བོད་ཀྱི་སྣོད་བཅུད་ཆགས་ཚུལ།

བོད་ཆེན་པོའི་ཡུལ་ཁམས་ཆགས་ཚུལ་ནི། སྔར་བོད་ཀྱི་ཡུལ་ལུང་ཕལ་མོ་ཆེ་ཆུ་ཡིས་ཁེངས་ཡོད་ལ། རྗེས་སུ་རིམ་གྱིས་ཆུ་འཁྱིལ་བའི་ཡོལ་གོ་རྣམས་ཁ་ཤོར་ཏེ་ཆུ་རྣམས་ཀོང་ཡུལ་བརྒྱུད་རྒྱ་མཚོར་བཞུར་བའི་ཤུལ་དུ་རིམ་པར་རྩི་ཤིང་ནགས་ཚལ་དང༌། རི་ལུང་གི་རྣམ་པ་སོགས་སྐམ་ས་ཆགས་པས་སཱ་ལའི་སྨན་ལྗོངས་སུ་གྲགས་ལ། བོད་ལྗོངས་འདི་ཐོག་མར་ཆུས་གང་བ་རྣམས་རིམ་གྱིས་སྟོད་མངའ་རིས་སྐོར་གསུམ་གཡའ་རི་དང་གངས་རི། བར་དབུས་གཙང་རུ་བཞི་ལ་བྲག་རི་དང་སྤང་ལྗོངས། སྨད་མདོ་ཁམས་སྒང་དྲུག་རྩི་ཤིང་དང་ནགས་ཚལ་གྱིས་གང་བ་སོགས་ས་ཁམས་ཆགས་པའམ་ཡུལ་གྱི་རྣམ་པར་གྱུར་ནས་ལོ་ཆེས་མང་པོའི་བར་མིའི་འགྲོ་བ་བྱུང་མེད།

རིམ་བཞིན་སྟོད་མངའ་རིས་སྐོར་གསུམ་ནི་ཤ་རྐྱང་རི་དྭགས་ཀྱི་གླིང་དང༌། བར་དབུས་གཙང་རུ་བཞི་ནི་སྟག་གཟིག་གཅན་གཟན་གྱི་ཡུལ། སྨད་མདོ་ཁམས་སྒང་དྲུག་ནི་འདབ་ཆགས་བྱ་ཡི་ཡུལ་དུ་གྱུར་བས་གཅན་གཟན་དང༌། བྱ། རི་དྭགས་སོགས་སར་གནས་སེམས་ཅན་གནས་གཞིའི་ཡུལ་དུ་རུང་བར་གྱུར་བ་སོགས་སྲོག་ཆགས་ཀྱི་འབྱུང་ཁུངས་བཤད་ཅིང་དེ་ནས་བོད་ཀྱི་མིའི་འགྲོ་བ་རིམ་བཞིན་བྱུང་ཚུལ་གསུངས་པ་རྣམས་འཛམ་གླིང་སྤྱིའི་སྣོད་བཅུད་ཁོར་ཡུག་ཆགས་ཚུལ་དང་ཡོངས་སུ་མཐུན་པ་ཡིན།

བོད་ཀྱི་ཡུལ་ཁམས་སྤྱིའི་ཆགས་དབྱིབས།

སྟོད་མངའ་རིས་སྐོར་གསུམ་རྫིང་དང་འདྲ། །བར་དབུས་གཙང་རུ་བཞི་ཡུར་བ་འདྲ། །སྨད་མདོ་ཁམས་སྒང་དྲུག་ཞིང་དང་འདྲ། །ཞེས་ཡུལ་གྱི་དབྱིབས་ཙམ་བསྟན་པ་ཡོངས་གྲགས་ལྟར་དང༌། དེང་ཚན་རིག་པས་རྟོག་ཞིབ་བྱས་པའི་སྡོམ་ཚིག་ཏུའང༌། ད་ཕན་ཕལ་ཆེར་ལོ་ངོ་དུང་ཕྱུར་གཅིག་དང་བྱེ་བ་དྲུག་གི་སྔ་རྗེས་སུ་བོད་ཡུལ་འདི་རྒྱ་མཚོ་ཆེན་པོ་ཞིག་ཡིན་ལ། ལོ་ས་ཡ་གཉིས་དང་འབུམ་ལྔའི་གོང་ཙམ་དུ་ས་བབ་ཁད་ཀྱིས་མཐོ་རུ་སོང་སྟབས་སྐམ་ས་ཆེན་པོ་ཞིག་ཆགས་པར་འདོད་དོ།།

