་ བཅིངས་གྲོལ》ལས་ དྲངས།)པ་དང་། “ཟིང་འཁྲུག”ཏུ་བཏགས་པ་དེའི་ནང་འཛིན་བཟུང་ཐེབས་པ་རྣམས་དམྱལ་བ་ལྟ་བུའི་བཙོན་ ཁང་དུ་སྐྱེལ་བའི་ལམ་བར་དུ་དུད་འགྲོའི་རྩིས་ཀྱང་མེད་པ་རྫུན་མི་བཤད་པའི་བོད་ མིས་བརྗོད་པ་འདི་ལྟར། “……ཕྱི་ཉིན་རླངས་འཁོར་སྒམ་ཁའི་ཤིང་མཐོན་པོ་དེར་རྐང་པ་སར་མི་རེག་པ་བྱས་ནས་ བཀྱིགས། ཆབ་ཆར་ཐོན་རག་བར་དུ་གནམ་ལ་དཔྱངས་ནས་ཁྱེར་ཡོང་ནི་རེད།”(བྱ་མདོ་རིན་བཟང་གི《ངའི་ཕ་ཡུལ་དང་གཟབ་ཉན》ལས་ དྲངས།)ཅེས་དང་། ཡང་། “ལམ་བར་ཁྲི་ཀ་བརྒྱུད་ནས་སོང་། ཁྲི་ཀའི་བར་དུ་ང་ཚོའི་རླངས་འཁོར་ནང་དུ་མི་གསུམ་ཤི་སོང་། མིའི་རོ་རླངས་འཁོར་རྒྱུགས་འགྲོ་སྐབས་རླངས་འཁོར་སྒམ་ཁ་ནས་སར་གཡུག་འཇོག་གི ”(བྱ་མདོ་རིན་བཟང་གི《ངའི་ཕ་ཡུལ་དང་གཟབ་ཉན》ལས་ དྲངས།)ཞེས་མི་རྩིས་ཕར་ཟད་ཁྱི་རྩིས་ཀྱང་མེད་པའི་རྩུབ་སྤྱོད་དང་། བཙོན་དུ་ཚུད་པའི་བཙོན་མར་བཏགས་པ་རྣམས་ལ་བརྙས་བཅོས་དང་། རྡུང་རྡེག བཀྲེས་ལྟོགས་ཀྱིས་མནར་ཏེ་ཚེ་མཐར་བསྐྱལ་བ་བགྲང་ལས་འདས་ཤིང་། དེ་ལས་མནར་གཅོད་དང་འཇིགས་སྐུལ་སྤྱོད་པའི་དཔེ་མཚོན་འདི་ལྟར་མཐོང་དུ་ཡོད་པ་ སྟེ། “བཙོན་མ་རྐང་ལག་ཞ་ནས་རྐང་པ་དཔྱི་ལ་འབྱར་བ་དང་ལག་པ་བྲང་ལ་འབྱར་བ་ཡང་མང་པོ་ འདུག་ལ། དེ་དག་རྐང་ལག་དྲང་མོར་བཅའ་དགོས་ཟེར་ནས། རྐང་ལག་ཐག་པས་བསྡམས་ཏེ་དམག་འགའ་རེས་ཤུགས་ཀྱིས་འཐེན་པས། མང་ཆེ་བ་ན་ཟུག་གིས་ཤི་འགྲོ།” (བྱ་ མདོ་རིན་བཟང་གི《ངའི་ཕ་ཡུལ་དང་ཞི་ བའི་བཅིངས་གྲོལ》ལས་ དྲངས།)ཞེས་དང་། ཡང་། རྒན་མོ་ཞིག་གི“བླ་གཡས་པར་བོའུ་བརྒྱབ་ནས་རྨས་ཡོད་ནི་རེད། ཡར་ལངས་ནས་འགྲོ་ཐུབ་ནི་མ་རེད། ཡིན་ནའང་རས་ལྟེབ་ཁུག་ལ་བཞག་ནས་ཁྱེར་ཡོང་སྟེ་འཐབ་རྩོད་བྱས་ནི་ རེད།” (བྱ་མདོ་རིན་བཟང་གི《ངའི་ཕ་ཡུལ་དང་གཟབ་ཉན》ལས་དྲངས།)འཐབ་རྩོད་དེ་ཡང“ལངས་རྒྱུ་མེད་པ་དང་དྲི་ངན་འཐུལ་བའི” (ཚེ་རིང་དོན་གྲུབ་ཀྱི《རླུང་དམར་འུར་འུར》ལས་ ཀྱི་ཚིག)བར་བྱས་པ་དང་། ཡང་། “ཨ་ཁུ་སྐལ་ལྡན་ཚང་གིས། འདས་ཟིན་པའི་ཁོང་གི་ཨ་མའི་རུས་པ་བདག་བྱས་ནས་ཡོད་ཀི དམངས་དམག་ཚོས། ཨ་ཁུ་ཚང་གི་ཁ་ནང་ལ་ཨ་མའི་རུས་པ་བཞག་ནས། ཁྱོས་འདི་ཟ་འདོད་ནི་ཨེ་ཡིན། འདི་བདག་གཉེར་བྱས་ནས་ཅི་ཞིག་བྱེད་འདོད་ ཡོད་ཟེར་ནས་གཅར་རྡུང་བྱས” (བྱ་ མདོ་རིན་བཟང་གི《ངའི་ཕ་ཡུལ་དང་གཟབ་ ཉན》ལས་ དྲངས།)ཞེས་སོགས་མི་ཆོས་དང་རྩ་བ་ནས་འགལ་བ། མཐོང་བ་ལྟ་ཞོག་ཐོས་པའང་མི་བཟོད་པའི་གདུག་སྤྱོད་ཚ་བོ་གནམ་གྱིས་མི་ཁེབས་པ་ བསྟན་ཅིང་། བཙོན་དུ་ཤི་བའི“རོ་དེ་ཚོ་བླ་མ་ཚོས་ཁུར་ནས་ཡར་ཅུང་ཙམ་སོང་ན། ལུང་ཤུར་ཞིག་ཡོད་པ་དེར་བཞག་པ་རེད། མི་རོ་ཐམས་ཅད་འཕངས་པས་དེང་སང་གྲོང་ཁྱེར་ན་གད་སྙིགས་ནུར་འདུག་པ་དེ་ལྟ་བུ་ རེད། ཕྱིས་སུ་ལུང་ཤུར་དེའི་ཁ་ཕལ་ཆེར་བཀང་སོང་། རོ་གཅིག་ཐོག་ལ་གཅིག་བཞག་སྟེ་བརྩིགས་འདུག ཉི་མ་རེ་རེར་རུ་ཁག་རེ་ནས་ཆ་སྙོམས་ཀྱིས་བཞི་རེ་ཤི་ཡི་འདུག རུ་ཁག་ཉི་ཤུ་འདུག སྐབས་ཤིག་མི་རོ་མང་པོས་ལུང་ཤུར་དེ་བཀང་ལ་ཉེ་སྐབས་ས་འདེད་འཕྲུལ་འཁོར་ལྟ་བུ་ ཞིག་གིས་ས་དེད་དེ་རོ་ཐམས་ཅད་གབ་སོང་། ས་ཚུར་བླངས་པའི་ཤུལ་དེ་ཡང་ལུང་ཤུར་ལྟ་བུ་ཞིག་རེད་ལ་དེའི་ནང་དུ་ཡང་རོ་སྤུངས་ ནས་ཉིན་གཉིས་གསུམ་རྗེས་སུ་ཡང་བཀང་འདུག ཡང་དེའི་ཚུན་ཆད་ནས་དེ་ལྟར་བརྐོས། དེ་ཡང་བཀང་། ང་ལ་གསལ་ཆ་ཡོད་པའི་ལུང་ཤུར་དེ་འདྲ་བཅོ་ལྔ་ལྷག་ཡོད། དེ་རེ་རེའི་ནང་དུ་ཕལ་ཆེར་མི་རོ་ཉིས་བརྒྱ་ལྔ་བཅུ་ལྷག་ཡོད་པ་འདྲ།” (བྱ་མདོ་རིན་བཟང་གི《ངའི་ཕ་ཡུལ་དང་ཞི་བའི་བཅིངས་གྲོལ》ལས་དྲངས།)ཞེས་པ་ལྟ་བུའོ།། དེ་བས་ཀྱང་ཚབས་ཆེ་བའི་འཇིགས་རུང་ནི་བསྟན་དུ་ མེད་ཀྱང་། མཚོན་ཆའི་དབང་དུ་བཏང་ན། མི་ཆོས་རིང་ལུགས་ཀྱི་ཆ་ལ་གཞིགས་ཏེ། རྒྱལ་སྤྱིའི་སྤྱི་ཚོགས་ཀྱིས་མཚོན་ཆ་ཚབས་ཆེན་འགའ་རེ་ནི་གཡུལ་འཁྲུག་ཁྲོད་ནམ་ ཡང་སྤྱོད་མི་རུང་བའི་གན་ཆིངས་བཞག་ནས་བཀག་ཡོད་དེ། དཔེར་ན། ཏམ་ཏམ་མདེའུ(ཏམ་ཏམ་མདེའུ(dumdums)ནི། བསད་རྨས་གཏོང་ཤུགས་ཤིན་ཏུ་ཆེ་བའི་མདེའུ་ཞིག་སྟེ། མདེའུ་དེ་མི་དར་མའི་མཛུབ་གུའི་ཆེ་ཆུང་ཙམ་ལས་མེད་ཀྱང་འབེན་ལ་ཕོག་ཚེ་མདེའུ་ འགས་པས་ན་མདེའུ་ཁུང་ཆུང་ཡང་རྨ་ཁ་ཆེན་པོ་བཟོ་ལ་ཕོག་ཚད་ཤི་བ་ཞིག་ཡིན་རབས། དེ་ནི་རྒྱ་གར་གྱི་ཏམ་ཏམ་ཞེས་པའི་ས་ཆར་དབྱིན་ཇི་པའི་དམག་གི་མཚོན་ཆ་བཟོ་གྲྭ་ ཞིག་ཡོད་པ་ལས་ཐོན་པས་མིང་དེ་ལྟར་ཐོགས། མཚོན་ཆ་དེ་རིགས་ནི1899ལོ་ ནས་བཟུང་རྒྱལ་སྤྱིའི་སྒང་གཏན་འགོག་ བྱས་ཡོད་པ་རེད། )དང་རྫས་འགྱུར་མཚོན་ཆ་ལྟ་བུ་རེད། ཡིན་ནའང་། རྒྱལ་ཁབ་དམག་དཔུང་སྒེར་གཅོད་སྲིད་གཞུང་གིས་འཇིགས་སྐུལ་འཐབ་རར་བསྒྱུར་པའི་ བོད་ཡུལ་དུ་མཚོན་ཆ་དེ་དག་ཀྱང་བཀོལ་སྤྱོད་དང་ཚོད་ལྟ་བྱས་སོང་ བ་འདི་ལྟར་ཤེས་ཏེ། “ཟིང་འཁྲུག”ཏུ་བཏགས་པའི་དུས་དེར། “བོའུ་དེ་བརྒྱབ་པའི་ཤུལ་དུ་སྔུན་ན་ཨུ་ཁུང་ཆུང་ངུ་ཞིག་མ་གཏོགས་མི་འདུག་ལ། ལྟག་རྒྱབ་ཏུ་བར་ཚགས་མེད་པར་གཏོར་འདུག” (བྱ་མདོ་རིན་བཟང་གི《ངའི་ཕ་ ཡུལ་དང་ཞི་བའི་བཅིངས་གྲོལ》ལས་ དྲངས།)ཅེས་དང་། “སྐབས་ཤིག་བཀྲེས་སྐོམ་དང་དུད་སྤྲིན་རྫས་འགྱུར་གྱི་ཁ་རླངས་སོགས་ཀྱི་སྟབས་ ཡིན་ནམ་ཅི་ཡིན་མ་ཤེས་པར། མི་ཕྱུགས་ཐམས་ཅད་ལ་རྣམ་ཤེས་དང་དབང་པོ་མི་གསལ་བར་གྱུར་སོང་། ལ་ལས་བཤད་ན་དམག་འཁྲུག་སྐབས་སུ་གཏོང་རྒྱུ་ཡོད་པའི་དུག་རླངས་ཤིག་རེད་ཟེར།” (བྱ་མདོ་རིན་བཟང་གི《ངའི་ཕ་ཡུལ་དང་ཞི་བའི་བཅིངས་གྲོལ》ལས་ དྲངས།)ཞེས་པ་སོགས་ལ་བསམས་ན། ཁོ་ཚོས་རྒྱལ་སྤྱིའི་སྒང་གཏན་འགོག་བྱས་པའི་མདའ་མདེའུ་མཚོན་ཆ་དུག་ཅན་དག་ཀྱང་ སྤྱད་དེ་བོད་ཡུལ་འཇིགས་སྐུལ་འཐབ་ར་སོགས་ལ་ བསྒྱུར་དང་སྒྱུར་བཞིན་པ་སུ་ཡིས་བསྙོན། གོང་དུ་བཀོད་པ་རྣམས་ལས། ང་ཚོས་དབང་མཐའ་སྒེར་གཅོད་པ་ལས་ལྷག་པའི་འཇིགས་སྐུལ་རིང་ལུགས་པ་མེད་པ་ཤེས་ ཐུབ་པ་རེད། མི་རྣམས་དྲག་ཤུགས་དང་མགོ་གནོན། གཡོ་འཕྲུལ་དང་རྨོངས་བྱེད། གཏུམ་སྤྱོད་དང་ཚར་གཅོད་ཀྱི་སེམས་ཀྱིས་གཙེ་བར་བྱེད་པ་དང་། བསུན་པར་བྱེད་པ། འཛེར་བར་བྱེད་པ། གཟིར་བར་བྱེད་པའི་མུ་ལ་འཇིགས་སྐྲག་གིས་ཤི་མིན་གསོན་མིན་བཟོ་བ་ལས་གཞན་གྱི་ འཇིགས་སྐུལ་རིང་ལུགས་ཤིག་གང་དུ་ཡོད། དབང་མཐའ་སྒེར་གཅོད་པ་ཇི་ལྟ་ཇི་ལྟར་ཡོད་ཚེ་འཇིགས་སྐུལ་རིང་ལུགས་དེ་ལྟ་དེ་ ལྟར་ཡོད་ཅིང་། ཁྱད་པར་དུ། བོད་མི་དཀྱུས་མ་རྣམས་ཀྱི་ལུས་རྒྱ་སྡོམ་པ་དང་། བོད་མི་ཆེ་རྒུ་ཀུན་གྱི་ངག་རྒྱ་སྡོམ་པ། བོད་མི་བསམ་མེད་ཡོངས་ཀྱི་ཡིད་རྒྱའང་སྡོམ་པའི་འཇིགས་སྐུལ་རིང་ལུགས་པ་དང་ རྒྱལ་ཁབ་འཇིགས་སྐུལ་རིང་ལུགས་ཀྱི་བྱེད་སྟངས་ནི་དུས་རབས་ཕྱེད་ཀྱི་སྔོན་ནས་ད་ ལྟ་ལ་ཐུག་གི་བར་སྤྱད་པའི་ལག་ལེན་ཡིན་ཕྱིར། ཁོ་ཚོའི་ཁྱད་གཤིས་སུ་སོང་འདུག་པར་སུ་ཡིས་བསྙོན། ཕྱི་ཕྱིར་ཁོ་ཚོས་ཇ་བག་གཅིག་དང་། ཕྱེ་ཁུག་མ་གང་། ཤོག་སྒོར་དམར་ཙེ་འགའ་ཡིས་བྱམས་ དང་སྙིང་རྗེ་ཡོད་མདོག་གིས་དབུལ་བ་བསྐྱོར་ཏེ་མུག་པ་སྐྱོབ་རྒྱུ་ཡིན་ཟེར་བའི་ སྣ་ནག་མའི་གཡོ་འཕྲུལ་ཟོལ་བཅོས་དེས། དཔའ་བོའི་སྙིང་སྟོབས་རྒྱས་འགོ་ཚུགས་ཤིང་ཆིག་སྒྲིལ་ཁྲོ་ལོག་ཆགས་འགོ་ཚུགས་ པའི་བོད་སེམས་སྔར་མ་ཁུགས་ལ་ཕྱིས་ཀྱང་དེ་བས་ཀྱང་ཅི་ལྟར་ཁུགས། མདོར་ན། ཁོ་བོ་སྐྱོ་བའི་ཚོར་པ་ལ་རྒྱུ་མཚན་ཆེན་པོ་གཉིས་ཡོད་དེ། དང་པོ་ནི། བོད་རྣམས་ལ་ད་ལྟ་ལ་ཐུག་གི་བར་དུ། རང་དབང་དང་འདྲ་མཉམ། དམངས་གཙོ་སོགས་ཡོངས་ཁྱབ་རིན་ཐང་གི་ངེས་ཤེས་ཡོངས་ཁྱབ་ཏུ་ཆགས་མེད་པ་དང་། ཡོངས་ཁྱབ་རིན་ཐང་གི་རྩ་བ་དང་། རྨང་གཞི། རྒྱུ་རྐྱེན་དུ་གྱུར་པའི་རིག་གནས་ལྟ་བ་དང་། རིག་གནས་བསམ་བློ། རིག་གནས་འདུ་ཤེས། རིག་གནས་ཉམས་ལེན་མེད་པ་སྟེ། སངས་རྒྱས་བྱང་སེམས་ཀྱི་ལྟ་བ་ཡོད་པ་མ་གཏོགས་འཇིག་རྟེན་མི་བུ་ཡི་ལྟ་བ་མེད་པ་ དང་། སེམས་ཅན་ཐམས་ཅད་ཀྱི་བསམ་བློ་ཡོད་པ་མ་གཏོགས་རིགས་རྒྱུད་རུས་རྒྱུད་ཀྱི་བསམ་ བློ་མེད་པ། སྟོང་གསུམ་འཇིག་རྟེན་གྱི་འདུ་ཤེས་ཡོད་པ་མ་གཏོགས་ས་ཁོངས་ཡུལ་ཁམས་ཀྱི་འདུ་ ཤེས་མེད་པ། སྐྱབས་འགྲོ་ཕྱག་འཚལ་གྱི་ཉམས་ལེན་ཡོད་པ་མ་གཏོགས་རང་དབང་འདྲ་ མཉམ་གྱི་ཉམས་ལེན་མེད་པ། རྒྱལ་པོ་གོང་མའི་གོ་དོན་ཡོད་པ་མ་གཏོགས་ཐོབ་ཐང་རིན་ཐང་གི་གོ་དོན་མེད་པ། ལྷ་ཆོས་འདྲེ་ཆོས་ཀྱི་བློ་མོས་ཡོད་པ་མ་གཏོགས་མི་ཆོས་སྲིད་ཆོས་ཀྱི་བློ་མོས་ མེད་པ། དེ་དང་དེ་ལ་སོགས་ཡོད་པ་ཡོད་པ་ཀུན་ཡོད་པས་མེད་པ་མེད་པ་ཀུན་མེད་པར་བྱས་སོང་ བ་དང་། མེད་པ་མེད་པ་དང་ཡོད་པ་ཡོད་པ་རྣམས་ཡོངས་ཁྱབ་གོ་ལྡོག་ཏུ་གྱུར་པའི་དབང་གིས་ མཇུག་འབྲས་འདི་འདྲ་མྱོང་དགོས་སོང་བ་ལ་སྐྱོ་ཆེ་བ་གཅིག་དང་། གཉིས་པ་ནི། དེ་དག་གི་རྣམ་སྨིན་དུ་དབང་མཐའ་སྒེར་གཅོད་རིང་ལུགས་པས་ཚོགས་གཅིག་ལུགས་གཅིག་ གི་རྩ་དོན་དང་། མི་སྒེར་མགོ་གནོན་གྱི་རང་བཞིན། ངག་རྒྱ་དམངས་འཐོམས་ཀྱི་སྲིད་ཇུས། དྲག་ཤུགས་དབང་སྒྱུར་གྱི་ཁྱད་ཆོས། གཞན་རིགས་ཚར་གཅོད་ཀྱི་ཧམ་པ་སོགས་ལ་བརྟེན་ནས་བོད་ཡུལ་གཤིན་རྗེའི་བཤས་ར་དང་། བདུད་ཀྱི་བཙོན་ར། དམྱལ་བའི་ཁྲིམས་ར། འཇིགས་སྐུལ་འཐབ་རར་བསྒྱུར་པ་ད་རེས་ཙམ་མ་ཡིན་ཏེ། དུས་རབས་ཕྱེད་ལྷག་གི་ཡུན་ལ“……བདག་ལ་ཅི་ཞིག་ཡོད/ཐ་ན/རང་དབང་གི་འཚོ་བ་ཆུང་ ཆུང་ཞིག་རོལ་བའི་ཐོབ་ཐང་ཡང་མེད་པར་གྱུར་འདུག”ལ། “སུ་ཞིག་གསོད་འདོད་པའམ་སུ་ཞིག་འཛིན་འདོད་པ་ལྟར་ལྟ་རྟོག་བྱེད་བཞིན/རང་དབང་ མེད་པའི་ངེད་ཚང་ལ་ཅི་འདོད་ལྟར་བྱེད་བཞིན” “……ངེད་ཅག་གི་ཚེ་སྲོག་ཐར་ཐབས་བྲལ་ཞིང” “འདྲ་མཉམ་དང་རང་དབང་ཡེ་ནས་མེད་པའི་ང་ཚོ/‘བཙོན་དུ་ལུས་པའི་བོད་མི’ཞེས་བརྗོད” (“བདག་ནི་བོད་མི་རིགས་ཀྱི་བདེ་ སྡུག་གླུ་རུ་ལེན་པའི་གླུ་པ་ཞིག་ཡིན་ན་བསམ”པ་སྟེ། “འཚོལ་སྙེག་ཁྲོད་ཀྱི་རང་དབང་ཡཱ/རང་དབང/ཁྱོད་ཀྱིས་གང་ཞིག་ན་ང་ཚོ་ལ་གཟིགས་ཡོད ”ཅེས“རིན་ཐང་གཞལ་དུ་མི་སྤོབས་པའི……གདུང་འབོད”གང་མང་བོས་ཏེ་གཤེགས་པའི་ན་ཆུང་ སྙན་ངག་པ་གཡུང་ལྷུན་གྲུབ་ཀྱི་ཚིག་སྟེ། 《བཙོན་དུ་ལུས་པའི་བོད་མི》ལས་ དྲངས།)པ་ལྟར། བོད་ཡུལ་ཧྲིལ་པོ་བཙོན་ལྟར་བཟོས་ཏེ། ཡོད་ཚད་ཁ་བཏགས་བཟོས་པའི་དམར་གསོད་ཀྱི་སྦྱོར་རྩུབ་དང་། བརྒྱ་ལས་བཅུ་ལུས་མེད་པའི(བྱིས་པ་ སྟོང་ཚོ་ཕྲག་ཅིག་དང་། རྒས་པ་དྲུག་བརྒྱ་ཡར་མར་ཡོད་ཟེར་བའི་ནང་ནས། བདག་པོ་ཡོད་མཁན་བྱིས་པ་དང་། རྒས་པ་ཚོ་རེ་ཁྲིད་སོང་བ་མ་གཏོགས། ད་ནི་ཤུལ་ན་རུ་ཁག་གསུམ་ལ་བྱིས་པ་ལྔ་བཅུ་ནང་དང་། རྒན་པ་བཅུ་ཁ་ལྷག་ཡོད། དེ་མིན་ལོ་ཕྱེད་ཀ་མ་འགོར་བར་ཐམས་ཅད་ཤི་སོང་། དག་དག་བཤད་ན་ཟླ་གཉིས་གསུམ་ལས་མ་འགོར་བར་ཐམས་ཅད་ཤི་སོང་། ——ནགས་ཚང་ནུས་བློའི《ནགས་ཚང་ཞི་ལུའི་སྐྱིད་སྡུག》ལས་ དྲངས།)བཙོན་འཇུག་གི་མནར་གཅོད། ལུགས་འགལ་རྒྱུ་འབྲས་མེད་པའི་ཁྲིམས་བཅད་ཀྱི་གཉའ་ཤིང་། མི་གཅིན་མི་ཤ་ཟོས་པའི་ཡི་དྭགས་ཀྱི་གདུང་གཟིར། དེ་དང་དེ་ལ་སོགས་དམྱལ་བའི་ཡ་ང་མངོན་སུམ་མྱོང་བའི་བཅའ་བཅོས་ཀྱི་ལས་རྒྱུན་ད་ དུང་མཐུད་དེ་འདུག་པ་ལ་སྐྱོ་ཆེ་བ་དང་གཉིས་སོ།། གསུམ་པ། འཇིགས་པ་སྒེར་གཞུང་ཐལ་མཐའ་དགུ་འགྲིལ།

 དེ་ལྟར། བོད་རྣམས་ཀྱིས་ཁྱིམ་སྲིད་སྟོངས་བྱེད་ཀྱི་སངས་རྒྱས་བྱང་སེམས་དང་། སེམས་ཅན་ཐམས་ཅད། འཇིག་རྟེན་མ་ལུས། སྐྱབས་འགྲོ་ཕྱག་ འཚལ། རྒྱལ་པོ་གོང་མ། སྟོང་ཉིད་བདག་མེད། བྱམས་སེམས་སྙིང་རྗེ། ལྷ་ཆོས་འདྲེ་ཆོས་སོགས་ཐོས་བསམ་སྒོམ་གསུམ་དང་འཆད་རྩོད་རྩོམ་གསུམ་གྱིས་མི་ལོ་ བརྒྱ་ཕྲག་དུ་མ་ཕྱིན་པའི་རྗེས་སུ། གློ་བུར་གཉིད་ལས་སད་པ་ལྟར་འཇིག་རྟེན་གྱི་མིག་ཕྱེ་བ་ན། རང་ས་མ་མོའི་བྲང་མགོ་འདྲ་བོ་ཆ་གསེས་ཆག་རལ་དུ་བཏང་བ་དང་། རང་ཐང་གསེར་གྱི་ཐུ་ལུམ་འདྲ་བོ་རྐང་བརྫིས་རྡོག་གནོན་ཐེབས་པ། རང་གི་རིགས་རྒྱུད་རུས་རྒྱུད་ཀྱང་སྟོབས་ཟད་ཉམས་རྒུད་དུ་ཕྱིན་པ་མཐོང་། སྟབས་ལེགས་པ་ཞིག་ལ། ད་ལྟ་རང་གི་ས་ཁོངས་དང་ཐོབ་ཐང་གི་འདུ་ཤེས་སད་འགོ་བརྩམས་སོང་ལ། ཁྱད་པར་དུ་མི་རིགས་ཀྱི་འདུ་ཤེས་དང་གོ་དོན་རྙེད་དེ་རང་གིས་རང་ལ་བདག་ པོ་རྒྱག་རྒྱུའི་སྟ་གོན་བྱས་སོང་།

དེང་དུས་འཛམ་གླིང་དུ། མངའ་དབང་ཅན་གྱི་རྒྱལ་ཁབ་ཀྱི་གྲངས་འབོར་ཇེ་མང་ནས་ཇེ་མང་ཡིན་པ་ནི། མི་རྣམས་ལ་མི་བུའི་ཐོབ་ཐང་ནི་རྒྱལ་ཁབ་ཀྱི་མངའ་དབང་ལས་མཐོ་བའི་ཡོངས་ཁྱབ་རིན་ ཐང་གི་གོ་རྟོགས་སད་པ་དང་། མི་རིགས་གང་ཞིག་ལ་ས་ཁོངས་དང་། ཐོབ་ཐང་། མི་རིགས་ཀྱི་འདུ་ཤེས་ཆགས་པའི་རྐྱེན་གྱིས་རེད། མི་རིགས་སྤྱིར་བཏང་པ་ཞིག་ནས་མངའ་དབང་ཅན་གྱི་རྒྱལ་ཁབ་ཅིག་ཏུ་འགྱུར་བ་ནི་འཛམ་ གླིང་སྒང་འདིའི་ཆབ་སྲིད་ཐོབ་ཐང་གི་ཆོས་ཉིད་ཅིག་ཏུ་གྲུབ་འདུག འཛམ་གླིང་འདིའི་སྒེར་གཅོད་ལམ་ལུགས་གང་ཡང་དམངས་གཙོའི་ལམ་ལུགས་སུ་འབྱོན་པ་ ཟློག་མེད་ཅིག་ཡིན་པ་ཇི་བཞིན། དམངས་གཙོའི་ལམ་ལུགས་ཀྱིས་མི་རིགས་ཀྱི་གནད་དོན་ཐག་གཅོད་དགོས་པའང་ཟློག་ཏུ་ མེད་པ་ཞིག་རེད། ཁོ་བོས་བལྟས་ན་དེ་ལ་རྒྱུ་མཚན་གཉིས་ཡོད་དེ། གཅིག་ནི་རྒྱལ་སྤྱིའི་སྟེང་དུ་རྒྱལ་ཁབ་ཕལ་ཆེ་བས་མིང་རྟགས་བཀོད་པའི་རྒྱལ་ སྤྱིའི་རང་བཞིན་གྱི་རྩ་འཛིན་དང་། གྲོས་ཆོད། གསལ་བསྒྲགས། སྤྱི་ཆིངས་སོགས་མི་རིགས་རང་ཐག་རང་གཅོད་ཀྱི་གྲོས་མཐུན་ཡིག་ཆ་ཡོད་པའི་རྒྱུ་ མཚན་དང་། ཅིག་ཤོས་ནི་དམངས་གཙོའི་རྒྱལ་ཁབ་དང་དམངས་གཙོའི་སྲིད་གཞུང་ཁག་གི་རྒྱལ་ཁབ་དང་ སྲིད་གཞུང་གང་དེར་གནས་པའི་མི་རིགས་དག་གི་གནད་དོན་རྣམས་མི་རིགས་རང་ཐག་རང་ གཅོད་ཀྱི་ཐོབ་ཐང་ལྟར་ཐག་གཅོད་ཀྱི་ཡོད་པའི་རྒྱུ་མཚན་གཉིས་སོ།། དེ་ལས་དང་པོ་ནི། མི་རིགས་རང་ཐག་རང་གཅོད་ཀྱི་བསམ་བློའི་འགོ་ཁུངས་ནི་མི་བུ་སོ་སོ་ལྷན་སྐྱེས་ སུ་འདྲ་མཉམ་ཡིན་ཞེས་པ་དང་། མི་བུའི་ཐོབ་ཐང་གནམ་གྱིས་གནང་ཞེས་པ་དང་། མངའ་དབང་མི་དམངས་ལ་བདོག་ཅེས་པ་སོགས་ཡིན་པར་བཤད་ཅིང་། ཡར་དེད་པས་བློ་འབྱེད་ལས་འགུལ་ལ་ཐུག་འདུག ཁྱད་འཕགས་མཆོག་གྱུར་གྱི་བསམ་བློ་དེ་འདྲའི་དབང་གིས་མི་རྣམས་ལ་རང་དབང་དང་། འདྲ་མཉམ། མི་བུའི་ཐོབ་ཐང་སོགས་འཇིག་རྟེན་མི་བུའི་གཞི་རྩའི་ལྟ་གྲུབ་ཆགས་ཤིང་། ཐམས་ཅད་རང་དབང་དང་བདེ་སྐྱིད་ཀྱི་ས་ལ་བཀོད་དང་འགོད་བཞིན་པ་རེད། མི་རིགས་རང་ཐག་རང་གཅོད་ཀྱི་ཐོབ་ཐང་ཞེས་པའང་ཚེ་སྲོག་གི་ཐོབ་ཐང་དང་། རང་དབང་གི་ཐོབ་ཐང་། རྒྱུ་ནོར་གྱི་ཐོབ་ཐང་། རྩིས་ཐང་གི་ཐོབ་ཐང་། རོགས་སྐྱོབ་ཀྱི་ཐོབ་ཐང་། སྤྱི་སྙོམས་ཀྱི་ཐོབ་ཐང་། འཕེལ་རྒྱས་ཀྱི་ཐོབ་ཐང་སོགས་འདུས་པའི་མི་བུའི་ཐོབ་ཐང་གི་བྱེ་བྲག་ཅིག་ཡིན་པར་ མ་ཟད། དམངས་གཙོའི་ཆབ་སྲིད་ཀྱི་བྱེ་བྲག་ཅིག་ཀྱང་ཡིན་པར་ཐག་བཅད་འདུག དེ་ བས།《མཉམ་འབྲེལ་རྒྱལ་ཚོགས་ཀྱི་རྩ་འཛིན》(1945ལོའི་ ཟླ6པའི་ཚེས26ཉིན)གྱི་དོན་ཚན་ལྔ་ བཅུ་ང་ལྔ་པར།“……མི་དམངས་ཀྱི་འདྲ་ མཉམ་ཐོབ་ཐང་དང་རང་ཐག་རང་གཅོད་ཀྱི་རྩ་དོན་ལ་བརྩི་འཇོག་བྱེད་པ་གཞི་བྱས་ཏེ ……”ཞེས་ དང་། དེའི་དོན་ཚན་བདུན་ཅུ་དོན་གསུམ་པར། “……ས་ཁོངས་སོ་སོ་དང་དེའི་མི་དམངས་ཀྱི་དམིགས་བསལ་ཁོར་ཡུག་དང་འཕེལ་འགྱུར་དུས་ རིམ་ལ་བལྟོས་ཏེ། རང་སྐྱོང་འཕེལ་རྒྱས་གཏོང་བ་དང་། མི་དམངས་སོ་སོའི་ཆབ་སྲིད་ལམ་ལུགས་རིམ་ཅན་དུ་འཕེལ་རྒྱས་གཏོང་བ། ……”ཞེས་དང་། ཡང་དེའི་དོན་ཚན་བདུན་ཅུ་དོན་དྲུག་པར། “……གང་དེ་རང་སྐྱོང་ངམ་རང་བཙན་ལ་ཕྱོགས་ཏེ་རིམ་ཅན་འཕེལ་རྒྱས་འགྲོ་བ་གོང་འཕེལ་ གཏོང་དགོས། ……”ཞེས་བཀོད་འདུག་པ་དང་། 《མི་སེར་སྤེལ་ཡུལ་རྒྱལ་ཁབ་ དང་མི་དམངས་ལ་འབོགས་པའི་རང་བཙན་གསལ་བསྒྲགས》(1960ལོའི་ ཟླ12པའི་ ཚེས14ཉིན)སུ། “མི་དམངས་ཡོད་ཚད་ལ་རང་ཐག་རང་གཅོད་ཀྱི་ཐོབ་ཐང་ཡོད། ཐོབ་ཐང་འདི་བཞིན་ཁོ་ཚོས་ཁོ་ཚོའི་ཆབ་སྲིད་གོ་ཐང་རང་དབང་གིས་ཐག་གཅོད་པ་དང་། ཁོ་ཚོའི་དཔལ་འབྱོར་དང་སྤྱི་ཚོགས། རིག་གནས་རང་དབང་གིས་འཕེལ་རྒྱས་གཏོང་བའོ”ཞེས་དང་། ཡང་དེར“……མངའ་ཁོངས་འདི་དག་གི་མི་དམངས་ཀྱིས་འདོད་བློ་དང་རེ་སྨོན་རང་དབང་གིས་ སྟོན་པ་ནང་ལྟར། རིགས་རྒྱུད་དང་དད་པ། ཤ་མདོག་གི་ཁྱད་མ་ཕྱེ་བར། དབང་ཆ་ཐམས་ཅད་ཆ་རྐྱེན་མེད་པ་དང་སོར་ཉར་མེད་པར་ཁོ་ཚོར་རྩིས་སྤྲོད་གནང་སྟེ། ཁོ་ཚོས་རང་བཙན་དང་རང་དབང་གཙང་མ་ལོངས་སུ་སྤྱོད་པར་བྱའོ”ཞེས་ བཀོད་འདུག་པ་དང་། རྩ་དོན་བདུན་ཅན་གྱི《རྒྱལ་སྤྱིའི་ཁྲིམས་ལུགས་རྩ་དོན་གསལ་བསྒྲགས》(1970ལོ)ཀྱི་རྩ་དོན་ལྔ་པ་ནི“མི་རིགས་རང་ཐག་རང་གཅོད་ཀྱི་རྩ་དོན”ཡིན་པ་དང་། 《རང་བྱུང་ཐོན་ཁུངས་ཡུན་གཏན་མངའ་དབང་ཐད་ཀྱི་གསལ་བསྒྲགས》(1962ལོའི་ ཟླ12པའི་ཚེས14ཉིན)སུ། “རྒྱལ་ཁབ་སོ་སོས་ངེས་པར་དུ་མངའ་དབང་འདྲ་མཉམ་ཡིན་པའི་རྩ་དོན་ལྟར། ཕན་ཚུན་བརྩི་འཇོག་གིས་མི་རིགས་སོ་སོ་དང་ཚོགས་པ་སོ་སོས་རང་གི་རིགས་ཀྱི་རང་ བྱུང་ཐོན་ཁུངས་ཀྱི་མངའ་དབང་རང་དབང་གིས་དང་། ཕན་འདྲོང་གིས་བེད་སྤྱོད་གཏོང་བར་ཡར་སྐུལ་བྱེད་པའོ”ཞེས་དང་། ཡང་དེར། “མི་རིགས་སོ་སོ་དང་ཚོ་རིགས་སོ་སོའི་རང་བྱུང་ཐོན་ཁུངས་ཀྱི་རང་དབང་ཐོབ་ཐང་ཅི་ རིགས་ལ་བཙན་གནོད་བྱས་པ་ཡིན་ན། དེ་ནི་མཉམ་འབྲེལ་རྒྱལ་ཚོགས་རྩ་འཛིན་གྱི་དགོངས་པ་དང་རྩ་དོན་ལ་རྒྱབ་འགལ་བྱས་ པ་ ཡིན་ལ། རྒྱལ་སྤྱིའི་མཉམ་འབྲེལ་གྱི་འཕེལ་རྒྱས་ལ་བཀག་འགོག་བཟོས་པ་དང་། ཞི་བདེའི་རྒྱུན་སྐྱོང་ལ་བར་ཆད་བཟོས་པ་ཡིན”ཞེས་བཀོད་འདུག་པ་དང་། 《སྤྱི་དམངས་ཀྱི་ཐོབ་ཐང་དང་ཆབ་སྲིད་ཀྱི་ཐོབ་ཐང་ཐད་ཀྱི་རྒྱལ་སྤྱིའི་སྤྱི་ཆིངས》(1966ལོའི་ ཟླ12པའི་ཚེས16ཉིན)ཀྱི་ཁག་དང་པོའི་ དོན་ཚན་དང་པོར། “མི་དམངས་ཐམས་ཅད་ལ་རང་ཐག་རང་གཅོད་ཀྱི་ཐོབ་ཐང་ཡོད་པ་ཡིན། ཁོ་ཚོས་ཐོབ་ཐང་འདི་ལ་བརྟེན་ཏེ་ཁོ་ཚོའི་ཆབ་སྲིད་ཀྱི་གོ་ཐང་རང་དབང་གིས་ཐག་ གཅོད་པར་མ་ཟད། ཁོ་ཚོའི་དཔལ་འབྱོར་དང་སྤྱི་ཚོགས། རིག་གནས་ཀྱི་འཕེལ་རྒྱས་རང་དབང་གིས་དོན་གཉེར་བྱེད་པ་ཡིན”ཞེས་དང་། ཡང་དེར། “……མཉམ་འབྲེལ་རྒྱལ་ཚོགས་ཀྱི་རྩ་འཛིན་གྱི་གཏན་ཕབ་ཆ་རྐྱེན་ནང་བཞིན། རང་ཐག་རང་གཅོད་དོན་འཁྱོལ་འབྱུང་བར་ཡར་སྐུལ་བྱེད་པར་མ་ཟད། ཐོབ་ཐང་འདི་རིགས་བརྩི་འཇོག་བྱེད་པའོ”ཞེས་བཀོད་འདུག་པ་དང་། 《དཔལ་ འབྱོར་དང་སྤྱི་ཚོགས། རིག་གནས་བཅས་ཀྱི་ཐོབ་ཐང་ཐད་ཀྱི་རྒྱལ་སྤྱིའི་སྤྱི་ཆིངས》(1966ལོ)ཀྱི་ཁག་དང་པོའི་དོན་ཚན་དང་པོ་ལའང་གོང་གསལ་ཡི་ གེ་ཇི་མ་ཇི་བཞིན་བཀོད་འདུག ཡང་། 《མི་དམངས་དང་མི་རིགས་ཀྱི་རང་ཐག་རང་གཅོད་ཐད་ཀྱི་ གྲོས་ཆོད》(1952ལོ) དུ། “མི་དམངས་དང་མི་རིགས་ལ་རང་ཐག་རང་གཅོད་ཀྱི་ཐོབ་ཐང་ཡོད་པའི་རྗེས་ལ། ད་གཟོད་གཞི་རྩའི་མི་བུའི་ཐོབ་ཐང་ཐམས་ཅད་ལྡན་པའི་ཁག་ཐེག་བྱེད་ཐུབ་པ་ཡིན”ཞེས་ སོགས་བཀོད་འདུག་པ་དེ་ལྟར་རེད།(མཉམ་ འབྲེལ་རྒྱལ་ཚོགས་ཀྱི་རྩ་འཛིན་དང་གྲོས་ཆོད། གསལ་བསྒྲགས། སྤྱི་ཆིངས་སོགས་ནི་ཁྲིམས་ཀྱི་གཞི་འཛིན་ས་ཙམ་མ་གཏོགས་ཁྲིམས་མ་ཡིན་པའོ) གཉིས་པ་ནི། དམངས་གཙོའི་ས་ཁུལ་དང་རྒྱལ་ཁབ་ཁག་གིས་སོ་སོའི་ས་ཁུལ་དང་རྒྱལ་ཁབ་ཀྱི་མངའ་ ཁོངས་སུ་གནས་པའི་མི་རིགས་ཀྱི་ཐོབ་ཐང་རྣམས་གོང་གསལ་མཉམ་འབྲེལ་རྒྱལ་ཚོགས་ཀྱི་ རྩ་འཛིན་དང་། གྲོས་ཆོད། གསལ་བསྒྲགས། སྤྱི་ཆིངས་སོགས་སུ་བཀོད་པའི་མི་དམངས་དང་མི་རིགས་རང་ཐག་རང་གཅོད་ཀྱི་དགོངས་པ་ དང་རྩ་དོན་ལྟར་ཐག་བཅད་པ་དཔེར་ན། 2006ལོར་དམངས་གཙོའི་མང་མོས་འོས་བསྡུའི་ལམ་ནས་རང་ བཙན་བྱུང་བའི་མོང་ཐེ་ནེ་ཀི་རོ་རྒྱལ་ཁབ་ལྟ་བུ་རེད། དེས་མོང་ཐེ་ནེ་ཀི་རོ་མི་རིགས་ཀྱིས་མཚོན་པའི་མི་རིགས་དང་མི་བུའི་ཐོབ་ཐང་ རྣམས་མཉམ་འབྲེལ་རྒྱལ་ཚོགས་ཀྱི་རྩ་འཛིན་སོགས་ཡིག་ཆའི་དགོངས་པ་དང་རྩ་དོན་ལྟར་ ཐག་བཅད་སོང་བ་དང་། ཡང2008ལོར་དམངས་གཙོའི་མང་མོས་འོས་བསྡུའི་ལམ་ནས་རང་ བཙན་བྱུང་བའི་ཁོ་སོ་ཝ་རྒྱལ་ཁབ་ལྟ་བུ་སྟེ། དེས་ཨལ་པ་ནེ་ཡ་མི་རིགས་ཀྱིས་མཚོན་པའི་མི་རིགས་དང་མི་བུའི་ཐོབ་ཐང་རྣམས་མཉམ་ འབྲེལ་རྒྱལ་ཚོགས་ཀྱི་རྩ་འཛིན་སོགས་ཡིག་ཆའི་དགོངས་པ་དང་རྩ་དོན་ལྟར་ཐག་བཅད་ སོང་བ་རེད། དཔེ་དེ་བཞིན་དུ། མི་རིགས་ཀྱི་ཐོབ་ཐང་གང་ཞིག་དམངས་གཙོའི་དགོངས་པ་ནང་ལྟར་ཆབ་སྲིད་རང་སྐྱོང་དུ་ གནས་པའང་གང་མང་འདུག་པ་སྟེ། ཧྥ་རན་སིའི་ཁོར་སི་ཁ་གླིང་ཕྲན་དུ་ཡོད་པའི་སྡོད་དམངས་རྣམས་ལ་མང་མོས་འོས་ བསྡུ་བྱས་དུས། སྡོད་དམངས་བརྒྱ་ཆའི་བརྒྱད་ཅུ་ཡན་གྱིས་སྔར་བཞིན་ཧྥ་རན་སིའི་ཁོངས་སུ་སྡོད་ པའི་འདོད་མོས་བསྟན་པ་ལྟར་ཆབ་སྲིད་རང་སྐྱོང་དུ་ཡོད་པ་ལྟ་བུ་དང་། 1921ལོར་ཨིར་ལན་རང་བཙན་བྱས་པ་ལ་དབྱིན་ཇི་འཐད་པ་བྱུང་རྗེས། དབྱིན་ཨིར་ཕྱོགས་གཉིས་ཀྱིས་ཨིར་ལན་བྱང་མ་ནི་ཨིར་ལན་གྱི་ཁོངས་སུ་གཞུག་པ་ཡིན་ ནམ་ཡང་ ན་དབྱིན་ཇིའི་ཁོངས་སུ་སྡོད་པ་ཡིན་པའི་རང་ཐག་རང་གཅོད་ཀྱི་ཐོབ་ཐང་དེ་ཨིར་ལན་ བྱང་ མ་པ་ལ་སྤྲོད་དགོས་པའི་ཆིངས་ཡིག་བཀོད་པ་དེ་བཞིན། མཇུག་མཐར་ཨིར་ལན་བྱང་ མ་པ་རྣམས་ཀྱིས་སྔར་བཞིན་དབྱིན་ཇིའི་ཁོངས་སུ་སྡོད་པ་ཡིན་པའི་འདམ་ག་བྱས་སོང་ བ་ལྟ་བུ་རེད། དེའི་མཚུངས་སུ། དུས་རབས་སྔོན་མའི་ལོ་རབས་བདུན་ཅུ་པའི་ནང་ལ་རང་སྐྱོང་ཐོབ་པའི་སི་ཕེན་གྱི་པ་ སི་ཁི་པ་དང་། དུས་རབས་སྔོན་མའི་ལོ་རབས་བརྒྱད་ཅུ་པ་ནས་རང་སྐྱོང་ཐོབ་པའི་ཁ་ན་ཏ་ཡི་ཁེས་པེ་ ཁི་པ་དག་ཀྱང་དམངས་གཙོའི་རང་ཐག་རང་གཅོད་ཀྱི་ཐོབ་ཐང་ལྟར་རང་སྐྱོང་གཙང་མ་ཆགས་ སོང་བའི་ལོ་རྒྱུས་མཐོང་དུ་ཡོད། དེ་ལྟར། དམངས་གཙོའི་རྒྱལ་ཁབ་དང་དམངས་གཙོའི་སྲིད་གཞུང་རྣམས་ཀྱིས་མི་དམངས་དང་མི་རིགས་ ཀྱི་ཐོབ་ཐང་ཐམས་ཅད་དམངས་གཙོའི་ཐབས་ལམ་དང་ཞི་བའི་ཐབས་ལམ་གྱིས་ཐག་བཅད་དང་ གཅོད་བཞིན་པ་དེ་ལྟར་དང་། རང་དབང་དང་དམངས་གཙོའི་དཔལ་ལ་སྤྱོད་པ་རྣམས་ཀྱིས་མི་དམངས་དང་མི་རིགས། མི་བུ་བཅས་ཀྱི་ཐོབ་ཐང་ཅི་རིགས་ཡིག་ཆར་བྲིས་པ་དང་མིང་རྟགས་བཀོད་པ་ནང་བཞིན་ཁ་ དན་ཚིག་ལ་གནས་པ་དང་། ཆིངས་རྒྱ་དངོས་འབེབས་ཡོད་པ། རྩིས་མཐོང་བརྩི་འཇོག་གནང་གི་འདུག་ཅིང་། ཡོངས་ཁྱབ་རིན་ཐང་རྩིས་མེད་མི་བཟོ་བ་རྩ་དོན་དུ་སོང་ཕྱིར། དབང་འཛིན་ཕྱོགས་ཁག་ཇི་ལྟར་འཐད་པ་མེད་ནའང་དྲག་སྤྱོད་འཇིགས་སྐུལ་གྱི་ལམ་དུ་ མི་འཇུག་པ་ཞིག་སྟེ། སྔ་ལོར་སིར་སྦི་ཡ(The Republic of serbia)ལས་ རང་བཙན་ཐོབ་པའི་ཁོ་སོ་ཝ་ཡིས་རང་བཙན་བྱས་པ་ཁྱབ་བསྒྲགས་བྱས་དུས། སིར་སྦི་ཡ་སྲིད་གཞུང་གིས་བཤད་པ་ནི། སིར་སྦི་ཡ་སྲིད་གཞུང་གིས་ཁོ་སོ་ཝ་ ཡི་མངའ་དབང་གཏན་ནས་བློས་གཏོང་བ་མིན། ……འོན་ཀྱང་ཁོ་སོ་ཝ་རང་ བཙན་བྱེད་པ་ལ་དྲག་ཤུགས་སྤྱད་དེ་བཀག་འགོག་གཏན་ནས་མི་བྱེད་ཅེས་པ་ལྟ་བུ་རེད། སྒེར་གཅོད་རིང་ལུགས་པའི་སྲིད་ཀྱི་གདུག་རྩུབ་ དྲན་པས་འཇིགས་པ། ཡིན་ནའང་། དབང་མཐའ་སྒེར་གཅོད་རིང་ལུགས་པས་མི་དམངས་དང་མི་རིགས། མི་བུ་བཅས་ཀྱི་ཐོབ་ཐང་ཅི་རིགས་བརྩི་འཇོག་གཏན་ཕབ་གནང་བའི་ཡིག་ཆ་གང་རུང་ལ་ མིང་རྟགས་བཀོད(རྒྱ་ནག་སྲིད་གཞུང་ གིས་གོང་གི་མཉམ་འབྲེལ་རྒྱལ་ཚོགས་ཀྱི་ཡིག་ཆ་མང་ཆེ་བར་མིང་རྟགས་བཀོད་འདུག་པ་ དང་། དེ་བཞིན་དུ“རྒྱལ་ཁབ་ཀྱིས་མི་བུའི་ཐོབ་ཐང་ལ་བརྩི་འཇོག་དང་ཁག་ཐེག་བྱེད་པ་ ཡིན”ཞེས2004ལོར་བཟོ་བཅོས་བྱས་པའི《རྩ་ཁྲིམས》སུའང་ བྲིས་འདུག)བཞིན་དུ། ཁ་དན་ཚིག་ལ་མི་གནས་ཤིང་ཆིངས་འགལ་བརྡལ་བཤིག་གིས་མི་དམངས་དང་མི་རིགས། མི་བུ་བཅས་ཀྱི་ཐོབ་ཐང་གང་ཡང་རྡོག་བརྫིས་བཏང་དང་གཏོང་བཞིན་པ་འུ་ཚོར་མྱོང་བ་ ཟབ། མི་དམངས་དང་མི་རིགས། མི་བུ་བཅས་ཀྱི་འདོད་མོས་ལ་བརྩི་འཇོག་བྱེད་མིན་ནི་དུས་དང་རྣམ་པ་ཀུན་ཏུ་དམངས་ གཙོ་དང་སྒེར་གཅོད་ཀྱི་ཁྱད་པར་གཙོ་བོ་རེད། དེང་གི་དུས་འདིར། འགྲོ་བ་མི་རྣམས་ཞི་བདེ་འབྱུང་མིན་གྱི་རྒྱུ་རྐྱེན་གཙོ་བོའང་ཕལ་ཆེར་འདི་ལས་མ་ འདས་པར་འདོད། ཆ་བཞག་ན་འདི་ལྟར། བསམ་བློ་གུ་དོག་དཀྱེལ་ཡངས་མེད་པ། ལྟ་བ་རྙིང་ ཞིང་མཁྲེགས་འཛིན་ཆེ་བ། སྤྱོད་པ་དྲག་གནོན་གདུག་རྩུབ་རྒོད་པ། འདོད་རྔམ་སྟག་ལྟར་འཕྱོ། བདག་འཛིན་སྤྱང་ལྟར་འཇབ། ཞེ་སྡང་འབྲོང་ལྟར་ངར། འཁོན་འཛིན་ཁྱི་ལྟར་ཟུག སྲེད་པ་ཕག་ལྟར་ཉལ། གཡོ་རྒྱུ་ཝ་ ལྟར་རྒྱུ། གནས་ལུགས་རྒྱུ་འབྲས་མེད་པ། ཁྲེལ་བག་ངོ་ཚ་མེད་པ། ཁ་བཤད་དོན་ལ་མི་གནས་པའི་བུ་སྤུན་ཞིག་དང་ལྷན་དུ་ཁྱིམ་ཚང་གཅིག་གི་ནང་ལ་མི་ཚེ་ སྐྱེལ་དགོས་པ་ཡིན་ན། ཆོས་ལུགས་དང་རིག་གནས་གཅིག་པའི་དབང་དུ་བཏང་ནའང་། ཕུ་ནུ་གཞན་དག“འཆམ་མཐུན”གྱིས་འཚོ་བ་རོལ་བའི་སྲིད་པ་ཨེ་ཡོད་དམ། དེ་བས་ཀྱང་། བོད་འདི་སྔོན་གྱི་དུས་སུ། “བོད་བོད་ཡུལ་ན་བདེ་བ་དང་རྒྱ་རྒྱ་ཡུལ་ན་བདེ”བའི་ཁེར་མགོ་ཡིན་པ་གཞིར་བཞག་ དང་། ད་ལྟའི་དུས་ནའང《མོན་ཐེ་ཝེ་ཏིའོ་ཡི་རྒྱལ་ཁབ་ཀྱི་ཐོབ་ཐང་དང་འོས་ འགན་སྤྱི་ཆིངས》ཀྱི་ གཏན་ཕབ་དང་མཐུན་པ་སྟེ། (1)གཏན་ འཇགས་ཀྱི་སྡོད་དམངས་ཡོད་པ། (2)དམིགས་བསལ་གྱི་མངའ་ཁོངས་ཡོད་པ། (3)སྲིད་ གཞུང་ཡོད་པ། (4)རྒྱལ་ཁབ་གཞན་དང་དོན་དམ་གྱི་འབྲེལ་བ་བྱེད་པའི་ ནུས་པ་ཡོད་པ་བཅས་ཀྱི་ཆ་རྐྱེན་ཡོད་པ་ཞིག་ཡིན་པ་སྨོས་མ་དགོས་ན། སྒེར་གཅོད་ལ་མོས་པ་མེད་པའི་ཤེས་རྟོགས་ཀྱིས་གསར་བརྗེ་བྱས་བྱུང་ བ་ནི་རྐྱེན་འཛོམས་འབྲས་ཐོན་གྱི་ངང་ཚུལ་རེད། དེའི་རྐྱེན་གྱིས་ད་ལོའི་ཞི་བའི་གསར་བརྗེ་ལས་སོ་ སོའི་རང་དབང་དང་ཐོབ་ཐང་གི་ཕྱིར་དུ་ངོ་རྒོལ་དང་གྱེན་ལོག་བྱས་སོང་ ལ། ནམ་རྒྱུན་གནོན་ཤུགས་ལྕི་དྲགས་པ་དང་། བཙན་ཚུགས་ལྕི་དྲགས་པ། ན་ཟུག་ལྕི་དྲགས་པའི་རྒྱུ་མཚན་གྱིས། གསར་བརྗེའི་སྒང་ལ་རྡུང་གཅོག་འཕྲོག་སྲེག་གི་སྣང་ཚུལ་བྱུང་སོང་བའང་བསྙོན་མི་ ནུས་པའི་དོན་དངོས་གནས་ཚུལ་རེད། ད་ལོའི་རྡུང་གཅོག་འཕྲོག་སྲེག་གི་སྣང་ཚུལ་དེའི་འགོ་རྩོམ་སྣ་འདྲེན་དང་མེ་རྟ་ སྒྲོན་མཁན་ནི་སྔོན་མ1989ལོའི“ལྷ་སའི་ཟིང་ཆ”རུ་བཏགས་པའི་སྐབས་ལྟར་སྒེར་ གཅོད་དབང་སྒྱུར་པ་ཁོ་ཚོ་ལས་གཞན་མ་ཡིན་ཏེ། སྒེར་གཅོད་དབང་སྒྱུར་པའི་གཡོ་ཇུས་དང་ཧམ་རྫུས་ལས་བསྐྱེད་པ་ཡིན་ཚུལ་དེ་སྔར་ ཁོ་ཚོའི་ནང་མིས་གསང་བ་བརྟོལ་བ་ལྟར་གྱི་ཡི་གེ་དེ་འདྲ་ད་སྔ་མ་མཐོང་མོད། བསམ་ངན་ཞེ་བཅངས་ཀྱིས་གཏོར་བཤིག་དང་དཀར་ས་ནག་འདེད་ཀྱི་ཉེས་ཅན་གཏེ་བོ་ནི་སྔར་ བཞིན་སྒེར་གཅོད་དབང་སྒྱུར་པ་ཁོ་ཚོ་ཡིན་པ་ཕྱི་གླིང་གསར་ལམ་ཁག་ཏུ་མངོན་རྗེས་ ཚད་མ་ཅི་རིགས་ཀྱིས་བདེན་དཔང་ཁུངས་འཕེར་བཟོས་འདུག་པ་སྐུ་ཞབས་ཐེའུ་རང་ལགས་ཀྱི《ཁྲག་ཡིག》ལས་ བདེན་དཔང་ཆེན་པོ་བཞིའི་སྟེང་ནས་ར་སྤྲོད་གསལ་བཤད་བྱས་འདུག་པ་བཞིན་མཐོང་དུ་ ཡོད་པ་དེ་བཞིན་དུ་འདུག་ མོད། འོན་ཀྱང་། གཡོ་ཐབས་ལ་བྱང་ཆུབ་ཅིང་རྫུན་བཟོ་ལ་གོམས་ལོབས་སུ་སོང་བའི་སྲོལ་རྒྱུན་ཅན་གྱི་ སྒེར་གཅོད་དབང་སྒྱུར་པ་ལ་ལྟོས་ཏེ། ཞུན་ཐར་ཇི་ལྟར་བཅད་ཀྱང་དག་འབུད་ཇི་ལྟར་བྱས་ཀྱང་སྡིག་པ་མིག་ བཙུམས་སུ་འདུག་པ་དང་། དེ་མཚུངས་དཀར་ནག་བརྡ་འདེད་དང་དངོས་རྫུན་ཤན་འབྱེད་ཇི་ལྟར་བྱས་ཀྱང་ སྒྲིབ་གབ་ནགས་ཀྱི་སྟག་འཐབ་གཟིག་འཐབ་ལ་དཔང་པོ་ཨ་སྔོན་གནམ་ལས་གཞན་མེད་ཕྱིར། རྒྱུ་མ་ཕུ་འདེད་ལ་སྙིང་པོ་མི་ལོན་པ་འདྲ་བས། ཁོ་བོ་ཁ་ནང་ལ་འཁོར་ཏེ། སེམས་རྣལ་ལ་ཕབ་སྟེ། བོད་མིས་བོད་མིའི་སེམས་ཁམས་ཤེས་པ་རྒྱུ་མཚན་དུ་བྱས་ཏེ་ རྒྱུ་འབྲས་དྲང་བདེན་གྱི་སྐད་ཆ་བཤད་ན། སྣང་ཚུལ་དེ་ནི་མང་པོ་འདུས་པའི་ཞད་དུ་སོང་བ་སྟེ། ཞོགས་འུར་གྱི་དབང་དུ་སོང་བ་དང་། ལད་ཟློས་ཀྱི་རྗེས་སུ་ཕྱིན་སོང་ཡོད་པ་ཁོ་བོས་རྗེས་སུ་དཔགས་པས་ཤེས། དེའི་ཕྱིར། དེ་ནི་དམིགས་ཡུལ་དང་འཆར་གཞི་གང་ཡང་མེད་པའི་དོན་རྐྱེན་ཞིག་ལས་མ་འདས་པར་འདོད། དོན་རྐྱེན་ཆུང་ངུ་དེ་སྒེར་གཅོད་པའི་འཆར་གཞི་ཡོད་པ་དང་། རྩ་འཛུགས་ཡོད་པ། དམིགས་ཡུལ་ཡོད་པ། རྒྱུན་ཡུན་ཡོད་པའི་རྡུང་གཅོག་འཕྲོག་སྲེག་དང་བསྡུར་ན་དེའི་བརྒྱ་ཆ་དང་སྟོང་ཆ། ཁྲི་ཆར་ཡང་མི་འོང་བ་ཀུན་ལ་གསལ་ཆ་ཡོད་པ་དང་། དེ་ནི་རྡུང་གཅོག་འཕྲོག་སྲེག་ཆུང་བ་དང་རྡུང་གཅོག་འཕྲོག་སྲེག་ཆེན་པོ་གཉིས་ ཀྱི་ཁྱད་པར་རེད། ད་ལོའི་ཞི་བའི་གསར་བརྗེའི་སྒང་དུ་ས་ཆ་ལ་ལར་ རྡུང་གཅོག་འཕྲོག་སྲེག་གི་སྣང་ཚུལ་བྱུང་འདུག་པ་ནི་དོན་དངོས་གནས་ཚུལ་ཡིན་ ཕྱིར་ཁས་མི་ལེན་རང་ལེན་ཆགས་ཡོད། ཡིན་ནའང་དེ་ནི་རྡུང་གཅོག་འཕྲོག་སྲེག་ཆུང་ངུ་རེད། དེ་ལྟར་བཤད་པ་ལ་རྒྱུ་མཚན་གཉིས་ཡོད་དེ། གཅིག་ནི་ཞོགས་འུར་དང་ལད་ཟློས་ཀྱི་དབང་དུ་སོང་བ་ཞིག་ཡིན་པས་དང་། གཉིས་ནི་འཆར་གཞི་དང་རྩ་འཛུགས། དམིགས་ཡུལ་ཡོད་པ་ཞིག་མ་ཡིན་པས་སོ།། མི་ ལ་རྡུང་། དངོས་པོ་གཅོག རྒྱུ་ནོར་འཕྲོག དངོས་རྫས་སྲེག ཐ་སྙད་ཀྱི་ངོས་ཁོ་ན་ལ་བསམ་ནའང་རྡུང་གཅོག་འཕྲོག་སྲེག་ནི་དྲག་པོའི་ལས་ཡིན་པ་ ཤེས། རྡུང་གཅོག་འཕྲོག་སྲེག་ཆེ་ཆུང་གང་ཡིན་ཀྱང་རྣམ་པ་དྲག་པོ་དང་ངོ་བོ་འཇིགས་རུང་ ཡིན་པ་གཅིག་མཚུངས་རེད། དྲག་འཇིགས་ཀྱི་ཆོས་དང་ལྡན་པའི་བྱེད་སྟངས་ནི་ཕྱོགས་སྐྱོར་དང་སྐུལ་སློང་། དར་སྤེལ་གཏོང་རྒྱུའི་ལས་ཤིག་གཏན་ནས་མ་ཡིན་པར་འདོད། རྡུང་གཅོག་འཕྲོག་སྲེག་ཆེ་ཆུང་གང་ལའང་ཁོ་བོ་མོས་པ་མེད་པར་མ་ཟད་ད་ལོའི་གསར་ བརྗེ་ནི་ཞི་བའི་གསར་བརྗེ་ཡིན་པ་སྨོས་མ་དགོས་ལ། ཞི་བའི་གསར་བརྗེ་ནི་རྡུང་གཅོག་འཕྲོག་སྲེག་གི་དྲག་པོའི་རྣམ་པས་མངོན་མི་རིགས་ པ་ཀུན་གྱིས་མཁྱེན་གསལ་ལྟར་དང་། རྡུང་གཅོག་འཕྲོག་སྲེག་ཆུང་ངུ་ཡིས་ལས་མཐའ་འཁྱོངས་དཀའ་སྟེ། རྡུང་གཅོག་འཕྲོག་སྲེག་ཆེན་པོ་དང་འགྲན་ཡ་འོང་བ་མ་རེད། སྒོ་ང་བྲག་ལ་བརྡབས་པ་དང་མཚུངས། འོ་ན་རྡུང་གཅོག་འཕྲོག་སྲེག་ཆེན་པོ་ནི་ག་འདྲ་ རེད་ཟེར་ན། མི་ལོ་ལྔ་བཅུའི་རིང་ལ། བོད་མི་བླ་མ་དཔོན་པོ་ནས་སྐུ་དྲག་མི་དྲག་བར་དང་། སྐྱ་སེར་ཕོ་མོ་ནས་རྒན་དར་གཞོན་གསུམ་བར། ཞིང་པ་འབྲོག་པ་ནས་མགར་པ་ལྷམ་འདེབས་བར་དུ། ཐོབ་ཐང་མཐོ་དམན་ལ་མ་ལྟོས་པར། རྒྱུ་ཡོད་རྒྱུ་མེད་ལ་མ་ལྟོས་པར། ཤེས་འཇོན་ནུས་པ་ལ་མ་ལྟོས་པར། དཔའ་ཡོད་དཔའ་མེད་ལ་མ་ལྟོས་པར། ཉེས་ཡོད་ཉེས་མེད་ལ་མ་ལྟོས་པར། ཐོ་བས་བརྡུངས། ལྕག་གིས་བྲབས། སྒྲོག་གིས་བཅིངས། མདའ་ཡིས་བསད། བཙོན་ལ་བཅུག འཐབ་རྩོད་བྱས།ལྟོགས་ གྲིར་ཤི་བ་བརྒྱ་སྟོང་མང་པོ། ཁྲི་ཕྲག་མང་པོ། འབུམ་ཕྲག་མང་པོ་ཡོད་པའི་འདས་སོང་གི་ལོ་རྒྱུས་འདུག་པ་དེ་བཞིན། ད་ལྟ་ད་དུང་བྱེད་སྟངས་དེའི་སྲོལ་མ་བཏང་བར། ཆེ་བ་མནན། ཆུང་བ་གཟིར། འབུར་བ་བཅོམ། ལེབ་མོར་བརྡུངས་པའི་འཆར་གཞི་དང་རྩ་འཛུགས། དམིགས་ཡུལ་ཡོད་པ་དེ་ནི་ད་གཟོད་རྡུང་ཆེན་པོ་རེད་ལ། བོད་མི་ཞིག་ཡིན་ཕྱིན་གོ་ཐོས་མེད་པ་མེད། དེ་བཞིན་མི་བུའི་མགོ་བོ་གཅོག མི་རིགས་ཀྱི་གཉའ་བ་གཅོག མངའ་ཁོངས་ཀྱི་རྐེད་པ་གཅོག ཁོར་ཡུག་གི་གཡང་རྟེན་གཅོག དགོན་སྡེའི་རྟེན་གསུམ་གཅོག གྲོང་སྡེའི་རྒྱུ་རྫས་གཅོག སྲིད་ཀྱི་སྲོག་ཤིང་གཅོག འབྱོར་བའི་རྩ་བ་གཅོག རིག་གནས་ཀྱི་རུས་རྐང་གཅོག་པའི་འཆར་གཞི་དང་རྩ་འཛུགས། དམིགས་ཡུལ་ཡོད་པ་དེ་ནི་ད་གཟོད་གཅོག་ཆེན་པོ་སྟེ། མི་ཡུལ་དུ་མཐོང་དཀོན་པའི་གོད་ཆག་གནམ་ལྷུང་རེད། དེ་བཞིན་མི་རིགས་རང་ཐག་རང་གཅོད་ཀྱི་ཐོབ་ཐང་འཕྲོག ཚེ་སྲོག་གི་ཐོབ་ཐང་འཕྲོག རྒྱུ་ནོར་གྱི་ཐོབ་ཐང་འཕྲོག རྩིས་ཐང་གི་ཐོབ་ཐང་འཕྲོག རོགས་སྐྱོར་གྱི་ཐོབ་ཐང་འཕྲོག འདྲ་མཉམ་གྱི་ཐོབ་ཐང་འཕྲོག མི་ལུས་ཀྱི་རང་དབང་འཕྲོག སྨྲ་བརྗོད་ཀྱི་རང་དབང་འཕྲོག དད་མོས་ཀྱི་རང་དབང་འཕྲོག འདུ་འཛོམས་ཤོག་སྒྲིལ་གྱི་རང་དབང་འཕྲོག དབུལ་ཕོངས་མྱོང་མི་དགོས་པའི་རང་དབང་འཕྲོག འཇིགས་སྐྲག་མྱོང་མི་དགོས་པའི་རང་དབང་འཕྲོག་པའི་འཆར་གཞི་དང་རྩ་འཛུགས། དམིགས་ཡུལ་ཡོད་པ་དེ་ནི་ད་གཟོད་འཕྲོག་ཆེན་པོ་རེད་ལ། ཟོག་ཞིག་མིན་ན་སུས་མི་ཤེས། དེ་བཞིན་ས་སྟེང་གི་རྫས་སྲེག ས་འོག་གི་གཏེར་སྲེག མེས་པོའི་ཤུལ་བཞག་སྲེག ལྷག་པར་དུ་མི་བུའི་ནང་སེམས་སྲེག་པའི་འཆར་གཞི་དང་རྩ་འཛུགས། དམིགས་ཡུལ་ཡོད་པ་དེ་ནི་ད་གཟོད་སྲེག་ཆེན་པོ་སྟེ། ཡོད་ཚད་ཐབས་ཟད་ཅིང་འུ་ཐུག་པར་བྱས་པའོ།། རྡུང་གཅོག་འཕྲོག་སྲེག བོད་མི་རྣམས་ཀྱིས་མིང་དེ་འདྲ་འདོགས་མི་ཤེས་ལ། འདོགས་ཤེས་ཀྱང་ངག་ནས་བརྗོད་མི་ནུས་པའི་འཇིགས་སྐྲག་ཡོད། ཁོ་བོས་ཁོ་ཚོས་བསྙད་པའི་བཏགས་མིང་དེ་གཞི་བྱས་ཏེ་བཤད་ན། སྒེར་གཅོད་དབང་སྒྱུར་པའི་འཆར་གཞི་དང་རྩ་འཛུགས་དང་དམིགས་ཡུལ་དང་རྒྱུན་ཡུན་ ཡོད་པ་དེ་ནི་ད་གཟོད་རྡུང་གཅོག་འཕྲོག་སྲེག་དངོས་མ་རེད་ལ་རྡུང་གཅོག་འཕྲོག་ སྲེག་ཆེན་པོ་རེད། ཡོད་ཚད་ཐབས་ཟད་ཅིང་འུ་ཐུག་པར་བཟོས་པའི་རྐྱེན་གྱིས་རྡུང་གཅོག་འཕྲོག་སྲེག་ ཆུང་ངུ་བྱུང་སོང་བ་ཡང་རྒྱུ་མཚན་མེད་པ་ཞིག་མ་རེད། མི་རིགས་གཉོམ་ཆུང་ཚུལ་ལྡན་ཞིག་གི་སྟེང་ལ་རྡུང་གཅོག་འཕྲོག་སྲེག་ཆེན་པོ་དེ་ འདྲ་བྱུང་དང་འབྱུང་བཞིན་པ་ནི་འཛམ་གླིང་སྒང་འདིར་མང་པོ་ཡོད་པ་མ་རེད། ཁོ་བོ་རྡུང་གཅོག་འཕྲོག་སྲེག་ཆེན་པོའི་སྡུག་བསྔལ་དངོས་སུ་མྱངས་པའི་མི་བུ་ ཞིག་མིན་ནའང་། སྡུག་བསྔལ་དེ་དག་མྱངས་དང་མྱོང་བཞིན་པའི་མི་རིགས་གང་དེའི་ཆ་ཤས་ཤིག་ཡིན་པའི་ ཆ་ནས། རྡུང་གཅོག་འཕྲོག་སྲེག་ཆེན་པོ་དེ་རིགས་ཐོས་ཀྱིན་ཐོས་ཀྱིན། བསམ་གྱིན་བསམ་གྱིན། དྲན་གྱིན་དྲན་གྱིན་ཁོང་འདར་རྒྱག་རྒྱུ་ཡོད་པ་ནི་འཇིགས་པའི་ཚོར་པ་ལས་ཀྱི་དང་ པོ་སྟེ། སྒེར་གཅོད་རིང་ལུགས་པའི་སྲིད་ཀྱི་གདུག་རྩུབ་དྲན་པས་དང་།མི་རིགས་རིང་ལུགས་ ཐལ་མཐའ་པར་ལྟུང་ཉེན་ལ་འཇིགས་པ། ཡང་། བོད་རྒྱ་གཉིས་ཀྱི་གནད་དོན་འདི། གནད་མ་འཁྲུགས་པར་བཤད་ན། བོད་དང་སྒེར་གཅོད་དབང་སྒྱུར་པ་གཉིས་བར་གྱི་གནད་དོན་འདི། “བོད་བོད་ཡུལ་ན་བདེ། རྒྱ་རྒྱ་ཡུལ་ན་བདེ”ཞེས་པའི་སྔོན་གྱི་སྤྱི་ཚོགས་གནས་སྟངས་ལྟར། ད་ལྟ་རང་དབང་དང་འདྲ་མཉམ། དམངས་གཙོའི་ཐབས་ལམ་གྱིས་ཐག་མ་བཅད་པར། སྔར་བཞིན་རྡུང་གཅོག་འཕྲོག་སྲེག་གི་བསམ་སྦྱོར་དང་བྱེད་ཕྱོགས་སྤྱད་དེ་དབང་ སྒྱུར་བ་དང་། དེ་ལས་ཀྱང་ཚབས་ཆེ་བའི་ཁོར་ཡུག་སྦགས་བསླད་དང་། ཐོན་ཁུངས་ཧམ་འཛིན། མི་འབོར་གནས་སྤོ། ཆབ་སྲིད་དྲག་གནོན་གྱིས། “ཆེས་མཐའ་མཇུག་གི་གཙང་མའི་གནས”ཀྱི་རིགས་རྒྱུད་ཆེན་པོ་འདི“མི་ལོ་བཅོ་ལྔའི་ ནང་ལ”རྩ་སྣུབ་གཏོང་བའི་འཆར་གཞི་དང་དམིགས་ཡུལ་བཟོ་བ་ཡིན་ན། ལྟོས་ས་ལྟོས་འཇོག་གིས་དུས་ཡུན་རིང་པོའི་ནང་ལ་འཚེ་མེད་ཞི་བདེའི་རྣམ་པར་གནས་ པའི་ཧི་མ་ལ་ཡའི་བྱང་ཕྱོགས་འདི། དམར་པོ་ཁྲག་གི་འཁོར་ལོ་བསྐོར་བའི་མི་ཡུལ་གྱི་འཐབ་ར་གསར་པ་ཞིག་ཏུ་ཆགས་ རྒྱུའི་སྔ་ལྟས་འདུག དེ་ལ་ཕྱོགས་གཅིག་ནི་རིགས་ཀྱི་འདུ་ཤེས་རྙེད་ འགོ་ཚུགས་པའི་བོད་དེ། བོད་རྣམས་ལ་སྒེར་གཅོད་དབང་སྒྱུར་པ་ནང་བཞིན་གྱི་མདའ་མདེའུ་དང་གོ་མཚོན་ཧུར་ ཧུར་རྡོར་ཞིང་དུག་རྫས་དང་འགད་རྫས་སོག་སོག་འཆང་བའི་དམག་དཔུང་གོ་ཧྲག་མེད་ ནའང་། བོད་རྣམས་ནི་སྙིང་སྟོབས་དང་དད་པའི་མདའ་མདེའུ་མང་ཞིང་བཟོད་བསྲན་དང་ཧུར་ བརྩོན་གྱི་གོ་ཆ་ཐམས་ཅད་དུ་བགོས་པའི་རིགས་ཤིག་སྟེ། རྒྱལ་ཁབ་ཀྱི་འདུ་ཤེས་དང་། མངའ་དབང་གི་འདུ་ཤེས། ཆབ་སྲིད་ཀྱི་འདུ་ཤེས། ས་ཁོངས་ཀྱི་འདུ་ཤེས། མི་རིགས་ཀྱི་འདུ་ཤེས། མི་བུའི་འདུ་ཤེས་རྙེད་འགོ་ཚུགས་པ་དང་། རང་དབང་གི་གོ་རྟོགས་དང་། འདྲ་མཉམ་གྱི་གོ་རྟོགས། ཐོབ་ཐང་གི་གོ་རྟོགས། བདག་ཉིད་ཀྱི་གོ་རྟོགས། དམངས་གཙོའི་གོ་རྟོགས་སད་འགོ་ཚུགས་ཏེ། སྒེར་གཅོད་དང་དབང་སྒྱུར། གཡོ་རྫུ་དང་ཟོལ་བཅོས། མགོ་སྐོར་དང་བསླུ་བྲིད། ཚ་གཅུན་དང་དྲག་གནོན། རྡུང་གཅོག་འཕྲོག་སྲེག་ལ་མོས་པ་མེད་པར། ཡོངས་ཁྱབ་རིན་ཐང་གི་ཕྱིར་དུ་དཀའ་ཁག་སྡུག་བསྔལ་དང་རྙེད་ གྲགས་བདེ་བསྟོད་ལ་ལྟོས་པ་མེད་ཅིང་ཐ་ན་གཅེས་པའི་ཚེ་སྲོག་ཀྱང་འཛེམ་དོགས་མེད་ པར་འབུལ་ཕོད་པའི་སྙིང་སྟོབས་ཀྱིས་ཕྱུག་པ་དང་། བྱམས་སྙིང་རྗེ་དང་བྱང་ཆུབ་སེམས་བསྐྱེད་ཀྱི་རིག་གནས་བསམ་བློ་གཙོ་རྒྱུགས་ཡིན་ པ་མ་གཏོགས། བསྟན་པ་དང་སྟོན་པའི་ཕྱིར་དུ་བསྟན་དགྲ་དང་ལྟ་ལོག་ཏུ་བཏགས་པ་ཅི་རིགས་བསད་ བསྒྲལ་སྲོག་ཐོག་བཏང་ཡང་དམྱལ་བར་མི་ལྟུང་ཟེར་བའི་ཆོས་ལུགས་ཐལ་མཐའ་པའི་འདམ་ག་ གཏང་དུ་ཡོད་པའི་དད་པ་ཅན་དང་། སྔོན་མིའི“བོད་རེ་བས་ཕོངས”ཞེས་པའི་བཤད་རྒྱུན་དེ་ད་ལྟ“བོད་རེ་བས་བརྟས”སུ་ སོང་ཞིང་། སོ་སོས་གང་འདོད་པའི་ཕྱིར་དུ“སྟག་འཛུམ་དྲུག་ཉིལ་ལེར་ཤི་ན་དགའ”བའི་འཇིགས་བྲལ་ ཆོད་སེམས་བརྟན་པོའི་བོད་མི་རིགས་ཡིན་པ་དང་། ཕྱོགས་ཅིག་ཤོས་ནི་མི་རིགས་རིང་ལུགས་ཀྱི་ཚོར་པ་ རྣོ་བའི་རྒྱ་སྟེ། ཁ་གྲངས་ས་ཡར་ལོངས་པའི་དམག་དཔུང་དང་། ཉེན་རྟོག བདེ་སྲུང་གི་དྲག་པོའི་དཔུང་ཤུགས་ལ་རྒྱབ་བརྟེན་པའི་སྒེར་གཅོད་སྲིད་གཞུང་གི་ རང་ལྟ་མཆོག་འཛིན་དང་། གུ་དོག་མགོ་མཁྲེགས། དམ་དྲག་དབང་སྒྱུར་གྱི་གདུག་རྩུབ་སྲིད་ཇུས་རྒོད་པ་དང་། “མེ་མདའི་ཁ་ལས་སྲིད་དབང་ཐོན”ཟེར་བའི་གཡུལ་འཁྲུག་དྲག་པོའི་འཐབ་རྩོད་ཀྱི་བསམ་ བློས་ཁོག་བརླམས་ཤིང་། རྫུན་གཏམ་གང་ཞིག་བརྒྱ་ཚར་བཟླས་ན་བདེན་གཏམ་དུ་འགྱུར་ཟེར་བའི་སྒེར་གཅོད་གཏན་ ཚིགས་བཅངས་ནས། རང་གི་དབང་སྒྱུར་སྲ་བརྟན་དང་འཇིག་ཉེན་འགོག་ཕྱིར། སྐབས་དང་སྐབས་སུ་རང་གི་མི་རིགས་ལ་ཤོག་སྦུག་ཕུ་རྒྱག་དང་གོ་ངན་ཀླད་བླུགས་ ཀྱིས་མི་རིགས་རིང་ལུགས་ཀྱི་ཁོག་དཔུང་ལ་རྒྱ་བསླངས་དང་སློང་བ་ལས། རྒྱ་མི་ཕལ་ཆེ་བ་སྣང་བ་དགུང་། ཚོར་པ་མཁའ། རྐང་སྣེ་ས་ལ་མི་ཐུག་པའི་འཁྲུལ་སྣང་ཅན་དུ་གྱུར་འདུག་པ་དང་། སྔོན་ཆད་དུ། ཁོ་ཚོས་མི་དང་མི་ངོ་འཕྲད་དུས། “ཟོས་ཟིན་ནམ”ཞེས་འདྲི་བ་ནི་བོད་རྣམས་ཀྱིས“བདེ་མོ་ཡིན་ནམ”དང“བཀྲ་ཤིས་བདེ་ ལེགས”ཞེས་བརྗོད་པ་དང་མཚུངས། དེའི་ཤུགས་ལས་ཁོ་ཚོའི་སྔོན་མ་རྣམས་ཀྱིས་ལྟོགས་སྐོམ་གྱི་སྡུག་བསྔལ་ཚད་མེད་ མྱངས་མྱོང་བ་རྟོགས་སླ་མོད། འོན་ཀྱང་། བཅོས་སྒྱུར་སྒོ་འབྱེད་ཅེས་པའི་རྗེས་ནས་བཟུང་། མི་རྣམས་ལ་འབྱོར་པ་ཅུང་རྒྱས་ཤིང་ཟ་འཐུང་ལ་མི་སྡུག་པའི་དུས་ཤར་པའི་ཁ་སང་དེ་ རིང་ལ། མི་ལོ་ལྔ་བཅུའི་རྗེས་སུ་སའི་གོ་ལའི་སྡེ་དཔོན་རྒྱ་མི་རིགས་ཡིན་སྙམ་པ་དང་འཛམ་ གླིང་གི་བདག་པོ་ཀྲུང་གོ་ཡིན་ཟེར་ནས་ནམ་རྒྱུན་ཁ་ཕོ་སྒྲོག་མཁན་མང་ལ། ལྷག་པར་དུ་ད་ལོའི་ཞི་བའི་གསར་བརྗེའི་རྗེས་སུ། འཛམ་གླིང་ཕྱི་ནང་ཀུན་ཏུ་དཔའ་ངོམ་དཔུང་སྟོན་གྱི་དོན་རྐྱེན་དང་བྱ་འགུལ་རབ་དང་ རིམ་པ་སྤེལ་ཏེ་མི་རིགས་རིང་ལུགས་ཐལ་མཐའ་པའི་རྟགས་ཅི་རིགས་བསྟན་ནས། “བོད་ཡོད་ཚད་སོད་ཞོག ཤོས་ཞོག རྩ་མེད་ཐོངས་ཞོག”སོགས་ཀྱི་སྐད་ཆ་གང་མང་མཐོང་ཐོས་བྱུང་། དེ་ཡིས“མེད་པོ་ཡར་སོང་གི་མགོ་བོ་ཞྭ་ལ་མི་ཤོང”ཞེས་པའི་དཔེ་དེ་བདེན་དཔང་བྱས་ སོང་ ལ། བརྒྱགས་ཆེ་ཚེ་བདེན་པ་དང་གནས་ལུགས་གང་ཡང་མི་བརྩི་བའི་ང་རྒྱལ་ཅན་དང་རང་རློམ་ ཅན་དུ་ཆགས་འདུག ཚུལ་དེ་ནི་འོད་ཟེར་ལགས་ཀྱི《མཐོང་ མི་ཐུབ་པའི་བོད》ཅེས་པའི་དྲ་རྒྱའི་ཟིན་བྲིས་ལས་ཀྱི་སྦྱར་ཡིག་ སྐད་ཆ་གཤམ་གསལ་དག་ལས་ཤེས་ནུས་ཏེ། འདི་སྐད་དུ། …… དོན་དངོས་སུ་མི་རིགས་གནད་དོན་གྱི་གཞི་རྩ་ནི་མི་ གྲངས་མང་ཉུང་གིས་ཐག་ཆོད་པ་ཞིག་དང་། བོད་ཀྱི་གནད་དོན་ཐག་གཅོད་བྱེད་ཐབས་ཆེས་ལེགས་ཤོས་ནི་མི་འབོར་གནས་སྤོ་བྱས་པས་ འཐུས་པ་ཞིག་རེད། དང་པོ། ཞིན་ཅང་ལ་སྤྱད་པའི་ཐབས་དེ་འབྲས་བུ་ལྡན་པ་ཞིག་ཡིན་ཕྱིར། དབུས་གཞུང་གིས་བོད་དུའང་བོད་ལྗོངས་ཐོན་སྐྱེད་འཛུགས་སྐྲུན་དམག་ཤོག་ཅེས་པ་ ཞིག་གསར་འཛུགས་གནང་རྒྱུར་བསམ་བློ་གཏོང་འོས་ལ། ཡུ་གུར་ལྟ་བུའི་མི་རིགས་རྒོད་པོ་དེ་འདྲའང་དབང་འོག་ཏུ་བསྡུས་ཏེ་གུས་གུས་ཞུམ་ ཞུམ་བཟོས་ཡོད་ན། བོད་མི་ལྟ་བུས་དོ་ཟླར་ག་ལ་འོང་། གཉིས་པ། རྒྱ་རིགས་ནི་གང་ལྟར་གཙོ་བོའི་མི་རིགས་ཡིན་ཕྱིར། བོད་མི་དྲག་གནོན་བྱེད་ཚེ། སེམས་སུ་ཉེས་བྱས་ཀྱི་ཚོར་པའི་དབང་གིས་འཛེམ་དོགས་ཅུང་ཟད་ཡོད་པ་ རེད། ཧོས་རིགས་ལ་སེམས་ཁམས་དེ་འདྲ་མེད་ཕྱིར་ཉིང་ཞ་ས་ཆའི་ཧོས་རིགས་ཚོ་བོད་དུ་གནས་ སྤོ་བྱེད་བཅུག་སྟེ་བོད་མིའི་ཁ་གནོན་དུ་མངག་རྒྱུ་དང་། བོད་དུ་དབྱི་སི་ལམ་གྱི་ལྷ་ཁང་གང་མང་བཞེངས་ནས། དགྲར་བརྟེན་དགྲ་འདུལ་གྱི་ཐབས་ཤེས་སྤྱོད་པ་སྟེ། རྒྱལ་ཁབ་སྐྱོང་བ་ལ་ཐ་ཤལ་ཆགས་རྒྱུའི་འཛེམ་དོགས་ཡོད་མི་རུང་། གསུམ་པ། འཆར་ལྡན་བུ་སྐྱེ་ལ་བརྟེན་ནས་བོད་མིའི་མི་གྲངས་འཕེལ་བ་ཚོད་འཛིན་བྱེད་པ། བཞི་པ། རྒྱ་བོད་གཉེན་བསྡེབས་ལ་དཔང་བསྟོད་དང་མི་རིགས་འདྲ་སྒྱུར་དམ་གཙིགས་བྱེད་རྒྱུ་ དང་། ཨ་མདོ་དང་ཁམས(青川甘) ཀྱི་བོད་རིགས་རང་སྐྱོང་ཁུལ་ཁག་ཅིག་གྲོང་ཁྱེར་ ཆགས་ཚད་ལྡེང་བར་ཁ་གཡར་ཏེ། གྲོང་ཁྱེར་དུ་བཏགས་པ་ཡིན་ན། རང་སྐྱོང་ཁུལ་དང་རང་སྐྱོང་ལྗོངས་ཟེར་བ་རྣམས་ངང་ཤུགས་ཀྱིས་མེད་པ་ཆགས་འགྲོ་ ཡི་རེད། ལྔ་པ། དྲག་གནོན་ནི་རྔམ་གནག་ཡིན་འོས་ལ་སྙིང་རྗེ་གཏན་ནས་སྒོམ་མི་རུང་། ཀྲུང་གོ་ནི་ཉིང་རྡུལ་འཆང་བའི་སྟོབས་ཅན་རྒྱལ་ཁབ་ཡིན་ཕྱིར། ནུབ་ཕྱོགས་པ་ཚོའི་མཐོ་བཤད་དམའ་བཤད་ལ་སྣང་དོགས་བྱེད་དོན་མེད། ཀྲུང་གོ་ནི་སིར་སྦི་ཡ་མ་ཡིན། བརྒྱ་ལ་མི་རིགས་རྩ་མེད་བཟོས་པར་ཆ་བཞག་ནའང་། ཀྲུང་གོ་ལ་སུས་ཀྱང་ག་རེ་བྱེད་མི་ནུས། དོན་དངོས་སུ་ཀྲུང་གོས་རིགས་རྒྱུད་རྩ་མེད་བཟོས་པའི་ཡ་ལ་དཀྲིས་ཀྱི་ཉེས་མིང་ ཁུར་ཡོད་དེ། ཀྲུང་གོས་བོད་མི་ཁྲི་བརྒྱ་ལྷག་བསད་ཡོད་ཅེས་ཏཱ་ལས་གང་ས་གང་དུ་སྒྲོག་གི་འདུག དེས་ན་ཀྲུང་གོས་བོད་མི་ཅི་བས་མང་བ་ཞིག་སོད་ཞོག་དང་། ཁྲི་བརྒྱ་དང་ཉི་ཤུ་བསད་གྲངས་ལོངས་ན་ནི། རང་ལ་བསྙོན་ཆེན་པོ་བཙུགས་སོང་སྙམ་པའི་བསམ་པའང་མེད་འགྲོ་བའོ།། ཞེས་ སོགས་རྒྱ་མི་མང་ཤོས་ལ་ཀུ་རེ་དང་དོན་གཏམ་འདྲེས་མའི་ལྐོག་གཡོ་ངན་ཇུས་ཡོད་པ་ ལས་རྟོགས་ནུས། གང་ལྟར་ཕྱོགས་ཅིག་ཤོས་དེ་ནི་འཇིག་རྟེན་ཐམས་ཅད་མིག་ནང་ལ་མེད་ཅིང་མར་ཞད་དུ་ གཅོད་པའི་མི་རིགས་རིང་ལུགས་ཐལ་མཐའ་པར་ཆགས་པའི་རྒྱ་མི་རིགས་རེད། མི་རིགས་འདི་གཉིས་མི་རིགས་མི་འདྲ་བ་གཉིས་ཡིན་པའི་ཆ་ནས་སྔོན་ཆད་འཁྲུག་རྩོད་ བྱུང་མྱོང་ཡོད་ཅིང་རྒྱལ་རེས་དང་ཕམ་རེས་བྱུང་ མྱོང་ཡོད། དངོས་གནས་མི་ལོ་ལྔ་བཅུའི་ནང་ལ“ལག་ཐུག་པའི་འབྲས་བུར”བོད་རྣམས་ཕམ་པ་ཡོད་ཅིང་། ཡར་དེད་དེ་བཙན་པོའི་སྐབས་སུ་བོད་རྣམས་ཀྱིས་རྒྱ་ནག་རྒྱལ་ས་བཅོམ་པའི་ལོ་ རྒྱུས་ཀྱང་ཡོད། ད་ཚོད་དུ། སྒེར་གཅོད་པའི་འཁྲུག་རྩོད་ཀྱི་གཏན་ཚིགས་ལྟར་དྲག་པོའི་འཐབ་འཛིང་གིས་རྒྱལ་ཕམ་ འབྱེད་པའི་དབང་དུ་བཏང་ན། ཁུ་ཚུར་དང་མེ་མདའི་གདོང་གཏུག་ཡིན་པ་མ་བཤད་དང་། བོད་རྣམས་ཀྱིས་རྒྱ་དང་མང་ཤེད་ཉུང་གིས་མི་ལྡེང་བ་སྟེ་གཅིག་དང་ཉིས་བརྒྱའི་ བསྡུར་གྲངས་རེད་མོད། འཁོན་ལན་འཁོན་གྱིས་ལེན་པ་དང་དུག་ལན་དུག་གིས་འཇལ་བའི་བསམ་བློ་ཅན་གྱི་སྣ་ འདྲེན་ཞིག་བྱོན་རེ་སོང་ན། བོད་རྣམས་ནི་རེ་རེ་བཞིན་མགར་ཁྲི་འབྲིང་ལྟ་བུར་མི་སྐྱེ་བའི་ངེས་པ་མེད་པ་དང་། དེ་ལྟར་བྱུང་ཚེ་དེ་དུས་ནི་སྟག་འཐབ་གཟིག་འཐབ་མ་ཡིན་ཀྱང་ཁྱི་འཐབ་སྤྱང་འཐབ་ལྟ་ བུ་ཡིན་སྲིད་ཅིང་། རྒྱུ་མ་མི་ལ་མེད་པ་དང་རྒྱུ་ཁུ་ཁྱི་ལ་མེད་པ་ཞིག་བཟོས་ཏེ་བོད་ཡུལ་འདི་ཁྲག་ དཀྲུགས་རྣག་དཀྲུགས་བྱེད་སའི་འཐབ་ར་ཞིག་ཏུ་ཆགས་མི་སྲིད་པའང་མ་རེད། ཡིན་ནའང་། དེང་དུས་ཀྱི་རང་དབང་དམངས་གཙོའི་གསར་བརྗེ་དང་རྩོད་ལེན་གང་ཡང་ཞི་བའི་གསར་ བརྗེ་དང་ཞི་བའི་རྩོད་ལེན་ཡིན་ཞིང་། ཞི་བའི་གསར་བརྗེ་དང་ཞི་བའི་རྩོད་ལེན་ནི་གོ་མཚོན་ངར་མིན་དང་མི་གྲངས་མང་ཉུང་ གི་རྗེས་སུ་འགྲོ་ལྡོག་བྱེད་མི་སྲིད་པས་སུ་རྒྱལ་སུ་ཕམ་གྱི་སྐད་ཆ་ད་དུང་བཤད་ དཀའ་ཚོད་རེད། གང་ལྟར། ཁོ་བོ་འཇིགས་པ་ནི། བརྒྱ་ལ་མི་རིགས་འདི་གཉིས་མི་རིགས་རིང་ལུགས་ཐལ་མཐའ་པར་ཆགས་ཚེ། ཕན་ཚུན་དགྲ་རུ་བཟུང་ནས་དྲག་པོའི་དམར་འཛིང་གི་ལམ་དུ་གཞུག་ཉེན་ཆེ་ཞིང་། རྒྱལ་ཁབ་འཇིགས་སྐུལ་རིང་ལུགས་པ་དང་མི་རིགས་འཇིགས་སྐུལ་རིང་ལུགས་པར་མི་ སྒྱུར་བའི་ངེས་པ་མེད་ཕྱིར། ཁོ་བོ་ཞི་བདེ་ལ་མོས་པ་ཞིག་ཡིན་པའི་ཆ་ནས། རྣམ་པར་རྟོག་གིན། ཞིབ་ཏུ་བསམ་གྱིན། རྗེས་སུ་དཔོག་གིན་ཞེད་སྣང་སྐྱེ་བ་ནི་འཇིགས་པའི་ཚོར་པ་ལས་ཀྱི་གཉིས་པ་སྟེ། སྒེར་གཞུང་གང་ཡང་མི་རིགས་རིང་ལུགས་ཐལ་མཐའ་པར་ལྟུང་ཉེན་ལ་དཔགས་པས་དང་།

ཁོ་བོ་མི་སྒེར་གྱི་བདེ་སྡུག་ལ་དཔགས་པས་འཇིགས་པ། ཡང་། རང་དབང་ནི་ཁོ་བོའི་ཚེ་སྲོག་གི་རིན་ཐང་ལས་བརྒྱ་འགྱུར་སྟོང་འགྱུར་གྱིས་ལྷག་ལ། དེའི་ཕྱིར་དུ་དཀའ་ལས་རྒྱག་གི་ཡིན་ཞེས་ཁོ་བོས་སོས་དལ་དུས་དེ་འདྲའི་ཁ་ཕོ་གནམ་ ལ་མི་ཤོང་བ་བསྒྲགས་མྱོང་ཡོད་ནའང་། ད་ལོར་བོད་རྣམས་ཀྱིས་རང་དབང་གི་ཕྱིར་དུ་ཞི་བའི་གསར་བརྗེ་བྱེད་སྒང་ལ། ཁོ་བོ་ཁ་འཁུམས་ལག་འཁུམས་སུ་གྱུར་ཅིང་སྣང་འཇོག་མེད་པ་ལྟར་བསྡད་པ་ནི། བླུན་འཁྱོག་སྤྱང་གསུམ་གྱི་ཞད་ཆེ་བས་མ་ཡིན་ལ་ཟབ་ཚུལ་དང་སྒམ་ཚུལ་བསྟན་པ་དེ་ བས་ཀྱང་མ་ཡིན་པར། གཅིག་ན་ཁོ་བོར་གྲ་སྒྲིག་གང་ཡང་མེད་པས་དང་། གཉིས་ན་ཁོ་བོའི་ཅི་ཞིག་ལ་འཇིགས་པས་དང་། གསུམ་ན་ཁོ་བོའི་གང་ཞིག་འཆོར་དོགས་ཀྱིས་ཡིན་ལ། མཐར་གཏུག་ན་ཁོ་བོ་མི་སྒེར་གྱི་བདེ་སྡུག་ལ་འཇིགས་པས་ཡིན་པ་སྟེ། དེ་ལས་དང་པོ་ནི། དྲང་གཏམ་བཤད་ན། ད་ལོའི་གཞི་ཁྱོན་ཆེན་པོའི་ཞི་བའི་གསར་བརྗེ་འདི་ཁོ་བོར་མཚོན་ན་རྨི་ལམ་དུའང་ རྨིས་མ་མྱོང་བའི་དོན་དག་གློ་བུར་བ་ཞིག་རེད། མ་འགྱངས་པའི་སྔོན་ལ། ཁོ་བོས་ད་དུང“དཔའ་བོའི་སྙིང་སྟོབས་འཆང་བའི་མི་བུ་སྐོར་ཞིག་མ་གཏོགས་མང་ཆེ་ ཤོས་ནི་ད་ལྟ་ད་དུང་རང་དབང་དང་འདྲ་མཉམ་ཞེས་པ་ཟ་རྒྱུ་ཞིག་གམ་འཐུང་རྒྱུ་ཞིག་ ཡིན་མིན་མ་ཤེས་པའི་ཚད་དུ་ལུས་པ་དང་། ལྟོ་མ་ལྟོགས་པ་དང་རྒྱབ་མ་གྲང་ན་རང་དབང་དང་འདྲ་མཉམ་རེད་བསམ་གྱིན་འདུག