བོད་ཡུལ་གྱི་ཁྱད་ཆོས་ནི། གངས་རི་མཐོན་པོའི་ནི་དབུས། ཆུ་བོ་ཆེན་པོའི་ནི་མགོ ཡུལ་མཐོ་ས་གཙང་བ་ལ། ཞེས་དང༌། རི་མཐོན་པོ་གནམ་གྱི་ཀ་བ་ཡོད། །མཚོ་དམའ་མོ་གཡུ་ཡི་མེ་ལོང་ཡོད། །སྤང་སེར་པོ་གསེར་གྱི་ལྷུན་པོ་ཡོད། །ཅེས་དང༌། བཀའ་གདམས་གླེགས་བམ༌ལས། ཤར་རྡོ་རྗེ་གདན་གྱི་བྱང་ཕྱོགས་ན། །གནས་པུར་རྒྱལ་བོད་ཅེས་བྱ་བ་ཡོད། །རི་མཐོན་པོ་གནམ་གྱི་ཀ་བ་ཡོད། །མཚོ་དམའ་མོ་གཡུ་ཡི་མཌཎལ་ཡོད། །གངས་དཀར་པོ་ཤེལ་གྱི་མཆོད་རྟེན་ཡོད། །སྤང་སེར་པོ་གསེར་གྱི་ལྷུན་པོ་ཡོད། །དྲི་ཞིམ་པོ་སྨན་གྱི་བདུག་སྤོས་ཡོད། །ཚོན་བཀྲ་བ་གསེར་གྱི་མེ་ཏོག་ཡོད། །དབྱར་བཀྲ་བ་གཡུ་ཡི་ཞིང་ཁམས་ཡོད། །ཞིང་དེ་ན་ཁྱོད་ཀྱི་གདུལ་བྱ་ཡོད། །ཅེས་དང༌། ཆོས་འབྱུང་མཁས་པའི་དགའ་སྟོན་ལས། རི་མཐོ་ས་གཙང་ཆུ་བསིལ་ཚད་པ་མེད། །སྦྲུལ་གདུག་སྟག་གཟིག་ཅེ་སྤྱང་དུག་སྦྲང་མེད། །འཛམ་གླིང་ཆུ་བཞིའི་མགོ་བོ་གངས་ཅན་གནས། །ས་ལས་ལྕགས་རིས་རིན་ཆེན་སྣ་ལྔ་བྱུང༌། །སྤང་ལྗོངས་མཚོ་དང་ཆུ་རྒྱུན་རབ་ཏུ་མང༌། །ལོངས་སྤྱོད་དམན་ཡང་འཛམ་གླིང་ཡུལ་གཞན་ལས། །དེ་ལྟའི་ཁྱད་ཆོས་དུ་མས་ཁྱད་པར་འཕགས། །ཞེས་དང༌།

སྡེ་སྲིད་སངས་རྒྱས་རྒྱ་མཚོས། ༼ཁ་བ་ཅན་གྱི་ཡུལ་ཞེས།༽ འཛམ་བུའི་གླིང་གི་གཙུག་གཏོར་ལྟར་མཐོ་བ། ས་གཙང་བ། བསིལ་ལ་མཛེས་པ༑ འཆི་བ་མེད་པའི་གྲོང་ཁྱེར་དུ་ཅོ་འདྲི་བ། ཕྱོགས་བཞིར་ཆུ་བོ་ཆེན་པོ་བཞི་འབབ་པ། མི་དཔའ་ལ་རྟ་མགྱོགས་པ། གསེར་དངུལ་ཟངས་ལྕགས་བཤའ་དཀར་ཞ་ཉེ་ལ་སོགས་པ་རིན་པོ་ཆེ་དུ་མའི་འབྱུང་ཁུངས། རྩི་མཆོག་དྲི་ཞིམ་ལ་བཅུད་ཆེ་བ། འབྲུའི་རྣམ་པ་མང་ཞིང་བཟང་བ། གངས་རིའི་ཕྲེང་བས་ཀུན་ནས་བསྐོར། ཞེས་དང༌།

མདོ་སྨད་ཆོས་འབྱུང་ལས། བོད་ཀྱི་ཆུ་བཟང༌། སའི་བསིལ་དྲོད་སྙོམས། སྲོག་ཆགས་ཉུང༌། ཟས་བཅུད་ཆེ་ཞེས་གསུངས་པ་ལྟར་གངས་ལྗོངས་ནི་རི་ཆུ་མཚོ་གསུམ་དང༌། སའི་དགེ་བཅུ་འཛོམས་པ། རི་མཐོ་ཞིང་ས་གཙང་བ། གསེར་དངུལ་ཟངས་ལྕགས་སོགས་རིན་ཆེན་དུ་མའི་འབྱུང་ཁུངས་རྩི་མཆོག་དྲི་ཞིམ་ལ་བཅུད་ཆེ་བ། མོ་མཛངས་ཤིང༌། ཕོ་དཔའ་བ། རྟ་མགྱོགས་པ། ཞེས་དམ་པ་དུ་མས་ལན་གཅིག་མིན་པར་བསྔགས་པར་མཛད་པ་སོགས་འཛད་མེད་ཡོན་ཏན་གྱིས་ཡོངས་སུ་ཕྱུག་པ་ཞིག་གོ།

བོད་དུ་མིའི་འགྲོ་བ་ཐོག་མར་བྱུང་ཚུལ།

བོད་དུ་མིའི་འགྲོ་བ་ཐོག་མར་བྱུང་ཚུལ་ལ་བཞེད་པ་མང་དུ་ཡོད་པ་སྟེ། བོན་གྱི་ཆོས་ལུགས་ནས་བཤད་ཚུལ་དང༌། སངས་རྒྱས་ཆོས་ལུགས་སྤྱིའི་བཤད་ཚུལ། བོད་གནའ་རབས་ཀྱི་ལོ་རྒྱུས་ཐོག་བཤད་ཚུལ་བཅས་གསུམ་ཡོད་པ་ལས།

དང་པོ། བོན་གྱི་ཆོས་ལུགས་སམ་བོད་ཀྱི་ཆེས་གནའ་བོའི་བཤད་ཚུལ་ནི། ༵༵རླངས་ཀྱི་པོ་ཏི་བསེ་རུ་རྒྱས་པ་ཀཀ ལས། འབྱུང་བ་རྣམ་ལྔའི་སྙིང་པོ་ལས། སྒོ་ང་ཆེན་པོ་གཅིག་ཡོང་བ། ཕྱིའི་སྒང་ཤུན་ལ་ལྷ་བྲག་དཀར་མོ་ཆགས། །ནང་གི་སྒོང་ཆུ་ལ་དུང་མཚོ་དཀར་མེར་འཁྱིལ། །བར་གྱི་སྒོ་ངའི་དར་ཆ་ལ། །རིགས་དྲུག་སེམས་ཅན་ཀུན་ཏུ་གྲོལ། །ཞེས་དེ་ལ་མིག་དང༌། རྣ་བ། སོ། ལྕེ། རྐང་ལག་སོགས་དོད་ནས་ཡེ་སྨོན་རྒྱལ་པོ་བྱ་བ་བྱུང༌། དེ་དང་ཆུ་ལྕག་རྒྱལ་པོ་འདུས་པས་རིམ་བཞིན་མིའི་འགྲོ་བ་འཕེལ་བ་ཡིན་ཞེས་བོན་ལུགས་སུ་བསྐལ་པ་ཡ་ཐོག་གི་སྣོད་བཅུད་རྣམས་སྲིད་པ་ཀློང་གི་སྒོ་ང་ལས་གྲོལ་བར་བཤད་དོ།།