རང་དབང་དང་འདྲ་མཉམ་ཟེར་བའི་བཤད་ཚུལ་ཞིག་ཡོད་པ་ཐོས་པའི་དབང་དུ་བཏང་ནའང་། དེ་ནི་ལྷ་དང་འཕགས་པ་དང་སངས་རྒྱས་དང་རྒྱལ་པོ་དང་རྗེ་བོ་གང་རུང་ གིས་གནང་སྦྱིན་དང་དངོས་གྲུབ་མ་བསྩལ་ན་མི་ཐོབ་པར་སེམས་པ་དང་། རྣམ་པ་ཀུན་ཏུ་སྐྱབས་མགོན་གང་རུང་ཞིག་ལ་རེ་བ་བརྒྱབ་སྟེ་སྡོད་པ་རེད”སོགས་ བྲིས་ཏེ་རང་དབང་སོགས་ཀྱི་གོ་རྟོགས་སད་རྒྱུ་ནི་བོད་རྣམས་དང་ཁ་ཐག་རིང་བར་ སེམས་ཤིང་། རིག་གནས་ཀྱི་ཆེ་ས་ནས་དང་བསམ་བློའི་མཐོ་ས་ནས་རང་དབང་གི་གོ་རྟོགས་སོགས་ཀྱི་ས་ བོན་གདབ་པ་གལ་ཆེ་བར་མཐོང་བས་རང་གིས་ཤེས་ཚོད་ཀྱིས་སྲིད་དོན་བརྗོད་པའི་གླེང་ སློང་བྱས་པ་ཡིན་མོད། མ་བསམ་ས་ནས་བོད་རྣམས་ཀྱིས་ལག་ལེན་གྱི་ངོས་ནས་རང་དབང་དང་ཐོབ་ཐང་། དམངས་གཙོ་སོགས་བརྩད་སོང་བ་དེས་ཁོ་བོ་ཧ་ལས་ཧང་སང་བར་བྱས་ཤིང་ ཧད་དེ་ལུས་དགོས་པའི་ཚད་དུ་བསྐྱལ། ང་ཚོས་རྟོགས་སད་དང་རྟོགས་སད། སྙིང་སྟོབས་དང་སྙིང་སྟོབས་རྒྱུན་དུ་བཤད་ཀྱི་ཡོད་མོད། དུས་ཡུན་ཐུང་ངུའི་ནང་ལ་དེ་ཡི་འབྲས་བུ་འདི་ལྟར་མིག་མཐོང་ལག་ཟིན་འབྱུང་རྒྱུ་ ཡོད་པ་ནི་བསམ་ཡུལ་ལས་འདས་པ་ཞིག་རེད། ཞིབ་ཏུ་བསམ་ན། བོད་རྣམས་ཀྱིས་སྡུག་ཁུར་ནམ་རིང་སྒྲུང་འཁྱོངས་དཀའ་བས་ཞི་བའི་གསར་བརྗེ་བྱས་པ་ མ་གཏོགས། ཁོ་བོའི་རྩོམ་འདིར་བཤད་པ་ལྟར་སོ་སོའི་བསམ་བློར་རང་དབང་དང་དམངས་གཙོའི་གོ་ རྟོགས་རྫོགས་པར་འཁྲུངས་པས་ཞི་བའི་གསར་བརྗེ་བྱས་པ་རེད་ཅེས་ན། དོན་དངོས་དང་མཐུན་མིན་བཤད་དཀའ་ཚོད་ཡིན་ནའང་། དེ་ལྟར་གདེང་འཇོག་བྱས་པ་ ཇི་བཞིན་དོན་ལ་གནས་པའི་སྨོན་འདུན་ཁོ་བོར་ཆེ་ལ། ཅིས་ཀྱང་དེ་ལྟར་ཡིན་རིགས་པའི་ཞི་བའི་གསར་བརྗེ་འདིས་ཁོ་བོའི་བསམ་གཞིག་ཡོད་ ཚད་ཀྱི་གོ་རིམ་དཀྲུགས་ཤིང་སྒོ་ཀུན་ནས་ཉོག་ཉོག་པོར་བཟོས། ཕར་བལྟས་ཚོད་ལ། བོད་མིའི་འདུ་ཤེས་ཞན་ཞིང་གོ་རྟོགས་དམན་པར་བརྗོད་པའི་སྐད་ཆ་དེ་དག་ནི་རང་ཉིད་ རྩ་བ་ནས་ནོར་བའི་མ་རྟོག་ལོག་རྟོགས་སུ་སོང་བ་ལྟར་འདུག་ཅིང་རང་ཉིད་རང་ལ་ཐེ་ ཚོམ་སྐྱེ་རྒྱུའང་བྱུང་། ཤེས་ལོ་དང་གོ་ལོས་བཤད་པའི་སྐད་ཆ་ཡིན་ན་ནི་མཚང་དུ་ཆེ་བར་མ་ཟད་ངོ་ཚ་བའི་གནས་ ཡིན་ཕྱིར་འགྱོད་པ་དང་བཅས་ཏེ་ཡོ་བསྲང་བྱེད་དགོས་འདུག ཕྱིར་དྲན་རེ་བྱས་ན། ཁོ་བོར་འཁྲུལ་ཤེས་དེ་འདྲ་སྐྱེས་པའི་རྒྱུ་ནི་མེད་པ་མིན་ཏེ། ལོ་ཡི་ཁོར་མོ་ཡུག་ལ་གཞུང་ཁང་གྲུ་བཞིར་འཛུལ་ནས་བསམ་གཞིག་གཏོང་མདོག་ཁ་བོ་དང་ དཔྱད་པ་བརྗོད་མདོག་ཁ་བོ་བྱས་ཏེ་སྡོད་པ་མ་གཏོགས། མང་མང་གིས་ཅི་བསམ་གང་དྲན་ལ་རྩད་ཞིབ་རྒྱུས་ལོན་མེད་པ་དང་། ཡང་གཅིག་བཤད་ན། ལོ་འདི་འགར་ཁོ་བོས་བྲིས་པའི་རྩོམ་ལ་བལྟས་ཏེ། བོད་རྣམས་ཀྱིས་ཁོ་བོར་ལྟ་ལོག་དང་བསྟན་བཤིག་ཅེས་དམོད་པ་བོར་ཞིང་མི་གྲལ་ནས་ ཕུད་སོང་འདུག་ཕྱིར། ནང་ཁོག་སྟོན་པའི་མི་དང་འཕྲད་པ་དཀོན། རྐྱེན་དེ་དག་གི་དབང་གིས་ཁོ་བོ་མུན་སྒོམ་འཕྱི་བ་དང་གཉིས་སུ་མེད་པ་ཆགས་ཡོད་ ལས་ཆེ་ཞིང་། ཞི་བའི་གསར་བརྗེ་འདི་འདྲ་སློང་ཐུབ་ངེས་ཀྱི་སྐད་ཆའི་ཟུར་ཙམ་ཡང་ཐོས་མྱོང་མེད། དེ་བས་དོན་ཆེན་སྒྲུབ་དུས་ཁོ་བོར་གྲ་སྒྲིག་གང་ཡང་མེད་དེ་ཅི་བྱ་གཏོལ་བྲལ་དུ་ ལུས། གཉིས་པ་ནི། རང་གི་ཚེ་སྲོག་དང་བདེ་སྡུག་ལ་འཇིགས་པ་ཡིན་ཏེ། ད་ལོའི་ཞི་བའི་གསར་བརྗེའི་སྒང་ལ། སྒེར་གཅོད་དབང་སྒྱུར་པས་དྲག་ཤུགས་སྤྱད་དེ་བོད་རྣམས་བཅིངས་པ་དང་། བཀྱིགས་པ་དང་། འཇུས་པ་དང་། བཟུང་བ་དང་། བཀག་པ་དང་། བསྒགས་པ་དང་། བཅད་པ་དང་། བསད་པ་དང་། ཁོ་ཚོའི་སྐད་ཆས་བཤད་ན་རྡུང་གཅོག་འཕྲོག་སྲེག་བྱས་པ་ རྣམས་གོ་བ་དང་། ཐོས་པ་དང་། མཐོང་བ་དང་། རིག་པར་གྱུར་ནའང་། ཁོ་བོ་མི་སྨྲ་བའི་བརྟུལ་ཞུགས། མི་བྱེད་པའི་ངང་ཚུལ། སྡར་མའི་རང་བཞིན་དུ་གནས་པ་ནི། ཕུགས་དེད་ན་འཇིགས་སྐྲག་གིས་ཡིན། དེ་ཡང་དམྱལ་བ་མངོན་སུམ་མྱོང་བཞིན་པ་མཐོང་བ་ན། ཁ་གདངས། མིག་ཅེར། ཨ་ཁ་དང་ཨ་ཙི་ཤོར། ན་ཟུག་དང་མནར་གཅོད་ལྕི་མོས་སྐད་ཅིག་ཉིད་ལ་ལེབ་མོར་གླེབས་པའི་སྣང་བས་སྡུག་ལ། མཁའ་ལ་འོད་སྣང་མེད། ས་ལ་རྒྱུ་འབྲས་མེད། གཞན་ལ་སྙིང་རྗེ་མེད། རང་ལ་ནུས་པ་མེད། ཉིན་ལ་ཟས་མི་དྲན། མཚན་ལ་གཉིད་མ་ཁུགས། བཙན་ཚུགས་དང་བརྙས་བཅོས་ཀྱི་ཟློས་གར་ཡང་དང་ཡང་དུ་ཟློ་བ་མཐོང་བས། མཐོང་ཚད་དགྲ་རུ་ཤར། རིག་ཚད་གཤེད་དུ་བབས། ཡོད་ཚད་ལ་ཞེ་སྡང་སྐྱེས། ཐམས་ཅད་ལ་འཁོན་འཛིན་བཅངས། གཞན་གྱིས་རང་གི་ཕ་བསད་ནའང་སྡུག་བསྔལ་དེ་ལས་ཆེ་བ་ཡོད་མི་སྲིད་སྙམ་པ་ཤར་བ་དང་ ལྷན་དུ། རང་ལ་ཆ་བཞག་སྟེ་སྒེར་གཅོད་དབང་སྒྱུར་པའི་མནར་གཅོད་བྱེད་ཐབས་ཡིད་ལ་དྲན་ཐེངས་ རེ་རེར། མགོ་བོའི་སྐྲ་ཞོགས། ལུས་ཀྱི་སྤུ་ཟིང་། དོན་སྙིང་མིད་པར་སླེབས་ནས་འོང་། “སྐྲ་དང་ཁ་སྤུ་བཀོག་པ་དང་། རྐང་གཞུས་ལག་རྡུང་། ཤ་གཅུས་སེན་ཏོག་རྒྱག་པ། ཕར་འབུད་ཚུར་འདེད་དང་། མི་ཁ་ཤས་ཀྱིས་ད་དུང་ལྡེ་མིག་ཆེན་པོ(བོད་ ཀྱི་སྔོན་མའི་སྒོ་ལྕགས་ཆེན་པོའི་ལྡེ་མིག་སྟེ། འཁྲུག་འཛིང་གི་ཡོ་བྱད་ དུ་སྤྱོད་པ་མང་།——བསྒྱུར་མཆན།)དང་། རྒྱུག་པས་ཉེས་རྡུང་བཏང་ནས་འཐབ་རྩོད་གཏོང་ཡུལ་ཁ་ཁྲག་སྣ་ཁྲག་ཛར་ཛོར་ངང་དྲན་ མེད་དུ་བརྒྱལ་འགྲོ་བ་དང་། ཡན་ལག་སྐྱོན་བཅག་སོགས་རྨས་སྐྱོན་ཆེན་པོ་བཟོས་པ”(《ཡིག་ འབྲུ་ཁྲི་བདུན་གྱི་སྙན་ཞུ》ལས་ དྲངས།)སྟེ། ཁུ་ཚུར་གྱིས་སྣུན། རྡོག་ཐོས་རྒྱག ཁྲིམས་རྒྱུག་གིས་གཞུ་བ་ནི་ཅི་ཡང་མ་ཡིན་ཞིང་། ཁོ་ཚོར་མགོ་བོ་འབྲེག་པའི་ཁྲིམས་ཆད་ཡོད་པ་ལས་གཞན། 炮烙ཟེར་ བ་ཟངས་རྟ་ལ་བསྐྱོན་པ་སྟེ་ཞུགས་ཆེན་རབ་ཏུ་འབར་བའི་རྟ་ལ་བསྐྱོན་ནས་གསོན་སྲེག་ བྱེད་པའི་ཁྲིམས་ཆད་དང་། 脑箍ཟེར་བ་མགོ་བོ་བསྡམས་ཏེ་འཇུར་མིག་ལ་དྲངས་ནས་ མིག་ཕྱུང་མགོ་བོ་གས་ཐ་ན་ཀླད་ཞོ་སྒོ་ལ་ཐོན་འོངས་པའི་ཁྲིམས་ཆད་དང་། 剖腹ཟེར་བ་བྲང་ཁོག་གཤགས་ཤིང་དོན་སྣོད་ཕྱུང་ནས་རྒྱུ་མའི་དྲ་འཐེན་པའི་ཁྲིམས་ཆད་དང་། 肉刷འམ梳洗ཟེར་ བ་ཤ་འབྲད་ཅེས་པ་སྟེ་གྲི་ཡི་སོ་མང་རྣོན་པོས་ཤ་འབྲད་རུས་འབྲད་བྱེད་པའི་ཁྲིམས་ ཆད་དང་། 腰斩ཟེར་བ་སྐེད་པ་བཅག་ཀྱང་འཆི་མིན་གསོན་མིན་དུ་འཚོ་ བར་བྱེད་པའི་ཁྲིམས་ཆད་དང་། 凌迟ཏེ千刀 万剐ཟེར་བ་ལུས་ཤ་ཚལ་བ་སྟོང་དུ་མ་ དྲས་བར་དུ་མི་འཆི་ཞིང་གཙབས་ཤ་བཙབས་པའི་ཁྲིམས་ཆད་དང་། 车裂སྟེ五马分尸འམ五牛分尸ཟེར་ བ་རྟ་ལྔའམ་གླང་ལྔ་ཡིས་མི་བུའི་ཡན་ལག་ལྔ་རྒྱང་དུ་ཡ་བྲལ་བར་གཏོང་བའི་ཁྲིམས་ ཆད་དང་། 乳夹ཟེར་བ་ནུ་འཚིར་ཏེ་བུད་མེད་ཀྱི་ནུ་མ་བཙིར་ཏེ་ གཅོད་པའི་ཁྲིམས་ཆད་དང་།木驴ཟེར་ བ་ཤིང་གི་བོང་བུ་སྟེ་ཤིང་མདུང་རྣོན་པོ་ བུད་མེད་ཀྱི་མཚན་མར་བཙུགས་ཏེ་ཤིང་ལས་བྱས་པའི་བོང་བུར་བསྐྱོན་ ནས་གཡོ་སྒུལ་བྱས་པར་དགྱེ་སྒུར་མི་ནུས་པའི་ན་ཟུག་ཡ་ང་བ་ཡོད་པའི་ ཁྲིམས་ཆད་དང་། 剥皮ཟེར་བ་པགས་པ་དམར་བཤུ་སྟེ་མགོ་བོ་ནས་བཟུང་ཐུར་ལ་དང་སྒལ་པ་ནས་བཟུང་འཕྲེད་དུ་པགས་པ་དམར་བཤུ་བྱེད་པའི་ཁྲིམས་ཆད་དང་། 俱五刑ནམ大卸八块ཟེར་ བ་དུམ་བུ་ལྔའམ་དུམ་བུ་བརྒྱད་དུ་ཕྲལ་བ་སྟེ་རྐང་ལག་བཞི་བོ་སོ་སོར་ཕྲལ་བས་བྱང་ ཁོག་དང་བཅས་ཏེ་ལྔ་དང་། རྐང་ལག་བཞི་བོ་བཅད་པའི་སྟེང་ལ་མིག་གཉིས་བྲུས་པ་དང་རྣ་བ་གཉིས་བཅད་པས་བརྒྱད་ དུ་དབྱེ་བའི་ཁྲིམས་ཆད་དང་། 烹煮ཟེར་བ་རྫ་ཁོག་ཏུ་བཅུག་ནས་ཞབས་ལ་མེ་བཏང་སྟེ་ གསོན་པོར་བཙོ་བའི་ཁྲིམས་ཆད་དང་། 宫 刑ཟེར་བ་ཉུག་རུམ་བཟོ་བ་སྟེ་ཕོ་མཚན་ རླིག་འབྲས་དང་བཅས་པ་འདོན་པའི་ཁྲིམས་ཆད་དང་། 刖刑ཟེར་ བ་པུས་མོའི་ལྷ་ང་བྲེགས་ནས་ཡར་འགྲེང་མི་ནུས་པ་བཟོ་བའི་ཁྲིམས་ཆད་དང་། 针插指甲缝ཟེར་ བ་སེན་བར་ཁབ་གཟེར་འདེབས་པའི་ཁྲིམས་ཆད་དང་། 活埋ཟེར་ བ་གསོན་སྦེད་དེ་མགོ་བོ་ས་ཁར་བུད་པ་ཙམ་ལ་ལུས་ཧྲིལ་པོ་ས་ལ་སྦེད་པའི་ཁྲིམས་ཆད་དང་། 鸩毒ཟེར་བ་སྦྱར་དུག་འདྲེན་པའི་ཁྲིམས་ཆད་དང་། 桩刑ཟེར་ བ་ཁ་དང་རྐུབ་གང་རུང་དུ་ཕུར་བའི་གཟེར་མགོ་ནུབ་པའི་བར་འདེབས་པའི་ཁྲིམས་ཆད་དང་། 铁锯ཟེར་བ་མགོ་ནས་མར་ལ་དང་རྐུབ་ནས་ཡར་ལ་ཐིག་བརྒྱབ་ སྟེ་ལྕགས་སོག་གིས་འདྲ་བའི་ཁྲིམས་ཆད་དང་། 断椎ཟེར་བ་སྒལ་ཚིགས་དང་སྐེ་ ཚིགས་གཅུ་བའི་ཁྲིམས་ཆད་དང་། 灌肠ཟེར་ བ་ཁ་ལ་ཟངས་དང་གཤའ་དང་ཞ་གང་རུང་བཞུས་པའི་ ཁུ་བ་དང་ཁྲོ་ཆུ་ངར་མ་ལྡུག་པའི་ཁྲིམས་ཆད་སོགས། གདུག་རྩུབ་གང་ཆེ་དང་གཏུམ་དྲག་གང་ཆེ། དམྱལ་བའི་སྡུག་བསྔལ་གྱི་རྣམ་གྲངས་བརྗོད་པའི་ཡི་གེ་ལས་མ་གཏོགས་མཐོང་བ་མེད་ པའི་ཁྲིམས་ཆད་སྣ་ཚོགས་ཁོ་ཚོས་མི་བུའི་འཇིག་རྟེན་དུ་སྤྱད་མྱོང་ཡོད་པ་ཁོ་ ཚོའི་ལོ་རྒྱུས་སུ་མཐོང་དུ་ཡོད། མི་སེམས་ལྟ་ཞོག་འདྲེ་སེམས་སུའང་འཆར་མི་སྲིད་པའི་ཁྲིམས་ཆད་དེ་སོགས་ནི་བོད་ ཀྱི་དེ་སྔའི་ཁྲིམས་ཆད་དེ། མིག་འབྲས་འདོན་པ་དང་། ལྕེ་འབྲེག་པ། རྣ་ཅོག་གཞར་བ། རྐང་ལག་གཅོད་པ། རྟིང་རྩ་གཅོད་པ། སྣུམ་ཁོལ་མར་ལག་པ་འཇུག་པ། ཟངས་རྟ་ལ་བསྐྱོན་པ། ཀོ་ཐུམ་རྒྱག་པ། རྡོ་ཞྭ་གཡོག་པ། ཚར་རྒྱུག་དང་ཟྭ་ལྕག་གཏོང་བ། རླུང་ཙི་སྟེ་གཟེབ་དྲ་ལ་འཇུག་པ། སྐེ་ལ་ཤིང་སྒོ་གཡོག་པ། རྐང་ལྕགས་རྒྱག་པ། སྐེ་ལ་རྡོ་སྒྲོག་པ། ལྕགས་གཟེར་འདེབས་པ། རྒྱང་ཤིང་རྒྱག་པ། དུ་སུབ་གཏོང་བ། བྲང་ཁར་རྡོ་གནོན་གཏོང་བ། སྡིག་ཚང་དུ་འཇུག་པ། ལག་པར་གོ་ཐུམ་རྒྱག་པ། ཤ་གཅོད་པ། ཤ་ལིང་འགོག་པ། སྨྱུག་གཟེར་རྒྱག་པ། དབྱུག་ལྕག་གཞུ་བ་སོགས་ལས་བརྒྱ་འགྱུར་སྟོང་འགྱུར་གྱིས་ལྷག་ལ། སྐད་ཅིག་དྲན་པ་ཙམ་གྱིས་ཀྱང་ཁོག་འདར་བརྒྱབ་ནས་འོང་། དེ་དག་ནི་གནའ་བོའི་དུས་ཀྱི་ཁྲིམས་ཆད་ཡིན་པ་བདེན་དུ་ཆུགས་ཏེ་ད་ཚོད་དུ་བེད་ སྤྱོད་གཏོང་གི་མེད་པ་ལྟ་ནའང་། གང་ཞིག་ཇི་ལྟ་ཇི་ལྟར་འཇིག་རྟེན་མི་བུའི་སེམས་ལ་འཆར་དཀའ་བའི་ཁྲིམས་ཆད་བཟོས་ པ་དག་ལ་ནི་སུ་ཞིག་ཉེས་ཅན་དུ་བཏགས་པ་རྣམས་ལ་དེ་ལྟ་དེ་ལྟར་ཁྲིམས་ཆད་གཅོད་པའི་ བག་ཆགས་གང་རུང་ཞིག་ངེས་པར་དུ་ཡོད་སྲིད་པ་དང་། མཐོང་ཙམ་གྱིས་ཀྱང་བླ་འཁྱམས་པར་འགྱུར་བའི་དྲག་སྦྱོར་མངོན་དུ་བསྟར་བ་ལ་འཛེམ་ དོགས་མེད་པའི་རིགས་ལ་ཡིད་ཆེས་རྒྱུ་ཞིག་གང་ན་ཡོད་དེ། ད་ལྟའི་གློག་རྡུལ་གྱི་དུས་རབས་སུ་གློག་རྡུལ་གྱི་ཁྲིམས་ཆས་སྣ་ཚོགས་བཟོས་ཡོད་ པ་རྗེས་སུ་དཔག་པས་ཤེས་ནུས་ལ། རྒྱག་བྱེད་དང་། རྡུང་བྱེད་དང་། རྡེག་བྱེད་དང་། སྒྲོག་བྱེད་དང་། སྒོག་བྱེད་དང་། འཛིན་བྱེད་དང་། འཁྱིག་བྱེད་དང་། གནོན་བྱེད་དང་། འཚིར་བྱེད་དང་། འཇུམས་བྱེད་དང་། འཛེར་བྱེད་དང་། གཟེར་བྱེད་དང་། དབྲལ་བྱེད་སོགས་མིང་མི་ཐོགས་པའི་ཁྲིམས་ཆས་རྣམས་གློག་དང་དུག་གི་སྒུལ་ཤུགས་ལ་ དྲངས་པ། མི་བུའི་བྱེད་རྩོལ་མི་དགོས་པ། གནད་ཁེལ། གཏིང་འབྱིན། སྦུག་འདོན། ཤུགས་ཐོན། རྣོ་དབལ་གྱི་ཆོས་དང་ལྡན་པས་ཕྱི་སྐྱི་པགས་མ་རལ་ཀྱང་ནང་ཤ་རུས་ཕྲལ་བ། ལྷུ་ཚིགས་ཐོར་བ། དོན་སྣོད་སྲེག་པ། ཕྱི་ལུས་པོ་མ་རྨས་ཀྱང་ནང་སེམས་ཁམས་འཇིག་པ། བློ་རིག་རྡིབ་པ། ཤེས་པ་འཆོལ་བར་བྱེད་པའི་ཁྲིམས་ཆས་ཅི་རིགས་བཟོས་ཡོད་པ་བསྙོན་མེད་དེ། འཛིན་བཟུང་ཐེབས་པ་རྣམས་ལས་ལ་ལར་མནར་གཅོད་ཚད་མེད་བཏང་རྐྱེན་གྱིས་སྲོག་དབུགས་ ཆད་པའི་བེམ་པོ་ཡིན་ཀྱང་མི་བདག་ལ་མི་སྤྲོད་པ་དང་མཐོང་དུ་མི་སྟེར་བར་ལྐོག་ཏུ་ མེ་སྲེག་བཏང་སོང་བ་ལས་ཤེས་སོ།། ཡང་སོས་ཚ་བའི་སྡུག་བསྔལ་དང་ཨ་ཆུ་གྲང་བའི་སྡུག་ བསྔལ་དེ་དག་མྱོང་བ་ལྟ་ཞོག ཐ་ན་ལྟོ་བསྒགས་གཉིད་བཅག་ཙམ་གྱི་མནར་གཅོད་ཀྱང་ཁོ་བོའི་མ་གཞི་ནས་བདེ་ཐང་མེད་ པའི་ལུས་པོ་འདིས་ཅི་ལྟར་ཐེག་ཨང་སྙམ་སྟེ་འཇིགས་པ་དང་། སྐབས་དེ་དུས་སུ་མི་ཚེ་ལ་གཏམ་ཚེ་འཇོག་པ་སྟེ་འོ་དོད་དང་ཨག་སྐད་མཉམ་དུ་ཤོར་ཏེ་ ཞབས་འདྲེན་བྱེད་པ་དང་། གུ་ཡངས་དང་བཟོད་གསོལ་ལྷན་དུ་ཞུས་ཏེ་མཚན་ཤས་འཇོག་པའི་སྲིད་པ་ཆེ་ལ། མ་ཟད་སྒེར་གཅོད་དབང་སྒྱུར་པའི་ལག་རོགས་རྐུབ་གཡོག་ཏུ་མི་འགྱུར་བའི་དམ་བཅའ་ བརྟན་པོའང་རྨང་ནས་མི་འཇིག་པའི་ངེས་པ་མེད་པ་བསམ་ནས་ཞེད་སྣང་སྐྱེ་རྒྱུ་འདུག དེ་ལྟར་སྒེར་གཅོད་དབང་སྒྱུར་པའི་མནར་གཅོད་བྱེད་སྟངས་སྣ་གཅིག་ཡིད་ལ་ཤར་བས་ ཀྱང་ཡ་ང་འཇིགས་སྐྲག་མི་ཟད་པ་སྐྱེ་ནས་འོང་བ་འདི་ཁོ་བོ་དཔའ་ངར་མེད་ཅིང་སྡར་མ་ ཡིན་པའི་རྐྱེན་ཡིན་ནམ་ཡང་ན་མྱངས་པ་མེད་ཀྱང་ཤེས་པ་མང་བའི་རྐྱེན་ཡིན་པ་ཆ་མི་ འཚལ་མོད། འཇིགས་སྐྲག་ནི་འཇིགས་སྐྲག་རང་ཡིན་ཕྱིར་རྒྱུ་མཚན་བཤད་རྒྱུ་མེད་ཀྱང་སྲིད། གསུམ་པ་ནི། གང་ཞིག་འཆོར་བ་ལ་དོགས་པ་འདི་བསྡུ་ན་འཇིགས་པའི་ཁོངས་སུ་གཏོགས་པ་འདྲ། བོད་མི་ཞིག་ཡིན་ཕྱིན་དོན་ཆེན་འདི་འདྲའི་སྒང་ལ་ཅིས་ཀྱང་རྣམ་འགྱུར་གང་རུང་ ཞིག་སྟོན་དགོས་པ་དང་། ཁོ་བོ་ནམ་རྒྱུན་ཡིན་མིན་གཉིས་བཤད་རྒྱུར་དགའ་བ་དང་། འགྲིག་མིན་གཉིས་ལབ་རྒྱུར་དགའ་བའི་བོད་མི་ཞིག་ཡིན་པའི་ཆ་ནས། དོན་ཆེན་དེ་འདྲའི་སྒང་ལ་ལག་ལེན་གྱི་སྦྱོར་བ་མི་ནུས་ཀྱང་བསམ་ཚུལ་གྱི་སྐད་ཆ་ འགའ་རེ་དུས་ཐོག་བཤད་ཕོད་དགོས་ནའང་། དེ་ལྟར་མ་ནུས་པ་ནི་ཁོ་བོའང་ཡོངས་གྲགས་སུ་ཁེ་ཕན་རུ་ཚོགས་ཏེ་ཕོགས་གཟན་གླང་ གཉའ་ཚིལ་རྐྱལ་གྲས་ཀྱི་གཅིག་ཡིན་ལ། ཁེ་ཕན་རུ་ཚོགས་ཀྱིས་ནམ་ཡང་རང་ཉིད་ཀྱི་བདེ་སྡུག་དང་ཁེ་ཕན་ཆུང་ངུར་གཙིགས་ཆེན་ བྱེད་པ་མ་གཏོགས་སྤྱི་དོན་ཆེན་པོ་ལ་དོ་ཁུར་དང་སྣང་འཇོག་མེད་ཅིང་། ལྡོག་སྟེ་སྒེར་གཅོད་དབང་སྒྱུར་པའི་ལག་རོགས་ལྟར་ཆགས་ཡོད་པ་རེད། ཁོ་བོ་ཁེ་ཕན་རུ་ཚོགས་ཀྱི་མི་ལ་ཁེ་ཕན་ཟད་པ་ཡིན་ན། སྔུན་གྱི་ཕ་མ་ལོ་ལོན་དང་། གཞུག་གི་བྱིས་པ་ཕྲུ་གུ། ལོགས་ཀྱི་ཆུང་མ་བཟའ་ཟླ་བཅས་ལ་ཁ་མི་སོས་པ་དང་རྒྱབ་མི་ཁེབས་པའི་འཚོ་བའི་དཀའ་ སྡུག་བློས་མི་དཔོག་པ་འབྱུང་ཉེན་དང་། ཉེན་ཁ་དེ་འདྲར་ལྷུང་ཚེ་གཞན་གྱི་ཚེ་གཡོག་ཏུ་མི་འགྱུར་བའི་ངེས་པ་མེད་དེ། དཔལ་འབྱོར་འཛུགས་སྐྲུན་བྱེད་པ་དཀྱིལ་སྙིང་དུ་འཛིན་དགོས་ཞེས་སྲིད་ཀྱི་ཆ་ནས་ བསམ་ན་གཡོ་ཐབས་བསླུ་བྲིད་ཆེ་བའི་སྲིད་ཇུས་དེ་གཏན་ལ་ཕབ་པ་ནས་བཟུང་། རང་གཞན་རིགས་ཐམས་ཅད་ཀྱི་ཁོག་ལ་སྒོར་འདྲེ་ཞུགས་ཤིང་། ཁྱད་པར་དུ་ཁོ་བོ་ལྟ་བུའི་གླང་གཉའ་ཚིལ་རྐྱལ་གྱི་རིགས་རྣམས་རྒྱུ་ནོར་མ་གཏོགས་ ཅི་ཡང་མི་བསམ་པའི་སེམས་ཅན་དུ་གྱུར་ཅིང་། འབྱོར་ཚེ་ཉེ་བའི་དྲུང་ན་ཞུམ་ཞུམ་དུ་འགྲོ་ཞིང་།། རྒུད་ཚེ་རིང་བའི་ས་ན་མཛུབ་ཀེར་གྱིས་འཕྱ་བ།། ཞེས་པ་ལྟར་འབྱོར་པ་ཞན་ཚེ་མི་གྲལ་ དུའང་མི་རྩི་བའི་བཟོ་སྟོན། རྒྱུ་ཡོད་ན་ཨ་ཁུའི་ཚ་བོ།། རྒྱུ་ མེད་ན་ཨ་ཁུའི་གཡོག་པོ།། ཟེར་བ་དངོས་གནས་བདེན་པ་འདྲ་སྟེ། རྒྱུ་མེད་ཚེ་གཞན་གྱི་ཚེ་གཡོག་ཏུ་འགྱུར་བའི་སྲིད་པ་ཆེ་ཞིང་། ཚེ་གཡོག་སྒྲུབ་པའི་གནས་སྟངས་དེ་ཁོ་བོས་བློ་ཡིས་ཅི་ལྟར་བཟོད། ཡང་། ལུས་སྲོག་ལ་བདེ་མི་བདེ་བྱུང་ཚེ། ཡུལ་མི་རྣམས་ཤི་བྲལ་གསོན་བྲལ་གྱི་སྡུག་ལ་སྦྱོར་སྲིད་པ་གཞིགས་ཀྱིན་གཞིགས་ ཀྱིན། སྒོམ་གྱིན་སྒོམ་གྱིན་སྐྱི་གཡའ་བ་བྱུང་། ཁོ་བོས་འདི་ལྟར་དུ་སྒེར་སེམས་ལྷུག་པོར་སྟོན་པ་ནི། ད་ལོའི་ཞི་བའི་གསར་བརྗེར་ཞུགས་པའི་དཔའ་བོ་དཔའ་མོ་རྣམས་ལ་འདི་འདྲའི་འཇིགས་པ་ དང་འཛེམ་དོགས་མེད་པར་སྨྲ་བ་མིན་ལ། སུ་ཞིག་ཁོ་བོར་བཟོད་པ་སྒོམ་པའི་གསོལ་མཆིད་ཞུ་བའང་མིན་པར་མ་ཟད། རང་ཉིད་ཁ་འཁུམས་ལག་འཁུམས་སུ་འདུག་པའི་གནས་ལུགས་སུ་བགྲང་བ་དེ་བས་ཀྱང་མ་ཡིན་ པར། བསམ་སྟངས་གསོང་པོར་བརྗོད་པ་ཙམ་ཡིན་ཕྱིར། འཕྱ་སྨོད་དང་ཟུར་ཟ། ཐ་ན་མཚང་བྲུས་ཀྱང་གནས་ཚུལ་དེ་ཙམ་ཡིན་ཞེས་སྨྲ་བ་དང་བཅས་པ་ནི་འཇིགས་པའི་ཚོར་ པ་ལས་ཀྱི་གསུམ་པ་སྟེ། མི་བུ་སྒེར་གྱི་ཚེ་སྲོག་དང་བདེ་སྡུག་བསམས་པས་དང་། མ་འོངས་སྔོན་རྟོག་གིས་འཇིགས་པ། དེ་དག་ལས་ཀྱང་འཇིགས་པ་ནི། གོང་དུ་བཤད་པ་ལྟར། ད་ལོའི་ཞི་བའི་གསར་བརྗེའི་སྒང་ལ། སྒེར་གཅོད་དབང་སྒྱུར་པས་བཏགས་པ་ལྟར་རྡུང་གཅོག་འཕྲོག་སྲེག་གི་སྣང་ཚུལ་བྱུང་ ཡོད་པ་ནི་བསྙོན་དུ་མེད་ཅིང་། དེ་ཡང་ཁོ་བོས་ཞོགས་འུར་དང་ལད་ཟློས་ཀྱི་རྣམ་པས་བྱུང་བར་འདོད་པ་དང་། ཕར་བལྟས་ཚོད་ལ། ཁ་ཞེ་གཉིས་མེད་དང་། བློ་ཐག་རྦད་ཆོད། གཞི་ཁྱོན་ཆེན་པོའི་གསར་བརྗེ་དེ་འདྲ་མུ་མཐུད་དེ་རྒྱུན་བསྟུད་ནས་འབྱུང་བའི་ མངོན་རྟགས་འདུག་ལ། འཐབ་རྩོད་རབ་དང་རིམ་པ་དང་གང་ས་གང་ལ་བྱེད་པའི་ལྟས་འདུག་ན། ཡང་བསྐྱར་གསར་བརྗེ་དང་འཐབ་རྩོད་བྱེད་སྒང་དུ་ཡང་བསྐྱར་རྡུང་གཅོག་འཕྲོག་སྲེག་ གི་སྣང་ཚུལ་མི་འབྱུང་བའི་ངེས་པ་མེད་ཅིང་། དེ་ལྟར་བྱུང་ཚེ་སྒེར་གཅོད་དབང་སྒྱུར་པས་ཡང་བསྐྱར་དམར་པོ་ཁྲག་གི་འཁོར་ལོ་ བསྐོར་ཏེ་གཤིན་རྗེའི་བཤས་རར་བསྒྱུར་འགྲོ་བར་ཐེ་ཚོམ་ཡོད་པ་མ་རེད། དེ་ལྟ་ན་ཤེས་བཞིན་སྒོ་ང་བྲག་ལ་བརྡབས་པ་དང་མཚུངས་ལ། སྲིན་བུ་མེ་ལྕེབས་ལྟ་བུའི་འཐབ་རྩོད་བྱེད་སྟངས་དེ་ལ་ཁོ་བོ་འཇིགས་ནས་ཡོད། འཐབ་ལ་དགའ་བའི་ཆབ་སྲིད་པ་ཞིག་གིས། ཚེ་སྲོག་གོད་པ་མེད་ན་རང་དབང་གང་ནས་འཐོབ་སྟེ། ཤར་ཊེ་མོར་གྱིས་མི་འབོར་འབུམ་ཕྲག་གི་ཚེ་སྲོག་རིན་དོད་དུ་ཕུལ་པའི་རྗེས་ལ་ད་ གཟོད་རང་དབང་འཐོབ་པ་རེད་ཅེས་སོགས་ཟེར་ལས་ཆེ་མོད། འོན་ཀྱང་། ཁོ་བོས་རང་གཞན་ཕྱོགས་གཉིས་ཀྱི་རང་དབང་དམངས་གཙོའི་ལྟ་ཚུལ་སོགས་བསམ་བློའི་ཆུ་ ཚད་དང་ཆབ་སྲིད་ཀྱི་ཁོར་ཡུག་ལ་བསམ་པ་དང་། ཁྱད་པར་དུ་མི་བུ་རང་ཉིད་ལ་ཆ་བཞག་སྟེ། རང་གི་ཚེ་སྲོག་གིས་མནར་གཅོད་སྡུག་བསྔལ་མྱོང་བར་འཇིགས་པ་ཕར་ཞོག ནང་མི་ཉེ་འབྲེལ་ཡོད་ཚད་སྡུག་བསྔལ་མི་བཟད་པའི་གནས་སུ་བསྐྱལ་རྒྱུར་འཇིགས་ནས་ ཡོད་ཚུལ་གོང་དུ་སོང་བ་ལྟར་ཏེ་དྲག་པོའི་ཆོས་དང་ལྡན་པའི་འཐབ་རྩོད་དེ་འདྲ་ལ་ མོས་པ་གཏན་ནས་མེད། སྒེར་གཅོད་དབང་སྒྱུར་པས་དུས་དང་རྣམ་པ་ཀུན་ཏུ་ ཁག་དཀྲི་ལག་ཕྱིས་གང་རུང་མ་རྙེད་པར་ཡོད་ཕྱིར། གལ་སྲིད་སྔོན་མ་ནང་བཞིན་རྡུང་གཅོག་འཕྲོག་སྲེག་ཟེར་བའམ་དེ་དང་མཚུངས་པའི་དྲག་ པོའི་སྦྱོར་བ་བྱུང་བ་ཡིན་ན། ཁོ་ཚོའི་འདོད་ཐོག་ཏུ་རྟ་རྒྱུག་པར་བྱས་པ་ ཡིན་ཏེ། ཁོ་ཚོས་ཕྱོགས་གཅིག་ནས་པར་ལ་བརྒྱབ། གཟུགས་ལ་ཕབ། བརྙན་སྡེར་དུ་བཅོས་ནས་ཅི་ཡང་ཤེས་པ་མེད་ཅིང་གང་ཡང་ཧ་གོ་མེད་པའི་ཁོ་ཚོའི་ རིགས་ལ་བསྟན་ནས་ཕྱོགས་སྐྱོར་ཡོང་ཐབས་བྱེད་པ་དང་། ཕྱོགས་གཞན་ཞིག་ནས་དེ་ལ་ཁ་གཡར་ཏེ་དྲག་གནོན་སྔར་བས་ཀྱང་ཆེ་བ་བྱེད་ངེས་པས་ན། ཚེ་སྲོག་མང་པོ་ཞིག་རྐྱེན་འདས་སུ་འགྲོ་ངེས་ལ། དེ་ལས་མང་པོ་ཞིག་གིས་བཀག་ཉར་མནར་གཅོད་ཀྱི་སྡུག་བསྔལ་མྱང་བར་འགྱུར་བ་དང་། དེ་ལས་ཀྱང་མང་པོ་ཞིག་གིས་ཤི་བྲལ་གསོན་བྲལ་གྱི་དཀའ་སྡུག་མྱང་དགོས་ཨང་། འཇིགས་སུ་རུང་བ་དེས་ག་ལ་ཚད་དེ། གཏན་ནས་མཐོང་མི་འདོད་པའི་སྲིད་པ་ཞིག་ཡོད་པ་ནི། བོད་རྣམས་ཐབས་ཟད་འུ་ཐུག་སྟེ་ཤ་ལན་ཤ་དང་འཁོན་ལན་འཁོན་གྱིས་འཇལ་བའི་ལམ་དུ་ ཞུགས་ནས། དུག་རྫས་དང་འགད་རྫས་ལག་ལེན་བྱེད་ཅིང་ལྐོག་གསོད་དང་ངན་གསོད་ཀྱི་འཚེ་བའི་ སྦྱོར་བ་མངོན་དུ་བསྟར་པའི་འཇིགས་སྐུལ་རིང་ལུགས་པ་ལྟར་ཆགས་རྒྱུའི་ཉེན་ཁ་ཤིན་ ཏུ་ཆེ་བ་དེ་རེད། བརྒྱ་ལ་ཀླ་ཀློའི་སྤྱོད་སྟངས་དེའི་ལམ་དུ་སོང་བ་ཡིན་ན། སྣང་དུ་མེད་པའི་ཆོས་ལུགས་དང་རིག་གནས་ཞེས་པ་ལྟ་ཞོག སྣང་དུ་ཡོད་པའི་རི་ར་བ་ཁང་ཁྱིམ་དང་། ཐ་ན་མི་རིགས་ཧྲིལ་པོ་རྩ་མེད་དུ་འགྲོ་རྒྱུའི་ལམ་ཁ་རང་གིས་བདམས་པ་རེད་ཅེས་ཁོ་ བོས་ཚིག་ཐག་བཅད་དེ་སྨྲ། བརྒྱ་ལ་དྲག་པོའི་སྤྱོད་སྟངས་དེའི་རྗེས་སུ་ཞུགས་པ་ཡིན་ན། གཞིས་བྱེས་གཉིས་ཀྱིས་ད་ལྟའི་བར་དུ་དཀའ་ལས་བརྒྱབ་པ་ལ་སྙིང་པོ་མེད་པ་བཟོས་པ་ དང་། ད་ལོའི་རླབས་ཆེན་གྱི་ཞི་བའི་གསར་བརྗེ་འདི་ལ་འབྲས་བུ་མེད་པ་བཟོས་པར་མ་ཟད། ཆེས་མཐའ་མཇུག་དང་རྩ་བ་རྫོགས་པའི་ལམ་དུ་རང་རྟོགས་ཀྱིས་ཞུགས་པ་ཡིན་པར་ཁོ་བོས་ ཁ་ཚོན་བཅད་དེ་སྨྲ། དེ་ལྟར་བཤད་པ་ལ་ནང་རྐྱེན་དུ་གྱུར་པའི་རང་ལ་བསམ་ པ་དང་ཕྱི་རྐྱེན་དུ་གྱུར་པའི་གཞན་ལ་བསམ་པའི་རྒྱུ་མཚན་གཉིས་ཡོད་པ་ལས། རྒྱུ་མཚན་དང་པོ་ནི། བོད་རྣམས་ཀྱིས་མི་ལོ་སྟོང་ཕྲག་གི་རིང་ལ་ཆབ་སྲིད་སྤངས་ཏེ་བསྡད་པ་དང་། མི་ལོ་སྟོང་ཕྲག་གི་རིང་ལ་ཆབ་སྲིད་ཀྱི་ཕྱིར་དུ་འཐབ་རྩོད་ཆེན་པོ་གང་ཡང་བྱས་ མྱོང་ མེད་ཕྱིར། འཐབ་རྩོད་ཀྱི་ཉམས་མྱོང་ཡང་ཡོད་པ་མ་རེད། འཐབ་རྩོད་ཀྱི་ཉམས་མྱོང་མེད་པའི་རྟགས་ནི་ད་ལོའི་ཞི་བའི་གསར་བརྗེའི་སྐབས་སུ་ གསལ་པོར་མཐོང་སྟེ། རྩ་འཛུགས་མེད་པ་དང་འཆར་གཞི་མེད་པ། སུ་ཐུབ་སུ་རྒྱལ་གྱི་རྣམ་པ་མངོན་པ་ལས་ཤེས་ཐུབ་པ་དང་། དེར་མ་ཟད། ཁོ་བོས་བལྟས་ན། བོད་རྣམས་ཀྱི་སེམས་ཁམས་ནི་རང་བྱུང་གི་མི་བུའི་སེམས་ཁམས་སུ་འདུག་ལ། ད་དུང་སྤྱི་ཚོགས་ཀྱི་མི་བུར་ཆགས་མེད་པའི་ཁྱད་གཤིས་གང་མང་མཐོང་རྒྱུ་འདུག མི་མང་པོ་ཞིག་གིས་ལར་ཞེན་དང་ཁོག་ངར། ཞོགས་འུར་བསྟན་པ་ཙམ་གྱིས་གསར་བརྗེ་ལ་འབྲས་བུ་ཐོན་སོང་སྙམ་པ་ལྟར་འདུག་ལ། ཁྱད་པར་དུ་སྐོར་ཞིག་གིས་མ་རུངས་ཁོག་བཅུག་ལ་ལད་ཟློས་ཀྱིས་རྡུང་གཅོག་འཕྲོག་ སྲེག་སོགས་དྲག་པོའི་སྦྱོར་བ་ལ་བརྟེན་ནས་ན་ཟུག་འབོ་བ་ཙམ་གྱིས་རང་དབང་རྩོད་ ལེན་བྱས་ཡོད་སྙམ་པ་ལྟར་འདུག གང་ཡང་རྣམ་འགྱུར་དེ་དག་བསྟན་པའི་རྗེས་ལ་མེ་ཤུལ་ཐལ་རྡུལ་གྱི་ཚུལ་དུ་སོང་སྟེ་ ཅི་ཡིན་གང་ཡིན་མེད་པར་ཅི་མིན་འདི་མིན་དུ་ལུས་ཡོད་ཚོད་རེད། དེ་ནི་ཆབ་སྲིད་འཐབ་རྩོད་གང་རུང་ལ་ཞུགས་མྱོང་མེད་པའི་རང་བྱུང་གི་མི་བུའི་ རྟགས་གཅིག་རེད། ཞོགས་འུར་དང་ཁོག་ངར་དེ་རིགས་ནི་འཐབ་རྩོད་བྱེད་ཤེས་དང་ལམ་སྣ་འདྲེན་ཤེས་དག་ལ་ མཚོན་ན། མེད་ན་མི་འགྲུབ་པའི་རྒྱུ་རྐྱེན་གལ་ཆེན་གཅིག་ཡིན་ངེས་ནའང་། སྟོན་པ་མེད་པའི་བསྟན་པ་ནི་གང་དྲན་དྲན་ཞིག་ཡིན་ངེས་ཕྱིར་ཐབས་ཤེས་ལམ་སྟོན་གལ་ ཆེ་ལ། ལྷག་དོན་དྲག་པོའི་འཐབ་རྩོད་ཀྱི་ལམ་དུ་འཇུག་པ་གཞར་ཡང་མིན་ཏེ། རིག་གནས་སེམས་ཁམས་ལྷ་འདྲེ་དང་གནའ་གཏམ་གྱི་འཇིག་རྟེན་ནས་ཐར་མེད་པའི་རང་བྱུང་ གི་མི་བུའམ། སྲིད་ཀྱི་ཕྱིར་དུ་འཐབ་རྩོད་བྱས་པའི་ལོ་རྒྱུས་དང་ཉམས་ མྱོང་ཅི་ཡང་མེད་པའི་མི་རིགས་ཉམ་ཆུང་གང་ཞིག མི་རབས་ནས་མི་རབས་བར་ཆབ་སྲིད་འཐབ་རྩོད་ཀྱི་ཕྱིར་དུ་ཆབ་སྲིད་འཐབ་རྩོད་བྱས་ ཤིང་། མཚོན་ཆ་དང་དྲག་ཆས་དམག་དཔུང་ལ་རྒྱབ་བརྟེན་པའི་སྒེར་གཅོད་སྲིད་གཞུང་ཞིག་དང་ དྲག་པོའི་གདོང་གཏུག་རྒྱག་རྒྱུ་ག་ལ་ཡོད། དཔེར་ན་རྡུང་རྩལ་ཡོད་མེད་གཉིས་ཀྱིས་རྒྱལ་ཕམ་འབྱེད་པ་དང་འདྲ། སྟོབས་ཤུགས་ཀྱི་ཟླ་ལ་སྟོབས་ཤུགས་སོན་པར་ཆ་བཞག་ནའང་། མགོ་སྐོར་དང་གཡོ་ཐབས་ཀྱི་ཟླ་ལ་སླེབས་སྲིད་པ་ཞིག་མ་རེད། དེ་བས་འཐབ་རྩོད་ཀྱི་བྱེད་ཕྱོགས་མ་བསྒྱུར་བར་དྲག་པོའི་ལན་ལ་དྲག་པོ་སྤྱོད་འདོད་སྙམ་ན་ནི་མི་རིགས་ཧྲིལ་པོ་རྩ་མེད་བཟོ་བའི་ཁ་གཡར་ས་བསམ་བཞིན་སྤྲད་པ་ ཡིན་པར་ཁོ་བོས་འདོད་དོ།། རྒྱུ་མཚན་གཉིས་པ་ནི། 2001ལོའི“9•11དོན་ རྐྱེན”བྱུང་བའི་རྗེས་སུ། ཨ་རིས་འཛམ་གླིང་ཐོག་དྲག་པོ་སྤྱོད་པའི་འཇིགས་སྐུལ་རིང་ལུགས་དང་འཇིགས་སྐུལ་ རྩ་འཛུགས། འཇིགས་སྐུལ་པ་གང་ཇི་སྙེད་ཅིག་གི་མིང་ཐོ་བསྒྲགས་པ་སྟེ། ལྟེ་བ་ཕ་ལེ་སི་ཐན་དང་ཨབ་གྷན་སོགས་ཨ་རབ་ལུང་པར་ཡོད་པའི་དབྱི་སི་ལམ་དྲག་ཆས་ རྩ་ འཛུགས་དང་། དབྱི་སི་ལམ་ལྷ་དགའ་དམག་འཐབ་རྩ་འཛུགས། དབྱི་སི་ལམ་བཅིངས་འགྲོལ་འཐབ་དཔུང་། ཧ་མ་སི། “ཁེ་ཏི”རྩ་འཛུགས། ཐ་ལི་བྷན་སོགས་དང་། ཧྥི་ལི་ཕིན་གྱི་ཐུན་མོང་ཐོན་སྐྱེད་ཚོགས་པ། ཁོ་ལོམ་པི་ཡའི་གསར་བརྗེ་དྲག་ཆས་ནུས་ཤུགས། རུ་ཝང་ཏ་ ཡི་བཅིངས་འགྲོལ་དམག ཀམ་པོ་ཛའི་རང་དབང་དཔའ་རྒོད། ཨིར་ལན་གྱི་སྤྱི་མཐུན་དམག ནེ་པ་ལའི་ཐུན་མོང་ཐོན་སྐྱེད་ཚོགས་པ། འཇར་པན་གྱི་དམར་དམག ཨོ་མུའུ་ཆོས་ཚོགས། ཐུར་ཁེའི་ཡབ་ལྷ་ཚོགས་པ་སོགས་རྩ་འཛུགས་དང་ཚོགས་པ། མི་སྣ་མང་པོ་འཇིགས་སྐུལ་རྩ་འཛུགས་དང་འཇིགས་སྐུལ་པར་བགྲངས་པ་ན། གནའ་དུས་ཐུར་ཁེ་སི་ཐན་ཞེས་ཐུར་ཁེ་ལྗོངས་སུ་འབོད་པ་ཆིང་ཆན་ལུང་ནས་བཟུང་ཞིན་ ཅང་དུ་བཏགས་པའི་ཡུལ་དུ་ད་ལྟ་ཡུ་གུར་ཞེས་འབོད་པའི་མི་རིགས་དེར། ཕྱི་ཕྱོགས་སུ་ཚུགས་པའི་ཤར་ཐུར་ཁེ་སི་ཐན་དབྱི་སི་ལམ་ལས་འགུལ་ཞེས་པ་དང་། ཤར་ཐུར་ཁེ་སི་ཐན་བཅིངས་འགྲོལ་རྩ་འཛུགས་ཞེས་པ། ཤར་ཐུར་ཁེ་སི་ཐན་གསར་འགྱུར་བརྡ་འཕྲིན་ལྟེ་གནས་ཞེས་པ། འཛམ་གླིང་ཡུ་གུར་གཞོན་ནུ་འཐུས་མི་ཚོགས་པ་ཞེས་པའི་རྩ་འཛུགས་དང་ཚོགས་པ་འགའ་ ཡོད་པ་རྣམས་འཇིགས་སྐུལ་པའི་གྲས་སུ་བགྲངས་པ་ལྟར། སྒེར་གཅོད་སྲིད་གཞུང་གིས་བོད་ཀྱི་ཚོགས་པ་དང་མི་སྣ་དག་ཀྱང་དེ་དག་དང་ལྷན་དུ་ ཐོ་ལ་བཀོད་དེ་འཇིགས་སྐུལ་རིང་ལུགས་དང་འཇིགས་སྐུལ་རྩ་འཛུགས། འཇིགས་སྐུལ་པའི་གྲས་སུ་འཇོག་དགོས་པའི་སྙན་ཞུ་ཕུལ་མྱོང་ཡོད་རབས་ཐོས། བོད་རྣམས་ཀྱིས་ད་ལྟའི་བར་དུ་དྲག་པོའི་སྤྱོད་པ་མ་བྱས་ཕྱིར་ དེའི་གྲས་སུ་བགྲངས་ཡོད་པ་མ་རེད་ལ། སྔོན་མར་དྲག་ལས་བྱས་ཡོད་ པའི་དབང་དུ་བཏང་ན་དེ་འདྲའི་གྲས་སུ་ཚུད་ཡོད་ངེས་དང་། མ་འོངས་པ་ནའང་དྲག་པོ་སྤྱོད་པའི་ལམ་དུ་ཞུགས་ཚེ་འཇིགས་སྐུལ་རིང་ལུགས་པའི་གྲལ་ དུ་བརྫང་ངེས་རེད། བརྒྱ་ལ་དེ་འདྲའི་བཏགས་མིང་ཐོབ་པ་ཡིན་ན། འཛམ་གླིང་སྒང་གི་སྒེར་གཞུང་ཀུན་གྱིས་དགྲ་རུ་མི་མཐོང་བའི་ངེས་པ་མེད་ཅིང་། སྒེར་གཅོད་སྲིད་གཞུང་གིས་བོད་རྣམས་ཕོ་ཤུལ་བཅད་དེ་མོ་ཤུལ་ལ་གཏུགས་ཀྱང་བདེན་རྒྱབ་ཕྱོགས་སྐྱོར་བྱེད་མཁན་ཡོད་སྲིད་པ་མ་རེད། མ་ཟད་བོད་རྣམས་ནི་འཛམ་གླིང་སྒང་གི་སྒེར་གཅོད་སྲིད་གཞུང་ཁག་ལས་གདུག་རྩུབ་ཤིན་ཏུ་ཆེ་བའི་སྒེར་གཅོད་སྲིད་གཞུང་ཞིག་གི་དབང་སྒྱུར་འོག་ཏུ་བསྡད་ཡོད་པ་ སྨོས་མ་དགོས། བརྒྱ་ལ་དེ་འདྲའི་ལས་ལ་ཞུགས་པ་ཡིན་ན། སྲིད་གཞུང་གང་དེ་དམངས་གཙོར་ཕྱིན་པའི་དབང་དུ་བཏང་ནའང་། མིང་དེ་དང་མཚུངས་པའི་རིན་དོད་འབུལ་དགོས་རེད་དེ། ཆེ་ཆའན(chechnya)དུ་ལམ་རང་བཙན་བདམས་པ་དག་གིས་དྲག་སྤྱོད་མངོན་ དུ་བསྟར་བས་ཨུ་རུ་སུ་དམངས་གཙོ་སྲིད་གཞུང་གིས་དེ་དག་འཇིགས་ སྐུལ་པར་བཏགས་ནས་ཤིག་ལ་སྟ་རེ་འཕེན་པ་ལྟར་དྲག་གནོན་བྱས་དང་ བྱེད་བཞིན་པ་དེ་འདྲའོ།། གནས་ བབ་དེ་འདྲར་ཕྱིན་ཚེ་དེ་བས་ཆེ་བའི་འཇིགས་སུ་རུང་བ་ཞིག་གང་དུ་ཡོད། ཁོ་བོས་དེ་ལྟར་ཕྱི་ནང་རང་གཞན་ཀུན་ལ་བསམ་ནས་དྲག་པོ་སྤྱོད་པའམ་འཇིགས་སྐུལ་ རིང་ལུགས་ཀྱི་ལམ་འདེམས་པ་ནི་རང་ཉིད་རྩ་བ་ནས་རྫོགས་པའི་ལམ་འདེམས་པ་ཡིན་པར་ ཐག་བཅད་པ་ཡིན་ལ། དེ་འདྲའི་ལས་བྱེད་པའི་ཉེན་ཁ་ལ་འཇིགས་པ་ནི་འཇིགས་པའི་ཚོར་པ་ལས་ཀྱི་བཞི་པ་ སྟེ། མ་འོངས་སྔོན་རྟོག་གིས་སོ།། དེ་ལྟར། སྒེར་གཅོད་པའི་སྲིད་ཀྱི་གདུག་རྩུབ་དྲན་པས་འཇིགས་པ་དང་། སྒེར་གཞུང་གང་ཡང་མི་རིགས་རིང་ལུགས་ཐལ་མཐའ་པར་ལྟུང་ཉེན་ལ་དཔགས་པས་འཇིགས་པ་ དང་། མི་བུ་སྒེར་གྱི་ཚེ་སྲོག་དང་བདེ་སྡུག་བསམས་པས་འཇིགས་པ་དང་། མ་འོངས་སྔོན་རྟོག་གིས་འཇིགས་པ་བཅས་འཇིགས་པའི་ཚོར་པ་སྣ་བཞི་ཡོད་པ་བྲིས་ཏེ་ མཚམས་འདིར་སླེབས་པ་ན། འཇིགས་པའི་ཚོར་པ་གཞན་ཞིག་ཡོད་པ་ནི། རྩོམ་འདི་བཀྲམ་པའི་རྗེས་ལ། ནམ་ཞིག་མི་ཡུལ་གྱི་ཚ་དམྱལ་དང་གྲང་དམྱལ་དུ་སྡོད་ལོས་དགོས་སྙམ་སྟེ་འཇིགས་ སྐྲག་ཆེ་མོད། ཁ་ཡི་རྐྱེན་ལས་མགོ་བོ་ཤོར་ནའང་ལམ་འདི་རང་གིས་བདམས་པ་ཡིན་ཕྱིར་རང་འགན་རང་ གིས་འཁུར་རྒྱུ་ཡིན་ནོ།།

Start a discussion about ཙོང་རིལ།

Talk pages are where people discuss how to make content on Wikipedia the best that it can be. You can use this page to start a discussion with others about how to improve ཙོང་རིལ།.

Start a discussion