གཉིས་པ། སངས་རྒྱས་ཆོས་ལུགས་ཀྱི་བཤད་ཚུལ་ནི། འབྱུང་བ་ལྔ་སོ་སོ་རྡུལ་ཕྲན་མང་པོ་ཕན་ཚུན་འདུས་པ་ལ་བརྟེན་ནས་རྒྱ་མཚོ་དང་སྐམ་ས་སོགས་ཆགས་རྗེས་ལྷ་ཡུལ་ནས་སེམས་ཅན་ཞིག་ཤི་ནས་མི་ཡུལ་དུ་སྐྱེ་བ་བླངས་པ་ནས་འགྲོ་བ་མི་ཡི་རིགས་ཐོག་མར་བྱུང་བར་བཤད་པས་ཞིབ་པར་མངོན་པ་མཛོད་ཀྱི་ལེའུ་གསུམ་པར་གཟིགས་པར་འཚལ་ལོ།།

གསུམ་པ། བོད་ཀྱི་གནའ་རབས་ཀྱི་ལོ་རྒྱུས་ཐོག་བཤད་ཚུལ་ནི། བོད་ཀྱི་མི་རིགས་ནི་ཐོག་མར་ཡར་ཀླུང་གཙང་པོའི་རྒྱུད་རྩེད་ཐང་ས་ཁུལ་དུ་ཕ་སྤྲེའུ་དང་མ་བྲག་སྲིན་གཉིས་འདུས་པ་ལ་བརྟེན་ནས་ཕྲུ་གུ་མང་དུ་བྱུང་བ་ལས་རིམ་བཞིན་མི་ཡི་འགྲོ་བ་བྱུང་བར་བཤད་དོ།།

ཀ༽ སྡེ་སྲིད་སངས་རྒྱས་རྒྱ་མཚོས། སྟག་ལོ་སོགས་འགའ་ཞིག་རྒྱ་བལ་སོགས་ཡུལ་གྲུ་གཞན་དང་འདྲ་བར་ཐོག་མ་ནས་མིའི་འགྲོ་བ་ཆགས་པར་བཞེད་པ་ཡིན།
ཁ༽ པཎ་ཆེན་བསོད་གྲགས་ཀྱིས་མཛད་པའི་རྒྱལ་རབས་འཕྲུལ་གྱི་ལྡེ་མིག༌ལས། ལུང་རྣམ་འབྱེད་དང་དུས་ཀྱི་འཁོར་ལོ་སོགས་སུའང་བོད་ཅེས་མང་དུ་བྱུང་བས། ངོ་བོ་བདག་ཅག་གི་སྟོན་པ་བྱོན་པའི་དུས་ལས་ཡུལ་དང་མི་གཉིས་ཀ་ཆེས་སྔ་བས་ཆགས་པ་ཞིག་ཏུ་སྣང་ཞེས་གསུངས།
ག༽ འགོས་ལོའི་དེབ་སྔོན་ལས། བོད་ཀྱི་ཡུལ་འདི་ཡང་རྒྱ་གར་དང་འདྲ་བར་ཡུལ་དང་མི་ལ་སོགས་པ་གནས་པའི་བསྐལ་པ་ནས་བྱུང་བར་བྱས་ན་ཡང་ལུང་དང་རིགས་པའི་གནོད་པ་མེད་ཅེས་གསུངས་ལ༑ དེ་བཞིན་བོད་ཀྱི་ལོ་རྒྱུས་མཁན་པོ་སྟག་ལོ་དང༌། བུ་སྟོན། ནེལ་པ་པཎྜི་ཏ་སོགས་ཀྱིས་ཀྱང་འདི་ལྟར་མགྲིན་གཅིག་ཏུ་འདོད་པ་ལྟར་མི་ལོ་སྟོང་ཕྲག་འགའ་ཞིག་དང༌། ཡང་ན་མི་ལོ་ཁྲི་ཁྲག་དུ་མའི་སྔོན་དུ་གངས་ཅན་གྱི་ཡུལ་དེར་འགྲོ་བ་མིའི་རིགས་གནས་ཡོད་པ་ལས། ཡུལ་ཕྱོགས་གང་ཞིག་ནས་ཀྱང་མི་ཆས་འོངས་ཏེ་དེའི་རྒྱུད་པ་ལས་བོད་གངས་ཅན་གྱི་མི་རྣམས་བྱུང་བ་རྩ་བ་མ་ཡིན་ནོ།།

བོད་ཁ་བ་གངས་ཅན་གྱི་ཞིང་ཁམས་སུ་འགྲོ་བ་མིའི་རིགས་ཇི་ལྟར་བྱུང་ཚུལ། ཀ༽ རྒྱལ་པོའི་བཀའ་ཐེམས་དང༌། ཀ་འཁོལ་མ། མ་ཎི་བཀའ་འབུམ་སོགས་ནས་འབྱུང་བ་ལྟར་ཕ་སྤྲེའུ་རྒན་དང་མ་བྲག་སྲིན་གཉིས་འདུས་པ་ལས་སྤྲེའུ་ཕྲུག་བྱུང་བ་དེ་ནས་བརྒྱུད་པ་མང་པོ་རིམ་བཞིན་འཕེལ་ནས། བོད་མི་རིགས་ཀྱི་མེས་པོ་སྟེ། བསེ། རྨུ༑ ལྡོང༌། སྟོང་བཅས། ༼རུས་རྒྱུད་ཚན་པ་ཁག་བཞིར་གྱེས་པ་ལས་རུས་རྒྱུད་ཚོགས་ཁག་ཐོག་མར་བྱུང་བ་ཡིན་ཞེས། བོད་ཀྱི་རུས་མཛོད་ལས་གསལ།༽ བོད་ཀྱི་ཐོག་མའི་རིགས་ཏེ་ནང་གི་རིགས་བཞི་དང༌། དབྲ། འབྲུ་གཉིས་ཕྱི་ཡི་རིགས་བཅས་མིའུ་གདུང་དྲུག་བྱུང་བ་ལས་རིམ་གྱིས་མིར་གྱུར་བའི་རྒྱུད་པ་ལས་བོད་མི་འཕེལ་བར་གྲགས་ཤིང༌། དེས་ན་སྤྲེའུ་མིར་གྱུར་ཏེ་མིའི་འགྲོ་བ་ཆགས་པ་ནི་སྔ་བ་ཡིན།

ཁ༽ ལྷ་ལས་ཕུལ་བྱུང་གི་སྟོད་འགྲེལ་ ལས། རྩོད་ལྡན་ཐོག་མའི་སྐབས། སྐྱ་སེང་བུ་ལྔ་དམག་འཁྲུག་བྱུང་ནས། རུ་པ་ཏི་ཞེས་བྱ་བའི་རྒྱལ་པོ་དཔུང་གི་ཚོགས་གཅིག་དང་བཅས་པ་གཡུལ་འགྱེད་པའི་ཚེ་བུད་མེད་ཀྱི་ཆ་ལུགས་སུ་བྱས་ཏེ་བྲོས་ནས་རི་ཁ་བ་ཅན་གྱི་རི་ཁྲོད་དུ་ཞུགས་ཏེ་གནས་པའི་རིགས་ལས་དེང་སང་ན་ཡང་བོད་ཅེས་བྱ་བར་གྲགས་པ་ཡིན་ཞེས་རྒྱ་གར་ནས་མཆེད་པ་ཡིན་ཟེར་བ་དང༌།

ག༽ ནུབ་ཕྱོགས་པས་སོག་པོའི་རིགས་སུ་བརྩི་བར་གྲག་ལ། ང༽ དངོས་རྫས་བསྔོག་འདོན་གྱི་ཚན་རིག་ལྟར་ནའང་བོད་ཀྱི་མི་རིགས་འདི་ཡུལ་གཞན་ནས་ཡོང་བ་མ་ཡིན་པར་གདོད་མ་ནས་བོད་ས་རང་དུ་བྱུང་བའི་མི་རིགས་ཤིག་ཡིན་པར་ར་སྤྲོད་བྱུང་བས་བོད་མི་རིགས་ནི་རྒྱལ་ཁབ་གཞན་གྱི་མི་རིགས་དང་མ་འདྲེས་པའི་མི་རིགས་ཁྱད་པར་བ་ཞིག་ཡིན། ང༽ མིའུ་གདུང་དྲུག་རྣམས་ཁོང་ཚོའི་རྩེད་འཇོའི་སྤྱོད་པ་ལས་ཁོང་ཚོའི་རིག་པ་རིམ་བཞིན་འཕེལ་རྒྱས་སུ་གྱུར་ནས་མིའི་རྣམ་པར་གྱུར་ལ། ལྷོ་བྲག་ཆོས་འབྱུང་ལས། ལོ་ཏོག་ཟོས་པས་དེ་ཀུན་མི་ཉིད་གྱུར། །མ་རྨོས་འབྲུ་ཟ་གོས་སུ་ཤིང་ལོ་གྱོན། །ནགས་ན་རི་དྭགས་ལྟ་བུར་གནས་ཡི། །ཀློ་དང་མོན་ལྟར་སྤྱོད་པས་བོད་ཡུལ་གང༌། །ཞེས་གསུངས་པ་ལྟར་ཁོང་ཚོའི་ཟས་སུ་ཤིང་འབྲས་ཟ་ཞིང༌། གོས་སུ་ཤིང་ལོ་གྱོན། ནགས་གསེབ་ཏུ་རི་དྭགས་ལྟར་འཚོ་སྡོད་བྱེད། དེ་ལྟར་མིའི་འགྲོ་བ་དར་བ་ནས་བཟུང་ལོ་སྟོང་ཕྲག་དུ་མའི་རྗེས་སུ་འཚོ་ཐབས་ཀྱི་རྩོལ་བ་ལ་བརྟེན་ནས་རིམ་བཞིན་ཞིང་པ་དང༌། འབྲོག་པ། ས་མ་འབྲོག་སོགས་བྱུང་སྟེ་ཡུལ་སྡེའི་སྤྱི་ཚོགས་ཀྱི་རྣམ་པར་གྱུར་བ་ཡིན་ལ། ཞིང་ལ་སྔ་བ་བཟོ་དང་ཞིང༌། ཡུལ་ལ་སྔ་བ་ཡར་ལུང་སོག་ཁ་ཞེས་པ་སྐབས་དེ་དུས་ནས་བྱུང་ངོ༌།། གཞན་ཡང་བོད་མིའུ་གདུང་དྲུག་ཏུ་གྲགས་པ་ནི། འབྲི་གུང་སྐྱུ་རའི་གདུང༌། སྟག་ལུང་ག་ཟིའི་གདུང༌། ས་སྐྱ་འཁོན་གྱི་གདུང༌། ཆོས་རྒྱལ་བྱ་ཡི་གདུང༌། འོད་གསལ་ལྷ་ཡི་གདུང༌། སྣེའུ་གདོང་གོང་མ་ལྷ་ཡི་གདུང་དང་དྲུག་གོ །མི་རྣམས་ཀྱི་རུས་ཀྱི་ཕྱི་མོ་བཅུ་གཉིསས་ནི། རྒྱལ་རིགས་ཆེ་བ། རྗེའི་རིགས་བཙུན་པ། བྲམ་ཟེའི་རིགས་གཙང་བ། དམངས་རིགས་མང་བ་སྟེ་སྤྱིའི་རིགས་བཞི་བརྒྱ་ལྷ་ལས་ཆད། རྒྱ་ནག་ཀླུ་ལས་ཆད། ཧོར་ལྷ་མ་ཡིན་ལས་ཆད། བོད་སྤྲེའུ་དང་བྲག་སྲིན་ཏེ་འདྲེ་ལས་ཆད། དེ་བཞི་ལ་བར་གྱི་རིགས་བཞི། ལྡོང་དང་སྟོང་གཉིས། སེ་དང་རྨུ་གཉིས་ཏེ་ནང་གི་རིགས་ཀྱི་ཕྱི་མོ་བཞིའོ།།